پترولوژی - فهرست مقالات

ماگماتیسم بازالتی دونین البرز مرکزی شاهدی بر کافت‌زایی پالئوتتیس

امیرعلی طباخ شعبانی؛ مرتضی دلاوری کوشان؛ زهرا عبدلی اربط

دوره 12، شماره 2 ، شهریور 1400، ، صفحه 23-42

https://doi.org/10.22108/ijp.2021.126782.1215

چکیده

در شمال‌خاوری استان تهران و در پهنة البرز مرکزی در مرز سازند جیرود با سازند مبارک در اطراف دهکده جیرود و در نواحی دربندسر تا گرمابدر، افق ضخیم بازالتی رخنمون دارد که ‌نشان‌دهندة مرز ناپیوسته دونین- ... بیشتر در شمال‌خاوری استان تهران و در پهنة البرز مرکزی در مرز سازند جیرود با سازند مبارک در اطراف دهکده جیرود و در نواحی دربندسر تا گرمابدر، افق ضخیم بازالتی رخنمون دارد که ‌نشان‌دهندة مرز ناپیوسته دونین- کربونیفر در این منطقه است. این افق سنگی شامل تناوبی از روانه‏‌های بازالت، تراکی‌بازالت و تراکی‌آندزیت با بافت غالب پورفیری و دیاباز با بافت افیتیک و ساب‌افیتیک به‌شکل دایک‏‌های تغذیه‌کننده است که سرشت آلکالن سدیک نشان می‌دهند. در نمودارهای عنصرهای خاکی کمیاب بهنجارشده به ترکیب کندریت، یک کاهش تدریجی از سوی عنصرهای خاکی کمیاب سبک به سوی خاکی کمیاب سنگین دیده می‌شود. افزون‌براین، در نمودار عنکبوتی بهنجارشده به ترکیب گوشتة اولیه، الگوی نمونه‏‌های بررسی‌شده همانند الگوی مذاب‏‌های برخاسته از ‌خاستگاه بازالت‌های جزیره‌های اقیانوسی است. نمونه‏‌های بررسی‌شده در نمودارهای تمایز زمین‌ساختی در قلمرو بازالت‏‌های درون‌ورقة قاره‌ای جای می‌گیرند. نتایج تعیین عنصرهای کمیاب و همچنین، برخی عنصرهای اصلی نشان‌دهندة ذوب‌بخشی کمتر از 10 درصدِ خاستگاهی گارنت‌لرزولیتی با خاستگاه ستون گوشته‏‌ای در حال صعود در ژرفای نزدیک به 90 تا 110 کیلومتری است. برپایة داده‏‌های زمین‌شیمیایی گمان می‌رود بازالت‏‌های گرمابدر در زمان دونین پسین (و زمان‏‌های پیش از آن) در حاشیه‌ای غیرفعال در امتداد مرز جنوبی پالئوتتیس متأثر از زمین‌ساخت کششی و یا فعالیت ستون گوشته‌ای پدید آمده باشند.

سنگ‏‌های آتشفشانی کرتاسة پسین منطقة تالش (البرز باختری): تنوع شیمیایی، شرایط تبلور، هیگرومتری و خاستگاه زمین‌ساختی

