پترولوژی - فهرست مقالات

زمین‏‌شیمی و جایگاه زمین‏‌ساختی گرانیتویید نوع A2 در پهنة سنندج- سیرجان: شیروانه، شمال‌خاوری سنقر (استان کرمانشاه)

اشرف ترکیان؛ علی نیک نظر

دوره 13، شماره 1 ، فروردین 1401، ، صفحه 1-26

https://doi.org/10.22108/ijp.2020.123999.1191

چکیده

گرانیتویید باختر شیروانه در شمال‌خاوری شهرستان سنقر و در پهنة سنندج- سیرجان جای دارد. بخش بزرگی از این توده از گرانیت و آلکالی‌فلدسپارگرانیت ساخته شده است؛ اما فراوانی سنگ‏‌های کوارتزمونزونیتی و ... بیشتر

زمین‌شیمی و ریزدماسنجیِ میانبارهای سیال کانی‏‌سازی مس و آهن در سنگ‌های آتشفشانی شمال خور، خاور ایران

غلامرضا فتوحی راد؛ محمد حسین یوسف‌زاده؛ حسین عباسی نیاز آبادی

دوره 12، شماره 4 ، اسفند 1400، ، صفحه 31-50

https://doi.org/10.22108/ijp.2022.126602.1213

چکیده

مجموعة آتشفشانی شمال خور در استان خراسان جنوبی، در فاصلة 90 کیلومتری شمال‏‌باختری‌ بیرجند در خاور ایران رخنمون دارد. سنگ‌های آتشفشانی یادشده شامل آندزیت‏‌ بازالت، آندزیت و تراکی‏‌آندزیت، لاتیت، ... بیشتر مجموعة آتشفشانی شمال خور در استان خراسان جنوبی، در فاصلة 90 کیلومتری شمال‏‌باختری‌ بیرجند در خاور ایران رخنمون دارد. سنگ‌های آتشفشانی یادشده شامل آندزیت‏‌ بازالت، آندزیت و تراکی‏‌آندزیت، لاتیت، داسیت تا ریوداسیت و سنگ‌های آذرآواری شامل توف و برش‏‌های آتشفشانی هستند. بافت غالب در این سنگ‌ها پورفیری است. سری ماگمایی بیشتر نمونه‏‌ها کالک‌آلکالن است؛ اما برخی به سری توله‏‌ایت گرایش نشان می‌دهند. در این منطقه، کانی‏‌سازی آهن به‌صورت مگنتیت، هماتیت و به مقدار کمتر گوتیت است و با توجه به شواهد صحرایی و سنگ‌نگاری خاستگاه ماگمایی دارد. بورنیت که تنها کانه مس است به‏‌صورت اولیه و در حجم کم پدید آمده است. حضور بورنیت و پیریت که فازهای سولفیدی هستند به مقدار بسیار کم و نبود دیگر کانه‏‌های سولفیدی اولیه مس در منطقه به‌همراه فازهای ثانویه کانه‏‌سازی مس در حجم‏‌های بسیار بیشتر، همگی نشان‌دهندة یک محلول گرمابی است که مراحل پایانی تفریق ماگمایی را پشت سر گذاشته و احتمالاً کانه‏‌های برونزاد مس مانند کالکوسیت در پهنة غنی‏‌شده را پدید آورده است. دیگر کانه‏‌های مس ثانویه هستند و شامل کالکوسیت، کوولیت و مالاکیت است. دماسنجی میانبارهای سیال کوارتز در مناطق غار کفتر و حوض‌سبز بازة دمایی 324- 187 درجة سانتیگراد را برای کانی‌سازی‌ مس نشان می‌دهد. ازاین‌رو، کانی‏‌سازی مس در حقیقت به شرایط گرمابی اپی‌ترمال تا مزوترمال مربوط است.

بررسی روند تکامل جزیره‌های کمانی: سنگ‌های ماگمایی آزادگان، شمال شهرکرد، پهنة سنندج– سیرجان

مریم آهنکوب؛ فریماه آیتی؛ مدینه نظری

دوره 12، شماره 3 ، آذر 1400، ، صفحه 27-42

https://doi.org/10.22108/ijp.2021.130333.1250

چکیده

مجموعة ماگمایی آزادگان، در 45 کیلومتری شمال‌باختری شهرکرد و در بخش میانی پهنة سنندج- سیرجان رخنمون دارد. بازالت، بازالت آندزیتی، آندزیت، گابرو و دیوریت از واحد‌های سنگی این مجموعه به‌شمار میروند. در ... بیشتر

سنگ‌نگاری، زمین‌شیمی و سنگ‌زایی سنگ‌های آداکیتی پرسیلیس منطقة بایرام‌آباد ‌ شمال‌باختری نیشابور (شمال‌خاوری ایران)

محمد ابراهیم فاضل ولی پور

دوره 12، شماره 1 ، خرداد 1400، ، صفحه 113-134

https://doi.org/10.22108/ijp.2021.124930.1200

چکیده

سنگ‌های آتشفشانی ‌منطقة بایرام‌آباد که در 12 کیلومتری ‌شمال‌باختری نیشابور رخنمون دارند. این سنگ‌های آتشفشانی دربردارندة واحدهای پالئوژن با ترکیب داسیت و آندزیت هستند. این سنگ‌ها بافت‌های گوناگون ... بیشتر سنگ‌های آتشفشانی ‌منطقة بایرام‌آباد که در 12 کیلومتری ‌شمال‌باختری نیشابور رخنمون دارند. این سنگ‌های آتشفشانی دربردارندة واحدهای پالئوژن با ترکیب داسیت و آندزیت هستند. این سنگ‌ها بافت‌های گوناگون پورفیری، غربالی، جریانی و گلومروپورفیری نشان می‌دهند و پلاژیوکلاز و آمفیبول از کانی‌های اصلیِ سازندة آنها هستند. این گدازه‌ها ترکیب اسیدی و حد واسط کالک‌آلکالن دارند. یافته‌های ‌زمین‌شیمیایی سنگ‌های آتشفشانی بایرام‌آباد نشان می‌دهد این سنگ‌ها نسبت به ترکیب کندریت و گوشتة اولیه از عنصرهای LILE دربرابر HFSE غنی‌شدگی دارند. نبود آنومالی منفی Eu، مقدارهای HREE کم (مانند ppm 23/1- 92/ 0Yb= و ppm 4/11- 7/8 Y=)، مقدار Sr بالا (ppm 1029- 293)، نسبت Sr/Y بالا (26/90- 08/29)، مقدار SiO2 بالا (89/65- 96/59‌ درصدوزنی) و نسبت K2O/Na2O کم (13/0- 27/0) نشان می‌دهند این سنگ‌ها سرشت آداکیتی دارند و در گروه آداکیت‌های غنی از سیلیس قرار می‌گیرند. ناهنجاری منفی در عنصرهای با شدت میدان بالا (مانند: Nb، P، Ti) و مقدار نسبت La/Nb که بیشتر از 12 است، ‌نشان‌دهندة ویژگی ماگماهای مرتبط با حاشیه فعال قاره‌ای برای این سنگ‌هاست. ماگمای سازندة این سنگ‌ها شاید از ذوب‌بخشی سنگ خاستگاه اکلوژیتی یا گارنت آمفیبولیتی پدیدآمده از دگرگونی ورقة اقیانوسی فرورانده‌شدة نئوتتیس سبزوار به زیر لبة جنوبی پهنة البرز خاوری در زمان میوسن پدید آمده باشد.

سنگ‌شناسی، زمین‌شیمی و خاستگاه سنگ‌های گرانیتی کوه گپدان (شمال‌باختری زاهدان)

حبیب بیابانگرد؛ شراره نوری

دوره 9، شماره 2 ، شهریور 1397، ، صفحه 59-80

https://doi.org/10.22108/ijp.2018.106104.1051

چکیده

توده گرانیتو‌ییدی کوه گپدان در حاشیه شمال‌باختری گرانیتو‌ییدی زاهدان، در پهنه زمین‌درز سیستان برونزد دارد. ترکیب سنگ‌شناسی این توده از گرانیت، مونزوگرانیت، گرانودیوریت، پگماتیت و دیوریت است. کوارتز، ... بیشتر توده گرانیتو‌ییدی کوه گپدان در حاشیه شمال‌باختری گرانیتو‌ییدی زاهدان، در پهنه زمین‌درز سیستان برونزد دارد. ترکیب سنگ‌شناسی این توده از گرانیت، مونزوگرانیت، گرانودیوریت، پگماتیت و دیوریت است. کوارتز، پلاژیوکلاز، ارتوکلاز، بیوتیت و هورنبلند از کانی‌های سازندة این سنگ‌ها هستند و بیشتر این سنگ‌ها بافت‌های دانه‌ای و پگماتیتی دارند. این توده با دایک‌هایی قطع شده‌ است که ترکیب آندزیتی و داسیتی دارند و کانی‌شناسی‌شان همانند توده است؛ اما بافت‌ آنها میکرولیتی و میکرولیتیک پورفیری است. این بافت‌ها نشان‌دهندة پیدایش آنها در ژرفای کم و شرایط نیمه‌آتشفشانی‌اند. در گرانیتو‌یید گپدان، انکلاوهای متاپلیتی تیره‌رنگی دیده می‌شوند که حاشیه‌ آنها با توده نامشخص است. بیشتر این انکلاوها سرشار از کانی‌های میکایی و کوارتز هستند و معمولاً بافت دانه‌ای دارند. بررسی‌های زمین‌شیمیایی نشان‌دهندة سرشت کالک‌آلکالن تا اندکی مایل به آلکالن و متاآلومین، خاستگاه I، غنی‌شدگی از LREE و LILE و تهی‌شدگی آنها از HREE و HFSE هستند. این ویژگی‌های زمین‌شیمیایی از ویژگی‌های آشکارِ کمان‌های قاره‌ای هستند. میانگین نسبت‌های Nb/Ce و Nb/La با مقدارهای 27/0 و 58/0، نشان‌دهندة ﺗﺄثیر پوسته در تکامل سنگ‌های گرانیتی کوه‌گپدان است. نمودارهای تکتونوماگمایی نشان می‌دهند سنگ‌های گرانیتو‌ییدی گپدان وابسته به محیط‌های همزمان با برخورد تا اندکی مایل به پس از برخوردند. برپایة همة ویژگی‌های سنگ‌نگاری و زمین‌شیمیایی سنگ‌های گرانیتو‌ییدی گپدان، پیدایش این توده احتمالاً پیامد بالاآمدن مذاب‌های بجامانده از ذوب‏‌بخشی پوسته اقیانوسی نئوتتیس هنگام برخورد بلوک لوت به بلوک سیستان (به‌ویژه پوسته اقیانوسی فرورفته سیستان و گوة گوشته روی آن) بوده و ﺗﺄثیر پوسته قاره‌ای (ته‌نشست‌های فلیشی و گری‌وک‌های دگرگون‌شده) در آلایش ماگمای آن ﺗﺄثیرگذار بوده است و این توده در رژیم‌های زمین‌ساختی پس از برخورد پدید آمده‌ است. پس شاید بتوان گرانیت کوه گپدان را از نوع گرانیت‌های دورگه (هیبریدی) دانست.

شیمی‌کانی و سنگ‌زایی سنگ‎های آتشفشانی کوه گورگور (شمال‌خاوری تکاب)

داریوش اسماعیلی؛ نیلوفر نایبی؛ منصور قربانی؛ داود رئیسی

دوره 7، شماره 28 ، دی 1395، ، صفحه 33-54

https://doi.org/10.22108/ijp.2016.21228

چکیده

گدازه‌های آندزیتی – بازالت‌آندزیتی بخش بزرگی از محدوده گورگور را در برگرفته‌اند. محلول‌های گرمابی بیشتر آنها را دگرسان کرده‌اند. بیشتر کانی‎های سازنده‌ این سنگ‎ها پلاژیوکلاز، پیروکسن و الیوین ... بیشتر گدازه‌های آندزیتی – بازالت‌آندزیتی بخش بزرگی از محدوده گورگور را در برگرفته‌اند. محلول‌های گرمابی بیشتر آنها را دگرسان کرده‌اند. بیشتر کانی‎های سازنده‌ این سنگ‎ها پلاژیوکلاز، پیروکسن و الیوین هستند که با محلول‌های گرمابی دگرسان شده‎اند. سنگ‎های دگرسان‌شده دربردارنده کانی‎های کلسیت، سریسیت و کلریت هستند. با توجه به داده‌های به‌دست‌آمده و بررسی‎ شیمی‌کانی‌ها، کلینوپیروکسن‌ها دیوپسید - اوژیت هستند و ماگمای میزبان آنها کالک‌آلکالن بوده و در ژرفای متوسط تا کم و در هنگام بالاآمدن ماگما پدید آمده است. همچنین، پلاژیوکلازها آندزین و آلبیت - الیگو‌کلاز هستند و منطقه‌بندی دارند. با توجه به تجزیه شیمی ‌کل سنگ، این سنگ‌ها در گروه سنگ‎های آتشفشانی کالک‌آلکالن کمان قاره‌ای رده‌بندی می‌شوند. از سوی دیگر، در نمودارهای عناصر کمیاب به‌هنجار شده در برابر ترکیب کندریت و چند عنصری به‌هنجار شده در برابر ترکیب گوشته، غنی‌شدگی عناصر LREE در برابر HREE دیده می‌شود. عناصر LILE (مانند Rb، K، Th) و عناصر LREE (مانند Nd، Ce، La) در برابر HFSE (Nb، Hf، Zr، Sm، Y، Yb) غنی‌شدگی نشان می‌دهند. با توجه به مقدار نسبت‌های Nb/Th (15/1 تا 42/1)، Zr/Nb (27/12 تا 22/21)، Ba/La (64/18 تا 77/29) و همچنین، غنی‌شدگی LILE و تهی‌شدگی Nb، Ta و Ti، در مجموع می‌توان پهنه پیدایش وابسته به پهنه‌های فرورانش را برای این ناحیه پیشنهاد داد. همچنین، هماهنگی پراکندگی REE و عناصر ناسازگار در نمونه‎ها گویای وابستگی زایشی این سنگ‎ها به یکدیگر است. برپایه داده‌های به‌دست‌آمده، سنگ‎های آتشفشانی (آندزیت- بازالت‌آندزیتی) کوه گورگور در پی فعالیت ماگمایی گسترده مجموعه ماگمایی ارومیه-دختر در بازه زمانی سنوزوییک باید پدید آمده باشند.

ویژگی‌های ژئوشیمیایی و سنگ‌شناسی مجموعه آذرین نخیلاب، شمال‌باختر زاهدان

نجمه هدایتی؛ محمد بومری؛ حبیب بیابانگرد

دوره 7، شماره 26 ، تیر 1395، ، صفحه 23-44

https://doi.org/10.22108/ijp.2016.20840

چکیده

مجموعه آذرین نخیلاب در 145 کیلومتری شمال‌باختر زاهدان، و از دیدگاه زمین‌شناسی در مرز پهنه درزه سیستان و بلوک لوت واقع شده است. در این منطقه واحدهای سنگی از کرتاسه تا کواترنری برونزد داشته، بیشتر شامل ... بیشتر مجموعه آذرین نخیلاب در 145 کیلومتری شمال‌باختر زاهدان، و از دیدگاه زمین‌شناسی در مرز پهنه درزه سیستان و بلوک لوت واقع شده است. در این منطقه واحدهای سنگی از کرتاسه تا کواترنری برونزد داشته، بیشتر شامل سنگ‌های رسوبی و آذرین هستند. سنگ‌های آذرین نخیلاب به‌صورت بیرونی و درونی تشکیل شده‌اند. سنگ‌های آذرین بیرونی به ‌شکل گدازه و آذرآواری بوده، شامل بازالت، آندزی‌بازالت، آندزیت و ریولیت هستند و سنگ‌های آذرین درونی به ‌شکل استوک و دایک بوده، شامل گابرو، دیوریت و گرانودیوریت هستند. بافت این سنگ‌ها پورفیری و گرانولار است. کانی‌های اصلی این سنگ‌ها پلاژیوکلاز، پیروکسن، هورنبلند، بیوتیت و کوارتز و کانی‌های فرعی آنها آپاتیت، اسفن و مگنتیت هستند. در بخش مرکزی سنگ‌های نفوذی که بر اثر فرآیندهای درون‌زاد و برون‌زاد دگرسان شدند، همراه با کانی‌زایی مس هستند. بررسی‌های ژئوشیمیایی در سنگ‌های آذرین دگرسان نشده نخیلاب نشان می‌دهد که آن‌ها جزو سری ماگمایی کالک‌آلکالن با ماهیت متاآلومینوس هستند. الگوی تغییرات عناصر خاکی نادر و کمیاب که به‌ترتیب نسبت به ترکیب مورب و کندریت به‌هنجار شده‌اند، نشان می‌دهد که مقادیر LREE و LILE به‌ترتیب از مقادیر HREE و HESE بسیار بیشتر است. مقادیر بالاتر LREE و LILE به‌ترتیب در مقایسه با مقادیر HREE و HESE، وجود آنومالی منفی در عناصر Zr، Ti و P و آنومالی مثبت در عناصر K، Rb و Sr بیانگر تشکیل سنگ‌های مورد مطالعه در محیطی مربوط به حاشیه فعال قاره‌ای است. به‌نظر می‌رسد این سنگ‌ها بر اثر فرایند هضم و تبلور تفریقی (AFC)، از یک ماگمای بازالتی که محصول ذوب‌بخشی یک پوسته اقیانوسی فرورونده و گوشته روی آن بوده تشکیل شده‌اند.

سنگ‌شناسی، ژئوشیمی و جایگاه زمین‌ساختی توده‌های نفوذی محدوده جنوب‌باختری سرخ‌کوه (بلوک لوت، خاور ایران)

احمد حسینخانی؛ محمد حسن کریم‌پور؛ آزاده ملکزاده شفارودی

دوره 7، شماره 26 ، تیر 1395، ، صفحه 135-152

https://doi.org/10.22108/ijp.2016.20846

چکیده

محدوده جنوب‌‌باختری سرخ‌کوه در 120 کیلومتری جنوب‌باختری شهر بیرجند قرار گرفته و بخشی از مجموعه آتشفشانی-آذرین‌درونی ترسیری در باختر بلوک لوت است. زمین‌شناسی منطقه شامل سنگ‌های آتشفشانی با ترکیب ... بیشتر محدوده جنوب‌‌باختری سرخ‌کوه در 120 کیلومتری جنوب‌باختری شهر بیرجند قرار گرفته و بخشی از مجموعه آتشفشانی-آذرین‌درونی ترسیری در باختر بلوک لوت است. زمین‌شناسی منطقه شامل سنگ‌های آتشفشانی با ترکیب آندزیت و بازالت بوده که نفوذ توده‌های نفوذی در مراحل زمانی متفاوت با ترکیب هورنبلنددیوریت، هورنبلندمیکرودیوریت، هورنبلنددیوریت پورفیری، هورنبلندکوارتزدیوریت پورفیری و بیوتیت‌کوارتزمونزونیت در آنها موجب دگرسانی گسترده‌ای شده است. بافت توده‌های نفوذی منطقه بیشتر پورفیری، گرانولار و پویی‌کیلیتیک است. کانی‌های اصلی تشکیل‌دهنده این توده‌های نفوذی هورنبلند و پلاژیوکلاز بوده و در بیوتیت‌کوارتز‌مونزونیت کانی‌های بیوتیت و کوارتز نیز حضور دارند. ترکیب توده‌های نفوذی در محدوده متاآلومینوس تا کمی پرآلومینوس بوده، اغلب ماهیت کالک‌آلکالن دارند اما برخی توده‌های دیوریتی ماهیت تولییتی نیز دارند. توده‌های نفوذی منطقه در محدوده گرانیت‌های کمان‌های آتشفشانی واقع شده و متعلق به گرانیتوییدهای سری مگنتیت (یا I) هستند. در بررسی عناصر فرعی و خاکی نادر، غنی‌شدگی عناصر (LILE، Ba، K، Cs و Sr)، کاهیدگی عناصر (HFSE، Nb، P و Ti) و غنی‌شدگی عناصر LREE نسبت به HREE دیده می‌شود که از ویژگی‌های شاخص ماگمای تولید شده در پهنه فرورانش است. مقادیر بالای (Eu/Eu*) در دیوریت کالک‌آلکالن و تولییتی (بین 9/0-8/0) و در بیوتیت‌کوارتزمونزونیت (5/1) و همچنین، غنی‌شدگی Sr به‌ویژه در توده‌ بیوتیت‌کوارتزمونزونیت (ppm 900) نشان‌دهنده نبود پلاژیوکلاز در خاستگاه این ماگماست. تهی‌شدگی Nb و مقدار بالای Zr/Nb آلودگی اندک ماگما با پوسته قاره‌ای را نشان می‌دهد. مقدار نسبت (LaN/YbN) نیز کم بوده، بین 9-5 متغیر است. ماگمای مولد توده‌های نفوذی از حدود 1 تا 5 درصد ذوب‌بخشی گارنت-اسپینل لرزولیت (با مقدار کم گارنت) و در عمق حدود 60 کیلومتر گوشته بالایی تشکیل شده است.

سنگ‌نگاری، ژئوشیمی‌ و خاستگاه‌ زمین‌ساختی تودۀ‌ نفوذی گرانیتوییدی کوه‌ریگی (شرق بلوک لوت، ایران ‌‌مرکزی)

راضیه غنجعلی‌پور؛ حبیب بیابانگرد؛ علی احمدی

دوره 7، شماره 25 ، فروردین 1395، ، صفحه 19-32

https://doi.org/10.22108/ijp.2016.20830

چکیده

گرانیتویید کوه‌ ریگی در 5 کیلومتری غرب روستای ده‌سلم در 85 کیلومتری غرب شهرستان نهبندان در جنوب استان خراسان جنوبی و در حاشیۀ شرقی پهنۀ لوت قرار دارد. این توده به سنّ ائوسن - الیگوسن درون سنگ‌های رسوبی ... بیشتر

ژئوشیمی و خاستگاه زمین‌ساختی سنگ‌های آتشفشانی ترسیری شمال خوسف (شرق ایران)

سید محمد پورمعافی؛ عافیه خواجه؛ سید سعید محمدی

دوره 5، شماره 19 ، آذر 1393، ، صفحه 107-122

چکیده

منطقه مورد مطالعه در شمال خوسف در استان خراسان جنوبی و در مرز پهنه زمین‌درز سیستان با بلوک لوت واقع شده است. در این محدوده گدازه‌های متعلق به ترسیر شامل: آندزیت، کوارتز‌آندزیت، داسیت و ریولیت رخنمون ... بیشتر منطقه مورد مطالعه در شمال خوسف در استان خراسان جنوبی و در مرز پهنه زمین‌درز سیستان با بلوک لوت واقع شده است. در این محدوده گدازه‌های متعلق به ترسیر شامل: آندزیت، کوارتز‌آندزیت، داسیت و ریولیت رخنمون دارد. بافت غالب در بیشتر نمونه‌های مطالعه شده پورفیری و گلومروپورفیری است. کانی‌های اصلی تشکیل دهنده سنگ‌های آندزیتی شامل: پلاژیوکلاز، آمفیبول و پیروکسن است که در بعضی نمونه‌ها در خمیره میکرولیتی قرار گرفته‌اند. در کوارتز‌آندزیت و داسیت‌های منطقه نیز پلاژیوکلاز، بیوتیت، آمفیبول و کوارتز به صورت فنوکریست وجود دارد. ریولیت‌ها از کوارتز، آلکالی‌فلدسپار و پلاژیوکلاز تشکیل شده‌اند. وجود بافت غربالی، منطقه‌بندی، حاشیه رشد مجدد و ماکل‌های ترکیبی و ناقص در فنوکریست‌های پلاژیوکلاز، خوردگی خلیجی و گردشدگی در بلورهای کوارتز و حاشیه واکنشی در آمفیبول‌ها نشان‌دهنده عدم تعادل حین انجماد ماگما است. سنگ‌های مورد بررسی از نظر ژئوشیمیایی، کالک‌آلکالن پتاسیم متوسط تا بالا هستند که دارای غنی‌شدگی در LILE و آنومالی منفی Nb، Ta و Ti بوده و نشان‌دهنده ماگمای مرتبط با فرورانش و متعلق به حاشیه فعال قاره‌ای است. در نمودار عناصر نادر خاکی بهنجار شده با کندریت، غنی‌شدگی گروه LREE نسبت به HREE مشاهده می‌شود که نشان می‌دهد ماگمای مادر این سنگ‌ها از ذوب بخشی گوشته غنی‌شده به وسیله سیالات مرتبط با رسوبات فرورونده منشأ گرفته است.

سنگ‌نگاری و سنگ‌شناسی توده پورفیری کانسار مس سونگون و دایک‌های پس از کانی‌سازی، با نگرشی بر اسکارن همراه (شمال ورزقان-آذربایجان‌شرقی)

محمدرضا حسین‌زاده؛ سید غفور علوی؛ محسن مؤید

دوره 5، شماره 17 ، فروردین 1393، ، صفحه 17-32

چکیده

معدن مس سونگون در استان آذربایجان‌شرقی و در شمال شهر ورزقان واقع شده است. قدیمی‌ترین سنگ‌های منطقه آهک‌های کرتاسه است. پس از جایگیری توده نفوذی پورفیری، چهار گروه دایک با ترکیب متفاوت در آن نفوذ کرده‌اند. ... بیشتر معدن مس سونگون در استان آذربایجان‌شرقی و در شمال شهر ورزقان واقع شده است. قدیمی‌ترین سنگ‌های منطقه آهک‌های کرتاسه است. پس از جایگیری توده نفوذی پورفیری، چهار گروه دایک با ترکیب متفاوت در آن نفوذ کرده‌اند. ترکیب توده نفوذی کوارتز‌مونزویت است. چهار پهنه دگرسانی پتاسیک، فیلیک، پروپلیتیک و آرژیلیک در سونگون مشاهده می‌شود. بافت غالب توده نفوذی، پورفیری با خمیره ریز‌بلور و بافت‌های میکرولیتی و میکرولیتی پورفیریک در دایک‌ها بافت غالب است. توده نفوذی سونگون تحت تأثیر تفریق، تبلور بخشی، هضم و آلایش متحول شده است. توده پورفیری سونگون و دایک‌های همراه متاآلومینوس و از لحاظ سرشت ماگمایی کالک‌آلکالن با پتاسیم بالا و شوشونیتی است. از نظر محیط زمین‌ساختی، نمونه‌های سونگون در موقعیت‌های همزمان با برخورد، پس از برخورد و کمربندهای آتشفشانی پهنه فرورانش قرار می‌گیرد. به علت همبری توده سونگون پورفیری با واحدهای آهکی و مارنی کرتاسه فوقانی، در شمال و شرق، اسکارن آهن-مس به وجود آمده است. اسکارن‌های این منطقه به دو دسته اندواسکارن (ENS) و اگزواسکارن (EXS) تقسیم می‌شود. اگزواسکارن در سونگون بر اساس مشاهدات صحرایی و کانی‌های موجود به سه پهنه پیروکسن‌اسکارن، گارنت‌اسکارن و اپیدوت‌اسکارن تقسیم می‌شود.

پتروگرافی و شیمی‌کانی دایک‌های ائوسن کوه کم‌خاشک (شمال خور، استان اصفهان)

حمیده عباسی؛ قدرت ترابی

دوره 4، شماره 13 ، فروردین 1392، ، صفحه 19-32

چکیده

کوه کم‌خاشک در شمال‌شرق اصفهان (شمال خور) واقع شده است. در این منطقه دایک‌های بازیک با امتداد شمال‌شرق- جنوب‌غرب و دایک‌های حد واسط با امتداد شمال‌غرب- جنوب‌شرق درون واحدهای ماسه‌سنگ، سنگ آهک‌ها ... بیشتر کوه کم‌خاشک در شمال‌شرق اصفهان (شمال خور) واقع شده است. در این منطقه دایک‌های بازیک با امتداد شمال‌شرق- جنوب‌غرب و دایک‌های حد واسط با امتداد شمال‌غرب- جنوب‌شرق درون واحدهای ماسه‌سنگ، سنگ آهک‌ها و مارن‌های کرتاسه بالایی نفوذ کرده‌اند. دایک‌های حدواسط از نظر حجم، تعداد، طول و همچنین ضخامت نسبت به دایک‌های بازیک برتری دارند. بررسی‌های صحرایی نشان می‌دهد که در برخی موارد، دایک‌های بازیک، دایک‌های حدواسط را قطع نموده است که نشان دهنده ایجاد این دایک‌ها بعد از دایک‌های حدواسط است. دایک‌های بازیک از کانی‌های الیوین (کریزولیت)، کلینوپیروکسن (دیوپسید و اوژیت)، پلاژیوکلاز (لابرادوریت و الیگوکلاز)، سانیدین، مگنتیت، ارتوپیروکسن (انستاتیت)، اسپینل و فلوگوپیت به‌عنوان کانی‌های اولیه تشکیل شده‌اند و کانی‌های ثانویه آن‌ها، زئولیت (ناترولیت و مزولیت)، کلریت، کلسیت و سرپانتین هستند. کانی‌های اولیه تشکیل دهنده دایک‌های حدواسط نیز کلینوپیروکسن (دیوپسید)، پلاژیوکلاز (لابرادوریت)، سانیدین، میکا (بیوتیت و فلوگوپیت)، آمفیبول (هاستینگزیت منیزیم‌دار) و مگنتیت بوده و کانی‌های ثانویه آن‌ها کلسیت و کلریت هستند. انواع بیگانه‌بلورهای کوارتز و بیگانه‌سنگ‌های پیروکسنیتی و هورنفلس در دایک‌های بازیک مشاهده می‌شود. بررسی شیمی کلینوپیروکسن‌ها، فشار کمتر از 5 کیلو بار و مقدار متغیر PH2O را برای زمان تبلور این کانی‌ها نشان می‌دهد. دماسنجی میکاها، دمای تبلور را در نمونه‌های دایک حدواسط در محدوده 732 تا 747 درجه سانتیگراد نشان می‌دهد، در حالی‌که دمای تبلور بیوتیت‌های نمونه‌های بازیک، 699 تا 808 درجه سانتیگراد است. بر مبنای بررسی‌های پتروگرافی و شیمی‌کانی‌ها، ترکیب ماگمای سازنده این دایک‌ها ساب آلکالن و از نوع کالک‌آلکالن تشخیص داده شد و نیز از لحاظ جایگاه تکتونوماگمایی در قلمرو قوس ماگمایی واقع می‌شوند.

پترولوژی و خاستگاه توده‌نفوذی گرانیتوییدی وش، شمال اصفهان

علیخان نصر اصفهانی؛ به‌آفرین شجاعی

دوره 2، شماره 8 ، دی 1390، ، صفحه 99-114

چکیده

توده نفوذی وش، در شمال‌غرب نطنز واقع شده است و بخشی از کمربند ماگمایی ارومیه- دختر است. این پلوتون با سن احتمالی الیگومیوسن در نتیجه فعالیت‌های شدید ماگمایی در طی و پس از کوه‌زاد آلپی تشکیل شده است. ترکیب ... بیشتر توده نفوذی وش، در شمال‌غرب نطنز واقع شده است و بخشی از کمربند ماگمایی ارومیه- دختر است. این پلوتون با سن احتمالی الیگومیوسن در نتیجه فعالیت‌های شدید ماگمایی در طی و پس از کوه‌زاد آلپی تشکیل شده است. ترکیب توده نفوذی از گرانودیوریت تا تونالیت تغییر می‌کند. کانی‌های اصلی تشکیل‌دهنده این توده شامل کوارتز، پلاژیوکلاز و آلکالی‌فلدسپار است و کانی‌های فرومنیزین آن بیوتیت و آمفیبول است. این توده حاوی انکلاوهای دیوریتی با ابعاد مختلف است. بر اساس مطالعات ژئوشیمیایی، سنگ‌های این توده در محدوده ساب‌آلکالن،کالک‌آلکالن و متاآلومین قرار گرفته‌اند و از گرانیت‌های منیزیمی نوع I است. توده نفوذی وش با غنی‌شدگی از عناصر با شعاع یونی بزرگ (LILE) همچون Ce، K، Ba و RB و تهی‌شدگی از عناصر با پتانسیل یونی بالا (HFSE) همچون Nb، Y و Zr مشخص می‌شود. الگوهای REES به‌هنجار شده نسبت به کندریت نشانگر غنی‌شدگی متوسط تا زیاد از LREES ]17/13-93/7[(La/Yb)N= و الگوی تفریق‌نیافته در توزیع HREES را عرضه می‌کند ]88/1-09/1.[(Gd/Yb)N= Eu آنومالی منفی نسبتاً کمی از خود نشان‌می‌دهد ](16/1-69/0Eu/Eu*=)[. گرانودیوریت‌ها با کم‌ترین مقدار تفریق HREE، آنومالی منفی Eu نسبتاً ضعیفی دارد (16/1-69/0Eu/Eu*=). این ماگما احتمالاً می‌تواند از ماگمای اولیه در پوسته زیرین حاصل شده باشد که منشأ آن ذوب‌بخشی پروتولیت‌های پوسته‌ای و ماگماهای بازالتی حاصل از ذوب‌بخشی گوه‌های گوشته‌ای است. ویژگی‌های ژئوشیمیایی و ترکیبات کانی‌شناسی نفوذی وش نشانگر تعلق آن به گرانیتوییدهای نوع کوه‌زایی قوس آتشفشانی در یک حاشیه فعال قاره‌ای است. محیط تکتونیکی گرانیتویید وش با فعالیت‌های ماگمایی هم‌زمان با فرورانش یا فازهای کششی پس از تصادم خردقاره لوت و صفحه‌عربی منطبق است.

تیپولوژی و جایگاه تکتونیکی گرانیتویید قروه (غرب ایران، کردستان)

اشرف ترکیان

دوره 2، شماره 5 ، خرداد 1390، ، صفحه 49-66

چکیده

توده‌های نفوذی گرانیتوییدی جنوب قروه (کردستان) که در سنگ‌های دگرگونة ﻣﺘﺄثر از کوهزایی سیمرین نفوذ کرده‌اند، در80 کیلومتری شمال‌غرب همدان قرار دارند. آنها عمدتاً گرانودیوریت و گرانیت هستند و به میزان ... بیشتر توده‌های نفوذی گرانیتوییدی جنوب قروه (کردستان) که در سنگ‌های دگرگونة ﻣﺘﺄثر از کوهزایی سیمرین نفوذ کرده‌اند، در80 کیلومتری شمال‌غرب همدان قرار دارند. آنها عمدتاً گرانودیوریت و گرانیت هستند و به میزان کمتری با دیوریت و گابرو همراه می‌شوند. ویژگی.های صحرایی (برای مثال عدم حضور میگماتیت)، و نیز چندین ویژگی پتروگرافی و ژئوشیمیایی، شامل: حضور کانی‌های پلاژیوکلاز کلسیک، هورنبلند منیزیم‌دار و فقدان کانی‌های سرشار از آلومینیوم (کروندوم و مسکوویت)، ضریب اشباعی آلومینا (1>ASI)، مقدار مولی Na+K کمتر از مقدار مولی Al، نسبت Na2O+K2O- CaO در مقابل SiO2، کاهش روند اکسید فسفر در نمودار هارکر و همچنین، برخورداری از سدیم و کلسیم بالا گویای ترکیب I ماگمای مادر است. به‌منظور تعیین محیط تکتونیکی نمودارهای سه جزیی Rb/10-Hf-Ta*3 و Th/Yb در مقابلLa/Yb و Yb در مقابل Th/Ta، نمودار عنکبوتی و نیز نمودارهای متمایز کنندة محیط‌های تکتونیکی، استفاده شد. با استفاده از روش Agrawall مشخص شده است که گرانیتویید مورد مطالعه به‌علت برخورداری از مقادیر R مثبت به گرانیتوییدهای کوهزایی تعلق دارد. به‌طور کلی، نمونه‌های مورد مطالعه منعکس‌کنندة رژیم تکتونیکی مرتبط با قوس آتشفشانی در حاشیه فعال قاره‌ای هستند و مشابهت این گرانیتویید را با گرانیتوییدهای مراحل انتهایی کوهزایی نشان می‌دهند. بررسی سرگذشت و رژیم تکتونیکی پهنه سنندج-سیرجان و سن باتولیتهای گرانیتوییدی این پهنه، ﺗﺄیید می‌کند که گرانیتویید مورد مطالعه فرآوردة مراحل پایانی فرورانش پوسته اقیانوسی نئوتتیس به زیر پوستة قاره‌ای ایران مرکزی است.

دوره 13 (1401)

دوره 12 (1400)

دوره 11 (1399)

دوره 10 (1398)

دوره 9 (1397)

دوره 8 (1396)

دوره 7 (1395)

دوره 6 (1394)

دوره 5 (1393)

دوره 4 (1392)

دوره 3 (1391)

دوره 2 (1390)

دوره 1 (1389)

کلیدواژه‌ها = کالک‌آلکالن

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده