پترولوژی

تنوع زمین‌شیمیایی سنگ‌های آتشفشانی ائوسن منطقة کهک (جنوب قم): شاهدی بر شرایط مختلف ذوب گوشته در کمان ماگمایی ارومیه-‌دختر

مرتضی دلاوری؛ علیرضا دامغانی

دوره 13، شماره 2 ، مرداد 1401، ، صفحه 91-120

https://doi.org/10.22108/ijp.2022.132106.1261

چکیده

منطقة کهک (جنوب قم) بخشی از کمان ماگمایی ارومیه‌-دختر است. واحدهای آتشفشانی ائوسن میانی- بالایی، دربردارندة حجم چشمگیری بازالت هستند. این سنگ‌ها سرشت کالک‌آلکالن دارند و شواهد زمین‌شیمیایی آنها، مانند ... بیشتر منطقة کهک (جنوب قم) بخشی از کمان ماگمایی ارومیه‌-دختر است. واحدهای آتشفشانی ائوسن میانی- بالایی، دربردارندة حجم چشمگیری بازالت هستند. این سنگ‌ها سرشت کالک‌آلکالن دارند و شواهد زمین‌شیمیایی آنها، مانند آنومالی مثبت عنصرهای ناسازگار متحرک (مانند Rb، K و Ba) و تهی‌شدگی نسبی عنصرهای ناسازگار نامتحرک (مانند Zr، Ti، Nb و Ta) نشان‌دهندة ماگماتیسم فرافرورانشی در یک محیط حاشیة فعال قاره‌ای است (48/0- 16/0Ta/Yb=). برپایة پراکندگی نمونه‌ها در نمودارهای تغییرات، تنوع تمرکز عنصرهای کمیاب (4/10-5/2LaN/YbN=؛ 29-211Ba/Nb=) و شکل متمایز الگوی بهنجارشدة عنصرهای خاکی کمیاب و نمودارهای عنکبوتی، نمونه‌ها در چند گروه جدا از هم دسته‌بندی می‌شوند که گمان نمی‌رود از طریق فرایندهای تحولی ماگما با یکدیگر رابطه زایشی داشته باشند. از سوی دیگر، تمرکز عنصرهای کمیاب (2/0-58/0Nb/La=) نشان‌دهندة خاستگاه‌گرفتن مذاب از گوشتة سنگ‌کره‌ای و دگرسان‌شدة زیرقاره‌ای است که در رخسارة اسپینل- گارنت لرزولیتی دچار درجات متفاوتِ ذوب‌بخشی از کمتر از 10 تا نزدیک به 20 درصد شده است. برپایة یافته‌های این پژوهش، تغییر شرایط خاستگاه گوشته‌ای مذاب از دلایل اصلی تنوع زمین‌شیمیایی در ماگماتیسم ائوسن منطقة کهک است. افزون‌بر این، پیشنهاد می‌شود در محدودة زمانی ائوسن، فعل و انفعال فرایندهای گوناگون، مانند به عقب برگشتن تختة فرورندة نئوتتیس، صعود گوشته سست‌کره‌ای و آشفتگی دمایی گوشتة سنگ‌کره‌ای دگرسان از عوامل اصلی ماگماتیسم گسترده ائوسن در ایران مرکزی و نیز کمان ارومیه-دختر بوده‌اند.

ماگماتیسم بازالتی پالئوزوییک پسین منطقة طارم- ماسوله (البرز باختری): ویژگی‌های شیمیایی سنگ کل و دلالت‌های زمین‌ساختی

مرتضی دلاوری؛ خدیجه صحت

دوره 12، شماره 3 ، آذر 1400، ، صفحه 1-26

https://doi.org/10.22108/ijp.2021.128168.1228

چکیده

منطقة طارم- ماسوله (البرز باختری) ‌دربردارندة رخنمون‌های فراوانی از سنگ‌های آتشفشانی پالئوزوییک پسین است. روابط چینه‌شناسی نشان می‌دهد واحدهای آذرین به سن کربونیفر- پرمین هستند. برپایة داده‌های ... بیشتر منطقة طارم- ماسوله (البرز باختری) ‌دربردارندة رخنمون‌های فراوانی از سنگ‌های آتشفشانی پالئوزوییک پسین است. روابط چینه‌شناسی نشان می‌دهد واحدهای آذرین به سن کربونیفر- پرمین هستند. برپایة داده‌های شیمیایی سنگ کل، نمونه‌ها ترکیب بازیک (wt.% 7/50- 3/45 SiO2=) و سرشت آلکالن (wt.% 4/4- 1/1 TiO2=؛ 3/2- 9/0 Nb/Y=) دارند. افزون‌براین، این سنگ‌ها با ویژگی‌های شیمیایی نزدیک به مذاب‌های اولیه تا مذاب‌های تحول‌یافته شناخته می‌شوند (wt.% 5/2- 5/14MgO=). داده‌های عنصرهای اصلی و کمیاب نشان می‌د‌هند تنوع شیمیایی سنگ‌ها بیشتر متأثر از فرایند تبلوربخشی بوده است و فرایندهای خاستگاه گوشته‌ای و آلایش پوسته‌ای چندان مؤثر نبوده‌اند. الگوسازی تئوریک فرایند تبلور برپایة عنصرهای کمیاب نیز نشان می‌دهد جدایش بلورین الیوین و کلینوپیروکسن نقش بسیاری در تحول شیمیایی مذاب داشته است. ویژگی‌های شیمیایی سنگ‌ها از نظر غنی‌شدگی HFSE و نسبت بالای LREE/HREE (5/17- 8/4(La/Yb)N=) با ترکیب بازالت جزیرة‌ اقیانوسی (OIB) همخوانی دارد. ازاین رو، ماگماتیسم پالئوزوییک پسین در منطقة طارم- ماسوله در جایگاهی درون‌صفحه‌ای (حاشیة غیرفعال قاره‌ای) و متأثر از رژیم زمین‌ساختی کششی روی داده است. ماگماتیسم این زمان در دیگر بخش‌های ایران، مانند ایران مرکزی، سنندج- سیرجان و آذربایجان و همچنین، مناطق دیگری از حاشیه شمالی گندوانا (عمان، شمال آفریقا) و چین نیز سرشت ماگماتیسم درون‌صفحه‌ای دارد و به فعالیت‌های پلوم گوشته‌ای/ نقاط داغ و یا زمین‌ساخت کششی همزمان با کافت و مراحل آغازین گسترش اقیانوس نئوتتیس نسبت داده شده است.

سنگ‏‌های آتشفشانی کرتاسة پسین منطقة تالش (البرز باختری): تنوع شیمیایی، شرایط تبلور، هیگرومتری و خاستگاه زمین‌ساختی

خدیجه امانی؛ مرتضی دلاوری؛ صدرالدین امینی؛ امیرعلی طباخ شعبانی

دوره 11، شماره 1 ، اردیبهشت 1399، ، صفحه 29-52

https://doi.org/10.22108/ijp.2019.117648.1140

چکیده

در منطقة تالش (البرز باختری) مجموعة ستبر رسوبی- آتشفشانی در محیطی ساحلی- دلتایی به سن کرتاسه پسین پدید آمده است. مجموعه سنگ‏‌های آتشفشانی دربرگیرندة واحدهای آذرآواری (توف‏‌ها)، روانه‏‌های گدازه ... بیشتر در منطقة تالش (البرز باختری) مجموعة ستبر رسوبی- آتشفشانی در محیطی ساحلی- دلتایی به سن کرتاسه پسین پدید آمده است. مجموعه سنگ‏‌های آتشفشانی دربرگیرندة واحدهای آذرآواری (توف‏‌ها)، روانه‏‌های گدازه (بالشی و توده‏‌ای) و دایک‏‌های بازیک هستند. بیشتر روانه‏‌ها ترکیب بازالتی دارند. از دیدگاه سنگ‏‌نگاری، بازالت‏‌ها تنوع دارند و دربردارندة بازالت‏‌های پلاژیوکلاز- فیریک و کلینوپیروکسن- فیریک هستند. از دیدگاه ترکیبی، کلینوپیروکسن‏‌ها در گسترة اوژیت تا دیوپسید جای می‏‌گیرند. بیشتر پلاژیوکلازها نیز در گسترة لابرادوریت تا بیتونیت هستند. در این پژوهش، دما- فشارسنجی و هیگرومتری برپایة ترکیب کلینوپیروکسن انجام شده است. داده‌های به‌دست‌آمده از دماسنجیِ نمونه‏‌های گوناگون بازة دمایی 1000 تا 1200 درجة سانتیگراد را نشان می‌دهند. همچنین، داده‌های به‌دست‌آمده از فشارسنجی نشان‌دهندة فشار کمتر از 5/2 کیلوبار و فشار 5/2 تا 6 کیلوبار هستند. این فشارها با تبلور در ژرفای پوستة بالایی تا پوستة میانی قاره‏‌ای (<10 تا 22 کیلومتر) هم‌ارز هستند. همچنین، از دیدگاه شیمی مذاب مادر و سری ماگمایی، داده‏‌های شیمیایی کلینوپیروکسن و سنگ کل دو گروه سنگی (سری‌های آلکالن و ساب‏‌آلکالن) را نشان می‌دهند. بررسی‌های هیگرومتریِ بازالت‏‌های آلکالن و ساب‏‌آلکالن به‌ترتیب مقدار آب برابربا 7/2 تا 97/2 و 97/2 تا 53/3 درصدوزنی را نشان می‏‌دهند. از دیدگاه جایگاه زمین‌ساختی، بازالت‏‌های آلکالن چه‌بسا با سازوکار زمین‌ساخت کششی و بالاآمدن سست‌کره و یا یک پلوم/نقطة داغ گوشته‏‌ای مرتبط باشند؛ اما مذاب‏‌های ساب‏‌آلکالن پیامد ماگماتیسم کمانی وابسته به فرورانش پهنه‌ای اقیانوسی به زیر البرز باختری یا شاخه‏‌ای از نئوتتیس به زیر مرز جنوبی اوراسیا پدید آمده‌اند.

ماگماتیسم پالئوزوئیک در جنوب غرب جلفا (شمال غرب ایران): اختصاصات ژئوشیمیایی، تعیین سن اورانیوم-سرب و جایگاه تکتونیکی

مرتضی دلاوری؛ فاطمه عرب اسدی؛ علی محمدی

دوره 10، شماره 2 ، شهریور 1398، ، صفحه 99-120

https://doi.org/10.22108/ijp.2019.117112.1136

چکیده

در جنوب غرب جلفا (شمال غرب ایران) رخنمون قابل توجهی از واحدهای رسوبی- آذرین به سن پالئوزوئیک دیده می‌شود. سنگ‌های آذرین از نظر شیمیایی شامل طیفی از مجموعه‌های بازیک و اسیدی است. سنگ‌های بازیک به صورت ... بیشتر در جنوب غرب جلفا (شمال غرب ایران) رخنمون قابل توجهی از واحدهای رسوبی- آذرین به سن پالئوزوئیک دیده می‌شود. سنگ‌های آذرین از نظر شیمیایی شامل طیفی از مجموعه‌های بازیک و اسیدی است. سنگ‌های بازیک به صورت روانه‌های متعدد گدازه و میان لایه با رسوبات سیلیسی کلاستیک به سن دونین رخنمون دارند. سنگ‌های آذرین اسیدی نیز شامل گدازه‌های ریولیتی و سنگ‌های پیروکلاستیک وابسته (توف و ایگنیمبریت) هستند. بر اساس تعیین سن اورانیوم- سرب زیرکن، سنگ‌های آتشفشانی اسیدی سن 4±297 میلیون سال (مرز کربونیفر-پرمین) دارند. سنگ‌های آتشفشانی بازیک دونین از نظر شیمیایی ماهیت آلکالن سدیک داشته و با الگوهای عناصر نادر خاکی تفریق شده (17-2/5 LaN/YbN=) مشخص می‌شوند. همچنین، ویژگی‌های عناصر کمیاب این سنگ‌ها نشان دهنده تشکیل آنها در یک محیط درون‌پلیتی و غیر فرورانشی است که در توافق با ماگماتیسم دونین در دیگر مناطق ایران (البرز و ایران مرکزی) است. در سوی دیگر، ژئوشیمی عناصر اصلی و کمیاب سنگ‌های آتشفشانی اسیدی پرمین تناسب آنها با مذاب‌های گرانیتوئیدی نوع A (A2) را آشکار می‌سازد. لذا ماگماتیسم اسیدی پرمین نشان‌دهنده یک محیط غیرکوهزایی (پس از کوهزایی) است که در این صورت می‌تواند آثار فاز کوهزایی هرسینین در شمال غرب ایران را محتمل ‌سازد.

شیمی کانی‌، دمافشارسنجی و جایگاه زمین‌ساختی ماگمای سازندة سنگ‌های آتشفشانی کرتاسه پسین منطقه کجید (جنوب لاهیجان، البرز شمالی

مرتضی دلاوری؛ راضیه مرادی؛ امیرعلی طباخ شعبانی

دوره 9، شماره 1 ، خرداد 1397، ، صفحه 133-164

https://doi.org/10.22108/ijp.2017.104651.1033

چکیده

سنگ‌های آتشفشانی منطقه کجید (جنوب لاهیجان) در دامنه شمالی البرز رخنمون دارند. بیشتر این سنگ‌ها ساختار بالشی نشان می‌دهند و با سریِ دایک‌های قطع‌کننده همراه هستند. برپایه، روابط سنگ‌چینه‌ای و سنگ‏‌آهک‌های ... بیشتر سنگ‌های آتشفشانی منطقه کجید (جنوب لاهیجان) در دامنه شمالی البرز رخنمون دارند. بیشتر این سنگ‌ها ساختار بالشی نشان می‌دهند و با سریِ دایک‌های قطع‌کننده همراه هستند. برپایه، روابط سنگ‌چینه‌ای و سنگ‏‌آهک‌های پلاژیک میان‌بالشی، این سنگ‌های آتشفشانی به سن کرتاسه پسین هستند. بیشتر سنگ‌های‌ آتشفشانی منطقه کجید ترکیب بازیک دارند (الیوین‌بازالت و بازالت) و شمار کمی از آنها نیز در ترم‌های جدایش‌یافته‌تر (مانند: تراکی‌آندزیت و داسیت) جای می‌گیرند. مقدار فورستریت (Fo) در فنوکریست‌های الیوین از 63 تا 83 درصد مولی است. بلورهای کلینوپیروکسن به‌صورت فنوکریست و نیز در زمینه سنگ هستند و ترکیب اوژیت تا دیوپسید دارند. مقدار Na2O، Al2O3 و TiO2 در آنها به‌ترتیب 24/0 تا 68/0، 3/2 تا 53/6 و 1 تا 1/5 درصد وزنی است. افزون‌بر این، ترکیب کلی پلاژیوکلازها، لابرادوریت (An = 51-68 درصد مولی) است. داده‌های به‌دست‌آمده از کاربرد روش‌های دمافشارسنجی‌ گوناگون برای کلینوپیروکسن، پلاژیوکلاز و الیوین با یکدیگر همخوانی خوبی نشان می‌دهند. بررسی‌های دماسنجی گوناگون بازة دمایی نزدیک به 1100 تا 1250 درجه سانتیگراد را نشان می‌دهند و با دمای مذابی بازیک همخوانی دارند. افزون‌بر این، فشارسنجی کلینوپیروکسن و پلاژیوکلاز برای فنوکریست‌ها (4 تا 8 کیلوبار) و بلورهای زمینه سنگ (کمتر از 5 کیلوبار) نیز به‌ترتیب با ژرفای پوسته میانی- زیرین و پوسته بالایی همخوانی دارد. برپایه شیمی کلینوپیروکسن، مذاب‌ها ترکیب بازالت آلکالن داشته‌ و در پهنه ماگمایی- زمین‌ساختی درون‌صفحه‌ای (کافت درون‌قاره‌ای) پدیدآمده‌اند. حجم بزرگی از فوران‌های بازالتیِ کرتاسه پسین در البرز شمالی چه‌بسا با آنومالی چشمگیر دمایی در گوشته‌ همراه با بالاآمدن سست‌کره و فعالیت نقطه داغ/ پلوم گوشته‌ای در ارتباط بوده است.

زمین‌شیمی سنگ‏‌های آتشفشانی جنوب گزیک (خاور بیرجند) و کاربرد آن در بررسی تحولات پهنه سیستان (خاور ایران)

مرتضی دلاوری؛ اصغر دولتی؛ عماد علیپوریان

دوره 8، شماره 31 ، آذر 1396، ، صفحه 21-42

https://doi.org/10.22108/ijp.2017.82010.0

چکیده

منطقه بررسی‏‌شده در جنوب گزیک (خاور بیرجند) و حاشیه خاوری پهنه جوش‌خورده سیستان در استان خراسان جنوبی است. سنگ‏‌های آتشفشانی بررسی‏‌شده به‌صورت واحدی با روند کمابیش شمالی- جنوبی رخنمون دارند. ... بیشتر منطقه بررسی‏‌شده در جنوب گزیک (خاور بیرجند) و حاشیه خاوری پهنه جوش‌خورده سیستان در استان خراسان جنوبی است. سنگ‏‌های آتشفشانی بررسی‏‌شده به‌صورت واحدی با روند کمابیش شمالی- جنوبی رخنمون دارند. این سنگ‏‌ها بیشتر شامل گدازه‌های حدواسط مانند آندزیت و آندزیت- بازالت هستند. برپایه روابط صحرایی و سن‌سنجی فسیلیِ سنگ‏‌های آهکی، سن این سنگ‏‌ها نزدیک به کرتاسه پسین (ماستریشتین) است. از دیدگاه سنگ‌نگاری، پلاژیوکلاز فراوان‌ترین کانی در بیشتر نمونه‌هاست. همچنین، کلینوپیروکسن مهم‌ترین فاز فرومنیزین و اکسیدهای آهن- تیتانیم نیز کانی فرعی معمول در بسیاری از نمونه‌ها هستند. نمودار عنصرهای خاکی نادر بهنجارشده به ترکیب کندریت برای این سنگ‏‌ها با غنی‌شدگی ملایم عنصرهای خاکی نادر سبک به سنگین و نسبت (La/Yb)N از 71/2 تا 68/8 شناخته می‌شود. از سوی دیگر، ویژگی‏‌های شیمیایی این سنگ‏‌ها، مانند غنی‌شدگی از عنصرهای لیتوفیل سبک (مانند: K، Rb و Ba) و تهی‌شدگی از عنصرهای با قدرت میدان بالا (مانند: Nb، Ta و Ti) همانندِ ماگماتیسمِ پهنه‌های فرورانشی هستند. برپایه تمرکز عنصرهای فرعی و کمیاب، سنگ‏‌های آتشفشانی جنوب گزیک بسیار همانندِ سنگ‏‌های جزایر کمانی است. همچنین، تمرکز عنصرهای کمیاب در سنگ‏‌ها نشان می‏‌دهد سیال‏‌های پهنه‌ فرورانشی در فرایند غنی‌شدگی خاستگاه گوشته‏‌ای مذاب نقش مهمی داشته‌اند. با در نظر گرفتن پهنه‌ زمین‌ساختیِ پیدایش این ولکانیسم، در زمان کرتاسه پسین، در پهنه سیستان پهنه فرورانشی فعالی وجود داشته است و این نکته با برخورد بلوک‌های قاره‌ای لوت و افغان در زمانی پیش از پایان کرتاسه همخوانی ندارد.

ماگماتیسم بازالتی پرمین البرز مرکزی: شاهدی بر حاشیه قاره‌ای غیرفعال جنوب پالئوتتیس

مرتضی دلاوری؛ فرزانه رستمی؛ اصغر دولتی

دوره 8، شماره 29 ، خرداد 1396، ، صفحه 53-74

https://doi.org/10.22108/ijp.2017.21500

چکیده

منطقه بررسی‌شده در البرز مرکزی (شمال‌خاوری بلده) واقع شده است. ماگماتیسم پرمین در این منطقه به‎صورت واحدی بازالتی میان سازند روته- نسن رخنمون دارد. از دیدگاه سنگ‎نگاری، سنگ‎های بازالتی از گروه ... بیشتر منطقه بررسی‌شده در البرز مرکزی (شمال‌خاوری بلده) واقع شده است. ماگماتیسم پرمین در این منطقه به‎صورت واحدی بازالتی میان سازند روته- نسن رخنمون دارد. از دیدگاه سنگ‎نگاری، سنگ‎های بازالتی از گروه پلاژیوکلاز- فیریک‌ها هستند و از دیدگاه زمین‎شیمیایی، سرشت آلکالن سدیک نشان می‌دهند. در الگوی عنصرهای خاکی نادر بهنجارشده به ترکیب کندریت، نسبت‌های (La/Sm)N از 95/1 تا 62/4، (Sm/Yb)N از 23/4 تا 45/5، (La/Yb)N از 30/8 تا 52/20 و غنی‌شدگی بالایی از عنصرهای خاکی نادر سبک در برابر سنگین نشان دهنده شباهت این سنگ‌ها به بازالت‌های جزایر اقیانوسی (OIB) است. افزون‌براین، الگوهای چندعنصری نمونه‎ها، بهنجارشده به ترکیب گوشته اولیه، نیز همانند OIB است. مدل‌سازی برپایه تمرکز عنصرهای کمیاب و همچنین، برخی عنصرهای اصلی، نشان‌دهندة ذوب درجه کم (کمتر از 10%) گوشته‌ای گارنت‌دار در ژرفای نزدیک به 110 کیلومتری است. افزون‌براین، تغییرات نسبت‌های برخی عنصرهای کمیاب، مانند Nb/Rb، K/La، La/Nb، Ba/Nb، Th/Nb و K/Nb نشان‌دهندة خاستگاه گوشته‌ای نوع HIMU است. زمین‎شیمی نمونه‎ها با جایگاه زمین‌ساختی ماگمای درون‌ورقه‌ای بدون تأثیر فرایندهای پهنه‎های فرورانشی سازگار است. ازاین‌رو، البرز در زمان پرمین (و پیش از آن) حاشیه‌ای غیرفعال در راستای مرز جنوبی پالئوتتیس بوده و ماگماتیسم آن پیامد زمین‌ساخت کششی و یا فعالیت پلوم گوشته‌ای بوده است.

کانی‌شناسی، دما-فشارسنجی و تفسیر جایگاه تکتونیکی گارنت-کلینوپیروکسن‌ آمفیبولیت‌های مجموعه افیولیتی نایین

محسن نصرآبادی؛ مرتضی دلاوری؛ مرجان پرتوی

دوره 6، شماره 23 ، مهر 1394، ، صفحه 181-202

چکیده

متابازیت‌های مجموعه افیولیتی نایین دارای کانی‌های سنگ‌ساز آمفیبول+پلاژیوکلاز±گارنت±کلینوپیروکسن±اپیدوت هستند. بر مبنای پاراژنزهای کانی‌شناسی، محاسبات دما-فشارسنجی، روابط کانی‌شناسی ... بیشتر

جایگاه متفاوت ژئودینامیکی واحدهای افیولیتی زمین‌درز سیستان: بررسی روابط بافتی و شیمی کانی‌های توالی اولترامافیک-مافیک پوسته‌ای

مرتضی دلاوری

دوره 4، شماره 16 ، بهمن 1392، ، صفحه 39-58

چکیده

مجموعه سنگ‌های افیولیتی زمین‌درز سیستان بخشی از بر جای ‌مانده‌های لیتوسفر اقیانوسی تتیس در حد فاصل بلوک‌های قاره‌ای لوت و افغان است. این حوضه اقیانوسی حداقل در زمان کرتاسه حیات داشته است. شواهد ژئوشیمیایی ... بیشتر مجموعه سنگ‌های افیولیتی زمین‌درز سیستان بخشی از بر جای ‌مانده‌های لیتوسفر اقیانوسی تتیس در حد فاصل بلوک‌های قاره‌ای لوت و افغان است. این حوضه اقیانوسی حداقل در زمان کرتاسه حیات داشته است. شواهد ژئوشیمیایی کانی‌های مجموعه سنگ‌های اولترامافیک-مافیک توالی پوسته‌ای و روابط میکروسکوپی کانی‌ها در بخشی از این مجموعه‌های افیولیتی (در حد فاصل افیولیت‌های جنوب بیرجند تا چهل‌کوره) بیانگر جایگاه‌های متفاوت ژئودینامیک برای شکل‌گیری لیتوسفر اقیانوسی است. سنگ‌های پلوتونیک توالی پوسته‌ای اساساً شامل: سنگ‌های اولترامافیک انباشتی (دونیت و پیروکسنیت)، گابروی انباشتی، گابرونوریت و گابروی ایزوتروپ است. روند تبلور کانی‌ها در این سنگ‌ها در دو گروه متمایز از هم قرار می‌گیرد. در یک گروه تقدم تبلور پیروکسن نسبت به پلاژیوکلاز و در گروه دیگر بر عکس آن است که به ترتیب نشانگر روند نوع SSZ (بالای پهنه فرورانش) و MORB (بازالت پشته میان اقیانوس) است. ترکیب پلاژیوکلاز در گابرو در محدوده بیتونیت و در گابرونوریت در محدوده آنورتیت قرار دارد. همچنین، میزان عناصر سازگار و ناسازگار درکلینوپیروکسن و ارتوپیروکسن در اولترامافیک‌های انباشتی، گابرو و گابرونوریت تفاوت معنی ‌داری نشان می‌دهد. ترکیب شیمیایی این کانی‌ها و روند تبلور بیانگر آن است که اولترامافیک‌های پیروکسنیتی و گابرونوریت نسبت به تروکتولیت، گابروی انباشتی و گابروی ایزوتروپ از دو سری مذاب مجزا به ترتیب با دو تمایل مذاب‌های SSZ و MORB حاصل شده‌اند. در منطقه زمین‌درز سیستان به نظر می‌رسد ماگماتیسم نوع MORB حاصل فرآیند ذوب بخشی در زیر پشته میان اقیانوس است که یک گوشته تهی‌شده را نتیجه داده است و در اثر فرورانش درون اقیانوسی گوشته یادشده متأثر از سیالات آزاد شده از لیتوسفر فرورانده مجدداً تحت تأثیر ذوب بخشی درجه بالاتری قرار می‌گیرد و حاصل آن ماگماتیسم نوع SSZ است.

مقالات آماده انتشار

شماره جاری

دوره 13 (1401)

دوره 12 (1400)

دوره 11 (1399)

دوره 10 (1398)

دوره 9 (1397)

دوره 8 (1396)

دوره 7 (1395)

دوره 6 (1394)

دوره 5 (1393)

دوره 4 (1392)

دوره 3 (1391)

دوره 2 (1390)

دوره 1 (1389)

نویسنده = مرتضی دلاوری

تنوع زمین‌شیمیایی سنگ‌های آتشفشانی ائوسن منطقة کهک (جنوب قم): شاهدی بر شرایط مختلف ذوب گوشته در کمان ماگمایی ارومیه-‌دختر

چکیده

ماگماتیسم بازالتی پالئوزوییک پسین منطقة طارم- ماسوله (البرز باختری): ویژگی‌های شیمیایی سنگ کل و دلالت‌های زمین‌ساختی

چکیده

سنگ‏‌های آتشفشانی کرتاسة پسین منطقة تالش (البرز باختری): تنوع شیمیایی، شرایط تبلور، هیگرومتری و خاستگاه زمین‌ساختی

چکیده

ماگماتیسم پالئوزوئیک در جنوب غرب جلفا (شمال غرب ایران): اختصاصات ژئوشیمیایی، تعیین سن اورانیوم-سرب و جایگاه تکتونیکی

چکیده

شیمی کانی‌، دمافشارسنجی و جایگاه زمین‌ساختی ماگمای سازندة سنگ‌های آتشفشانی کرتاسه پسین منطقه کجید (جنوب لاهیجان، البرز شمالی

چکیده

زمین‌شیمی سنگ‏‌های آتشفشانی جنوب گزیک (خاور بیرجند) و کاربرد آن در بررسی تحولات پهنه سیستان (خاور ایران)

چکیده

ماگماتیسم بازالتی پرمین البرز مرکزی: شاهدی بر حاشیه قاره‌ای غیرفعال جنوب پالئوتتیس

چکیده

کانی‌شناسی، دما-فشارسنجی و تفسیر جایگاه تکتونیکی گارنت-کلینوپیروکسن‌ آمفیبولیت‌های مجموعه افیولیتی نایین

چکیده

جایگاه متفاوت ژئودینامیکی واحدهای افیولیتی زمین‌درز سیستان: بررسی روابط بافتی و شیمی کانی‌های توالی اولترامافیک-مافیک پوسته‌ای

چکیده