خدیجه امانی؛ مرتضی دلاوری؛ صدرالدین امینی؛ امیرعلی طباخ شعبانی

دوره 11، شماره 1 ، اردیبهشت 1399، ، صفحه 29-52

https://doi.org/10.22108/ijp.2019.117648.1140

چکیده

در منطقة تالش (البرز باختری) مجموعة ستبر رسوبی- آتشفشانی در محیطی ساحلی- دلتایی به سن کرتاسه پسین پدید آمده است. مجموعه سنگ‏‌های آتشفشانی دربرگیرندة واحدهای آذرآواری (توف‏‌ها)، روانه‏‌های گدازه ... بیشتر در منطقة تالش (البرز باختری) مجموعة ستبر رسوبی- آتشفشانی در محیطی ساحلی- دلتایی به سن کرتاسه پسین پدید آمده است. مجموعه سنگ‏‌های آتشفشانی دربرگیرندة واحدهای آذرآواری (توف‏‌ها)، روانه‏‌های گدازه (بالشی و توده‏‌ای) و دایک‏‌های بازیک هستند. بیشتر روانه‏‌ها ترکیب بازالتی دارند. از دیدگاه سنگ‏‌نگاری، بازالت‏‌ها تنوع دارند و دربردارندة بازالت‏‌های پلاژیوکلاز- فیریک و کلینوپیروکسن- فیریک هستند. از دیدگاه ترکیبی، کلینوپیروکسن‏‌ها در گسترة اوژیت تا دیوپسید جای می‏‌گیرند. بیشتر پلاژیوکلازها نیز در گسترة لابرادوریت تا بیتونیت هستند. در این پژوهش، دما- فشارسنجی و هیگرومتری برپایة ترکیب کلینوپیروکسن انجام شده است. داده‌های به‌دست‌آمده از دماسنجیِ نمونه‏‌های گوناگون بازة دمایی 1000 تا 1200 درجة سانتیگراد را نشان می‌دهند. همچنین، داده‌های به‌دست‌آمده از فشارسنجی نشان‌دهندة فشار کمتر از 5/2 کیلوبار و فشار 5/2 تا 6 کیلوبار هستند. این فشارها با تبلور در ژرفای پوستة بالایی تا پوستة میانی قاره‏‌ای (<10 تا 22 کیلومتر) هم‌ارز هستند. همچنین، از دیدگاه شیمی مذاب مادر و سری ماگمایی، داده‏‌های شیمیایی کلینوپیروکسن و سنگ کل دو گروه سنگی (سری‌های آلکالن و ساب‏‌آلکالن) را نشان می‌دهند. بررسی‌های هیگرومتریِ بازالت‏‌های آلکالن و ساب‏‌آلکالن به‌ترتیب مقدار آب برابربا 7/2 تا 97/2 و 97/2 تا 53/3 درصدوزنی را نشان می‏‌دهند. از دیدگاه جایگاه زمین‌ساختی، بازالت‏‌های آلکالن چه‌بسا با سازوکار زمین‌ساخت کششی و بالاآمدن سست‌کره و یا یک پلوم/نقطة داغ گوشته‏‌ای مرتبط باشند؛ اما مذاب‏‌های ساب‏‌آلکالن پیامد ماگماتیسم کمانی وابسته به فرورانش پهنه‌ای اقیانوسی به زیر البرز باختری یا شاخه‏‌ای از نئوتتیس به زیر مرز جنوبی اوراسیا پدید آمده‌اند.

ماگماتیسم پالئوزوئیک در جنوب غرب جلفا (شمال غرب ایران): اختصاصات ژئوشیمیایی، تعیین سن اورانیوم-سرب و جایگاه تکتونیکی

مرتضی دلاوری؛ فاطمه عرب اسدی؛ علی محمدی

دوره 10، شماره 2 ، شهریور 1398، ، صفحه 99-120

https://doi.org/10.22108/ijp.2019.117112.1136

چکیده

در جنوب غرب جلفا (شمال غرب ایران) رخنمون قابل توجهی از واحدهای رسوبی- آذرین به سن پالئوزوئیک دیده می‌شود. سنگ‌های آذرین از نظر شیمیایی شامل طیفی از مجموعه‌های بازیک و اسیدی است. سنگ‌های بازیک به صورت ... بیشتر در جنوب غرب جلفا (شمال غرب ایران) رخنمون قابل توجهی از واحدهای رسوبی- آذرین به سن پالئوزوئیک دیده می‌شود. سنگ‌های آذرین از نظر شیمیایی شامل طیفی از مجموعه‌های بازیک و اسیدی است. سنگ‌های بازیک به صورت روانه‌های متعدد گدازه و میان لایه با رسوبات سیلیسی کلاستیک به سن دونین رخنمون دارند. سنگ‌های آذرین اسیدی نیز شامل گدازه‌های ریولیتی و سنگ‌های پیروکلاستیک وابسته (توف و ایگنیمبریت) هستند. بر اساس تعیین سن اورانیوم- سرب زیرکن، سنگ‌های آتشفشانی اسیدی سن 4±297 میلیون سال (مرز کربونیفر-پرمین) دارند. سنگ‌های آتشفشانی بازیک دونین از نظر شیمیایی ماهیت آلکالن سدیک داشته و با الگوهای عناصر نادر خاکی تفریق شده (17-2/5 LaN/YbN=) مشخص می‌شوند. همچنین، ویژگی‌های عناصر کمیاب این سنگ‌ها نشان دهنده تشکیل آنها در یک محیط درون‌پلیتی و غیر فرورانشی است که در توافق با ماگماتیسم دونین در دیگر مناطق ایران (البرز و ایران مرکزی) است. در سوی دیگر، ژئوشیمی عناصر اصلی و کمیاب سنگ‌های آتشفشانی اسیدی پرمین تناسب آنها با مذاب‌های گرانیتوئیدی نوع A (A2) را آشکار می‌سازد. لذا ماگماتیسم اسیدی پرمین نشان‌دهنده یک محیط غیرکوهزایی (پس از کوهزایی) است که در این صورت می‌تواند آثار فاز کوهزایی هرسینین در شمال غرب ایران را محتمل ‌سازد.

مطالعه پترولوژیکی و ایزوتوپی سنگ‌های بازالت‌های برزند و مقایسه آن با سنگ‌های بازالت‌های پشتاسر در جنوب شهرستان گرمی

محمد مبشرگرمی؛ رضا زارعی سهامیه؛ مهراج آقازاده؛ احمد احمدی خلجی؛ غلامرضا احمدزاده؛ پترس لی راکس

دوره 10، شماره 1 ، خرداد 1398، ، صفحه 23-52

https://doi.org/10.22108/ijp.2018.110094.1079

چکیده

بازالت‌های برزند (ادامه بازالت‌های کوسملین در ایران) با روند موازی نسبت به بازالت‌های پشتاسر از لحاظ استراتیگرافی سن قدیمی‌تری دارند. این بازالت‌ها با ساخت منشوری بیشتر دارای ترکیب موژه-آریت بوده ... بیشتر بازالت‌های برزند (ادامه بازالت‌های کوسملین در ایران) با روند موازی نسبت به بازالت‌های پشتاسر از لحاظ استراتیگرافی سن قدیمی‌تری دارند. این بازالت‌ها با ساخت منشوری بیشتر دارای ترکیب موژه-آریت بوده و بافت هیالومیکرولیتی پورفیریتیک و گلومروپورفیریتیک نشان می‌دهند. کانی‌های اصلی آن پلاژیوکلازهای غنی از کلسیم و کلینوپیروکسن‌های دیوپسیدی و مقادیری کانی‌های اپک به همراه میکرولیت‌های سانیدین، آمفیبول پارگازیتی، بیوتیت و لویسیت می‌باشند. لویسیت‌ها عموماً به آنالسیم تبدیل شده‌اند. ماگمای مولد این سنگ‌ها دارای سرشت پتاسیک و شوشونیتی است. در نمودارهای چند عنصری، فروافتادگی‌های عناصر Ti, Ta و Nb و غنی‌شدگی شاخص عناصر LILE و LREE وابستگی ماگمای مولد این سنگ‌ها را با محیط‌های وابسته به فرورانش نشان می‌دهد. بر اساس نسبت‌های ایزوتوپی رادیوژنیک، گوشته منشأ سنگ‌های بازالتی برزند در حدود 8/0 تا 9/0 میلیارد سال پیش از یک گوشته بارور اولیه جدا شده است. بر اساس نسبت‌های 87Sr/86Sr اولیه 0004/0±70499/0 و 143Nd/144Nd اولیه 0004/0±5127/0 سن 7/1±39 تا 5/1±41 میلیون سال برای نمونه‌ها تخمین زده شده است. شواهد ژئوشیمیایی نشانگر ذوب بخشی حدود 5 درصدی اسپینل گارنت لرزولیت فلوگوپیت دار برای منشأ سنگ‌های بازالتی برزند و بیش از 5% برای بازالت‌های پشتاسر است که از غنی شدگی منشأ طی متاسوماتیسم فرورانشی و رسوبات توربیدیتی تأثیر پذیرفته است. بازالت‌های منطقه برزند دارای ویژگی‌های مشترک با بازالت‌های جوان‌تر پشتاسر بوده و نشانگر تشکیل در محیط کمان عادی بعد از برخورد هستند.

سنگ‌شناسی و زمین‌شیمی بازالت‌های افیولیتی منطقه مریوان-پالنگان (زاگرس، غرب ایران)

آزاد کریمی؛ علی احمدی؛ عبدالرضا پرتابیان

دوره 10، شماره 1 ، خرداد 1398، ، صفحه 75-96

https://doi.org/10.22108/ijp.2019.114500.1113

چکیده

بازالت‌های مربوط به مجموعه افیولیتی مریوان-پالنگان، پهنه زمین‌درز زاگرس، غرب ایران، به منظور بررسی فرایندهای تکامل ماگمایی و ذوب بخشی سنگ منشأ مطالعه شدند. سنگ‌های بازالتی رخنمون قابل توجهی در سکانس ... بیشتر بازالت‌های مربوط به مجموعه افیولیتی مریوان-پالنگان، پهنه زمین‌درز زاگرس، غرب ایران، به منظور بررسی فرایندهای تکامل ماگمایی و ذوب بخشی سنگ منشأ مطالعه شدند. سنگ‌های بازالتی رخنمون قابل توجهی در سکانس پوسته‌ای افیولیت مریوان-پالنگان دارند و ساخت آن‌ها غالباً بالشی است. از نظر ویژگی‌های میکروسکوپی و شیمیایی دو گروه سنگی در منطقه قابل تفکیک است. هر دو گروه بر اساس رده‌بندی شیمیایی بازالت هستند. محاسبات نورم CIPW نشان می‌دهد که همه آن‌ها الیوین تولئیت (تولئیت آبیسال) هستند. از نظر سری ماگمای نیز سری تولئیت تا نزدیک به تحولی را نشان داده‌اند. همچنین براساس مقدار TiO2 از نوع افیولیت‌های Tiبالا هستند. تفریق مقادیر متغیری از الیوین، پلاژیوکلاز، و کلینوپیروکسن از روی دیاگرام‌های فِنِر به ویژه برای نمونه‌های گروه دوم دیده می‌شود. هرچند که نمونه‌های هر دو گروه در نمودارهای چند عنصری به E-MORB شباهت دارند اما از نظر HREE و MREE تمایز قابل توجهی نشان می‌دهند. مدل‌های ذوب درجات متفاوت ذوب بخشی از یک منشأ لرزولیت اسپینل‌دار (5 تا 25 درصد برای گروه اول و 15 تا 25 درصد برای گروه دوم) را نشان می‌دهند. همچنین، نسبت‌های Sm/Nd، Ce/Sm، Sm/Yb و La/Yb نمونه‌ها نزدیکی آن‌ها به مقادیر مربوط به گوشته غنی‌شده نوع دوم (EMII) را نشان می‌دهد. به همین دلیل، مشارکت سازنده‌های نوع EMII در منشأ ماگما ممکن است مسئول ماهیّت غنی‌شده بازالت‌های منطقه باشد. در این پژوهش چنین نتیجه‌گیری شده که درجات متغیر ذوب بخشی یک منشأ اسپینل پریدوتیتی و مشارکت سازنده‌گان نوع EMII، به پیدایش ماهیّت غنی‌شده بازالت‌های افیولیتی این بخش از بوم‌های مربوط به نئوتتیس منجر شده‌است.

ژئوشیمی و پتروژنز سنگ های بازالتی ژوراسیک زیرین متاع، جنوب شرق کرمان، رهیافتی بر تکامل زون سنندج سیرجان جنوبی

زهرا بدرزاده

دوره 9، شماره 4 ، اسفند 1397، ، صفحه 153-170

https://doi.org/10.22108/ijp.2018.110107.1078

چکیده

توالی آتشفشانی-رسوبی ژوراسیک زیرین در منتهی الیه زون سنندج-سیرجان جنوبی در شمال روستای متاع (جنوب‎غرب جیرفت) باروند شمال‌غرب-جنوب‌شرق شامل سنگ‌آهک‌توفی، توف‌آهکی، آهک به انضمام سنگ‌های آذرآواری ... بیشتر توالی آتشفشانی-رسوبی ژوراسیک زیرین در منتهی الیه زون سنندج-سیرجان جنوبی در شمال روستای متاع (جنوب‎غرب جیرفت) باروند شمال‌غرب-جنوب‌شرق شامل سنگ‌آهک‌توفی، توف‌آهکی، آهک به انضمام سنگ‌های آذرآواری فلسیک و سنگ‌های آتشفشانی بازالتی است که در این نوشتار ویژگی‌های ژئوشیمیایی و پتروژنز سنگ‎های بازالتی این توالی مورد مطالعه قرار گرفته است. بافت سنگ‌های بازالتی عمدتاً میکروپورفیریتیک با پلاژیوکلاز و کلینوپیروکسن به عنوان کانی‌های اصلی که در زمینه اینترگرانولار تا اینترسرتال از بلورهای پلاژیوکلاز، کلینوپیروکسن، آپاتیت، کانی های کدر و شیشه کلریتی شده می‌باشد. براساس نتایج پتروگرافی و داده‌های ژئوشیمیایی سنگ‌های بازالتی منطقه ماهیت تولئیتی دارند. این بازالت‎ها تولئیت‎های تهی‎شده از عناصر نادر خاکی سبک می‎باشند که الگوی عناصر نادر خاکی مشابه با مورب نرمال نشان می‌دهند، بااینحال با غنی‌شدگی از عناصر لیتوفیل با شعاع یونی بزرگ نسبت به عناصر با میدان مقاومت بالا و آنومالی منفی Nb و Ta مشخص می‎شوند که ویژگی‌های عناصر کمیاب ماگماتیسم پهنه فرورانش می‌باشند. برپایه نسبت‌های عناصر کمیاب، سنگ‎های بازالتی متاع از ذوب بخشی منشأ گوشته لیتوسفری تهی‌شده که تحت‌تأثیر مولفه‌های پهنه فرورانشی غنی شده‌اند، به وجود آمده‌اند، ضمن اینکه این بازالت‌ها طی صعود متحمل تبلور تفریقی نیز شده‌اند. براساس ویژگی‌های صحرایی و ژئوشیمیایی، سنگ‌های بازالتی متاع در مراحل ابتدایی بازشدگی حوضه پشت‌کمان کمان ماگمایی سنندج-سیرجان در زمان ژوراسیک زیرین تشکیل شده‌اند.

شیمی کانی‌، دمافشارسنجی و جایگاه زمین‌ساختی ماگمای سازندة سنگ‌های آتشفشانی کرتاسه پسین منطقه کجید (جنوب لاهیجان، البرز شمالی

مرتضی دلاوری؛ راضیه مرادی؛ امیرعلی طباخ شعبانی

دوره 9، شماره 1 ، خرداد 1397، ، صفحه 133-164

https://doi.org/10.22108/ijp.2017.104651.1033

چکیده

سنگ‌های آتشفشانی منطقه کجید (جنوب لاهیجان) در دامنه شمالی البرز رخنمون دارند. بیشتر این سنگ‌ها ساختار بالشی نشان می‌دهند و با سریِ دایک‌های قطع‌کننده همراه هستند. برپایه، روابط سنگ‌چینه‌ای و سنگ‏‌آهک‌های ... بیشتر سنگ‌های آتشفشانی منطقه کجید (جنوب لاهیجان) در دامنه شمالی البرز رخنمون دارند. بیشتر این سنگ‌ها ساختار بالشی نشان می‌دهند و با سریِ دایک‌های قطع‌کننده همراه هستند. برپایه، روابط سنگ‌چینه‌ای و سنگ‏‌آهک‌های پلاژیک میان‌بالشی، این سنگ‌های آتشفشانی به سن کرتاسه پسین هستند. بیشتر سنگ‌های‌ آتشفشانی منطقه کجید ترکیب بازیک دارند (الیوین‌بازالت و بازالت) و شمار کمی از آنها نیز در ترم‌های جدایش‌یافته‌تر (مانند: تراکی‌آندزیت و داسیت) جای می‌گیرند. مقدار فورستریت (Fo) در فنوکریست‌های الیوین از 63 تا 83 درصد مولی است. بلورهای کلینوپیروکسن به‌صورت فنوکریست و نیز در زمینه سنگ هستند و ترکیب اوژیت تا دیوپسید دارند. مقدار Na2O، Al2O3 و TiO2 در آنها به‌ترتیب 24/0 تا 68/0، 3/2 تا 53/6 و 1 تا 1/5 درصد وزنی است. افزون‌بر این، ترکیب کلی پلاژیوکلازها، لابرادوریت (An = 51-68 درصد مولی) است. داده‌های به‌دست‌آمده از کاربرد روش‌های دمافشارسنجی‌ گوناگون برای کلینوپیروکسن، پلاژیوکلاز و الیوین با یکدیگر همخوانی خوبی نشان می‌دهند. بررسی‌های دماسنجی گوناگون بازة دمایی نزدیک به 1100 تا 1250 درجه سانتیگراد را نشان می‌دهند و با دمای مذابی بازیک همخوانی دارند. افزون‌بر این، فشارسنجی کلینوپیروکسن و پلاژیوکلاز برای فنوکریست‌ها (4 تا 8 کیلوبار) و بلورهای زمینه سنگ (کمتر از 5 کیلوبار) نیز به‌ترتیب با ژرفای پوسته میانی- زیرین و پوسته بالایی همخوانی دارد. برپایه شیمی کلینوپیروکسن، مذاب‌ها ترکیب بازالت آلکالن داشته‌ و در پهنه ماگمایی- زمین‌ساختی درون‌صفحه‌ای (کافت درون‌قاره‌ای) پدیدآمده‌اند. حجم بزرگی از فوران‌های بازالتیِ کرتاسه پسین در البرز شمالی چه‌بسا با آنومالی چشمگیر دمایی در گوشته‌ همراه با بالاآمدن سست‌کره و فعالیت نقطه داغ/ پلوم گوشته‌ای در ارتباط بوده است.

زمین‌شیمی و سنگ‌زایی منشورهای بازالتی جنوب شهرستان گرمی (استان اردبیل)

محمد مبشرگرمی؛ احمد جهانگیری

دوره 8، شماره 31 ، آذر 1396، ، صفحه 165-188

https://doi.org/10.22108/ijp.2017.81974.0

چکیده

مجموعه سنگ‏‌های آتشفشانی مافیک ائوسن جنوب‏‌خاوری شهرستان گرمی بیشتر به‌صورت منشورهای بازالتی دیده می‏‌شوند. این منشورها از سنگ‏‌های مافیکِ آلکالی‌الیوین‌بازالت ساخته شده‌اند و با ستبرای ... بیشتر

ویژگی های ژئوشیمیایی بازالت های غرب خاش (جنوب‌شرق ایران): رهیافتی به ماهیت منشاء گوشته‌ا‌ی

زهرا فیروزکوهی؛ علی احمدی؛ حسین معین وزیری؛ علی اصغر مریدی فریمانی؛ دیوید ریچارد لنتز

دوره 8، شماره 30 ، شهریور 1396، ، صفحه 99-118

https://doi.org/10.22108/ijp.2017.81996

چکیده

مخروط‌ها و روانه‌های بازالتی تکزاد (مونوژنیک) در باختر شهرستان خاش، بخشی از کمان آتشفشانی شمالمکران هستند که در پی فرورانش سنگ‌کرة اقیانوسی عمان به زیر سنگ‌کرة قاره‌ای اوراسیا پدید آمده‌اند. مقدار ... بیشتر مخروط‌ها و روانه‌های بازالتی تکزاد (مونوژنیک) در باختر شهرستان خاش، بخشی از کمان آتشفشانی شمالمکران هستند که در پی فرورانش سنگ‌کرة اقیانوسی عمان به زیر سنگ‌کرة قاره‌ای اوراسیا پدید آمده‌اند. مقدار بالای Al2O3 (5/16 تا 04/19 درصد وزنی) و CaO (4/8 تا 05/12 درصد وزنی) همراه با محتوای K2O (5/0 تا 1/1 درصد وزنی)، آنها را در گسترة بازالت‌های کالک‏‌آلکالن پتاسیم‌متوسط جای می‏‌دهد. این سنگ‌ها دارای ویژگی‌های شناخته‌شدة بازالت‌های حاشیه‌های فعال قاره‌ای ( مانند: غنی‌شدگی از نسبت‌های LILE/HFSE، LILE/LREE، LREE/HREE و تهی‌شدگی از عنصر‏‌های Zr، Tb، و Nb) هستند. در این بازالت‌ها،‌ نسبت‌های Rb/Zr، Ba/La و La/Yb به‌ترتیب بیش از 19، 86/4 و 10 برابر این نسبت‌ها در ترکیب بازالت‌های N-MORB است. برپایه نتایج به‌دست‌آمده از الگو‌سازیِ ذوب، بازالت‌هایی که ترکیب آنها به ترکیب ماگمای اولیه نزدیک است، پیامد ذوب (نزدیک به 2 تا 10 درصد ذوب) پریدوتیتِ گوة گوشته‌ای غنی‌شده هستند. ورود سیال‌های پدیدآمده در فرورانش، رسوب‌ها و آبدهی لبه فرورونده، پریدوتیت‌های گوة گوشته‌ای را از عنصر‏‌های LIL و LRE غنی کرده‌اند. همخوانی معکوس میان Th/La در برابر Sm/La و جای‌گرفتن این بازالت‌ها در گستره ترکیبی میان میانگین جهانی رسوب‌ها (GLOSS) و MORB (در نمودار Pb/Ce در برابر Th/Nb) نشان‌دهندة مشارکت رسوب‌های روی پوستة فرورونده در پیدایش این بازالت‌هاست. برپایه الگوی آمیختگی دوتایی، میزان مشارکت رسوب‌ها در پیدایش این بازالت‌ها تا 16درصد برآورد می‏‌شود. افزون‌بر‌این، تهی‌شدگی از نسبت Pb/Ce (6/1 تا 1/11) در برابر ترکیب OIB (بیش از 20) می‏‌تواند نشانة مشارکت سیال‌های پدیدآمده از آبدهی لبه فرورونده باشد.

مطالعه پتروگرافی، ژئوشیمی و تعیین خاستگاه سنگ‌های بازالتی شمال‌شرق قروه (کردستان)

نفیسه صالحی؛ اشرف ترکیان

دوره 5، شماره 19 ، آذر 1393، ، صفحه 37-52

چکیده

در شمال‌شرق استان کردستان، تعداد زیادی مخروط آتشفشانی وجود دارد که ترکیب آنها بازالتی است. بررسی‌های پتروگرافی مشخص می‌کند در این سنگ‌ها کلینوپیروکسن و الیوین به صورت فنوکریست و پلاژیوکلاز و پیروکسن ... بیشتر در شمال‌شرق استان کردستان، تعداد زیادی مخروط آتشفشانی وجود دارد که ترکیب آنها بازالتی است. بررسی‌های پتروگرافی مشخص می‌کند در این سنگ‌ها کلینوپیروکسن و الیوین به صورت فنوکریست و پلاژیوکلاز و پیروکسن به شکل ریزبلور هستند و فضای بین آنها را کانی‌های اپاک و شیشه قهوه‌ای رنگی پُر کرده است. پیروکسن‌های دارای منطقه‌بندی‌ ترکیبی و بافت غربالی در آنها نشانه‌هایی از آلایش پوسته‌ای و ناتعادلی ماگمایی محسوب می‌شود. سرشت ماگمایی این سنگ‌ها آلکالن است و در نورم 5 تا 14 درصد نفلین دارد. نمودارهای هارکر بیانگر وقوع فرآیند تبلور تفریقی است. به طوری که کاهش MgO با کاهش CaO، Cr، FeO، Ni و TiO2 و افزایش SiO2 سازگار است. ویژگی‌های ژئوشیمیایی نظیر: غنی‌شدگی از LILE، محتوای بالای LREE، آنومالی منفی Nb، Ta و Y، آنومالی مثبت Ba، Pb و Th، غنی‌شدگی در Th/Yb، گویای آن است که این گدازه‌های بازالتی از یک منبع گوشته‌ای لیتوسفریک غنی شده در نتیجه عملکرد سیالات فرورانشی منشأ گرفته‌اند. با تکیه بر نمودارهای متمایز کننده محیط تکتونیکی، سنگ‌های آتشفشانی مطالعه شده در یک محیط کشش درون قاره پس از برخورد قرار گرفته‌اند. مقادیر بالای (Tb/Yb)N و (La/Yb)N و مقادیر ناهنجاری Nb (بین 37/0 تا 98/0) نشان می‌دهد این ماگما از یک منبع گارنت‌لرزولیتی به وجود آمده است.

ماگماتیسم اردوویسین-دونین در شمال شاهرود: شاهدی بر کافت‌زایی طولانی مدت پالئوتتیس در البرز شرقی

مرتضی درخشی؛ حبیب‌اله قاسمی

دوره 5، شماره 18 ، آبان 1393، ، صفحه 105-122

چکیده

یکی از ویژگی‌های واحدهای سنگی اردوویسین تا دونین در نواحی شمال شاهرود، حضور حجم زیادی از سنگ‌های آذرین با ترکیب بازالتی به شکل دایک، سیل و گدازه در درون آنها است. بیشترین حجم این سنگ‌های آذرین به طور ... بیشتر

گدازه‌های بازالتی الیگوسن شرق و جنوب‌شرق شاهرود: شاهدی بر جایگاه پشت‌کمانی حوضه الیگو-میوسن ایران مرکزی

محمد برهمند؛ محمود صادقیان

دوره 2، شماره 7 ، خرداد 1390، ، صفحه 77-94

چکیده

در بخش‌های شرقی و جنوب‌شرقی شاهرود، در میان مارن‌های قرمز رنگ ژیپس‌دار الیگوسن (معادل با سازند قرمز زیرین)، یک سری گدازه‌های بازالتی با ترکیب الیوین بازالت تا بازالت فوران کرده‌اند. این سنگ‌‌ها ... بیشتر در بخش‌های شرقی و جنوب‌شرقی شاهرود، در میان مارن‌های قرمز رنگ ژیپس‌دار الیگوسن (معادل با سازند قرمز زیرین)، یک سری گدازه‌های بازالتی با ترکیب الیوین بازالت تا بازالت فوران کرده‌اند. این سنگ‌‌ها دارای بافت‌های میکرولیتی پورفیری، گلومروپورفیری و هیالوپورفیری هستند. کانی‌های اصلی آن‌ها شامل الیوین، پلاژیوکلاز و پیروکسن در الیوین بازالت‌ها، و پلاژیوکلاز و پیروکسن در بازالت‌ها هستند. این سنگ‌ها در نمودارهای تعیین سری ماگمایی در قلمرو سنگ‌های آلکالن قرار می‌گیرند. غنی‌شدگی از LREE و LILE و تهی‌شدگی از HREE به‌همراه نبود ناهنجاری منفی از Eu و HFSE و حضور ناهنجاری مثبت از Pb، Sr و Cs، ماهیت آلکالن ماگما و سرچشمه گرفتن آن از یک منبع گوشته غنی شده زیر لیتوسفر قاره‌ای را تأیید می‌کند. این سنگ‌ها در نمودارهای پتروژنتیک و تعیین محیط تکتونوماگمایی، در جایگاه بازالت‌های پشت‌کمانی (BABB) قرار می‌گیرند که از ذوب‌بخشی تقریباً 10 درصدی یک منبع گوشته‌ای گارنت لرزولیتی غنی‌شده به‌وجود آمده‌اند. این جایگاه، حاکی از وجود یک محیط کششی پشت‌کمانی اولیه نابالغ در زمان الیگوسن- میوسن، در حوضه پشت‌کمان ماگمایی ارومیه- دختر، در بخش‌های وسیعی از ایران مرکزی است که با رسوب‌گذاری نهشته‌های قاره‌ای (سازند قرمز زیرین)، دریایی کم عمق (سازند قم) و قاره‌ای (سازند قرمز فوقانی) و ماگماتیسم آلکالن بازیک با منشأ گوشته‌ای، همراه بوده است.

پترولوژی بازالت‌های دونین در منطقه پل خاوند (جنوب‌شرق انارک، شمال‌شرق اصفهان)

قدرت ترابی؛ فاطمه هاشمی

دوره 1، شماره 3 ، آذر 1389، ، صفحه 29-46

چکیده

سنگ‌های آتشفشانی با ترکیب بازالت و به سن احتمالی پالئوزوئیک زیرین (دونین) در کوه عبدالحسین، واقع در منطقه پل خاوند انارک دیده می‌شوند. این واحد سنگی دارای ضخامتی در حدود 120 متر است. کانی‌های تشکیل دهنده ... بیشتر

پتروگرافی و شیمی کانی‌های دایک‌های بازالتی غرب برونی (جنوب غرب اردستان، ایران): شواهدی از اختلاط ماگمائی

عبدالرزاق جباری؛ منصور قربانی؛ یورگن کوپکه؛ قدرت ترابی؛ نرگس شیردشت‌زاده

دوره 1، شماره 2 ، شهریور 1389، ، صفحه 17-30

چکیده

در منطقه برونی (جنوب‌غرب اردستان) که بخشی از نوار ماگمایی ارومیه – دختر است، دایک‌های بازالتی میوسن با ساخت منشوری واحد‌های آتشفشانی ائوسن را قطع نموده‌اند. این سنگ‌ها دارای انکلاوهای گرانیتوئیدی ... بیشتر

دوره 13 (1401)

دوره 12 (1400)

دوره 11 (1399)

دوره 10 (1398)

دوره 9 (1397)

دوره 8 (1396)

دوره 7 (1395)

دوره 6 (1394)

دوره 5 (1393)

دوره 4 (1392)

دوره 3 (1391)

دوره 2 (1390)

دوره 1 (1389)

کلیدواژه‌ها = بازالت

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده