پترولوژی - فهرست مقالات

سنگ‌نگاری، زمین‌شیمی و سنگ‌زایی سنگ‌های آداکیتی پرسیلیس منطقة بایرام‌آباد ‌ شمال‌باختری نیشابور (شمال‌خاوری ایران)

محمد ابراهیم فاضل ولی پور

دوره 12، شماره 1 ، خرداد 1400، ، صفحه 113-134

https://doi.org/10.22108/ijp.2021.124930.1200

چکیده

سنگ‌های آتشفشانی ‌منطقة بایرام‌آباد که در 12 کیلومتری ‌شمال‌باختری نیشابور رخنمون دارند. این سنگ‌های آتشفشانی دربردارندة واحدهای پالئوژن با ترکیب داسیت و آندزیت هستند. این سنگ‌ها بافت‌های گوناگون ... بیشتر سنگ‌های آتشفشانی ‌منطقة بایرام‌آباد که در 12 کیلومتری ‌شمال‌باختری نیشابور رخنمون دارند. این سنگ‌های آتشفشانی دربردارندة واحدهای پالئوژن با ترکیب داسیت و آندزیت هستند. این سنگ‌ها بافت‌های گوناگون پورفیری، غربالی، جریانی و گلومروپورفیری نشان می‌دهند و پلاژیوکلاز و آمفیبول از کانی‌های اصلیِ سازندة آنها هستند. این گدازه‌ها ترکیب اسیدی و حد واسط کالک‌آلکالن دارند. یافته‌های ‌زمین‌شیمیایی سنگ‌های آتشفشانی بایرام‌آباد نشان می‌دهد این سنگ‌ها نسبت به ترکیب کندریت و گوشتة اولیه از عنصرهای LILE دربرابر HFSE غنی‌شدگی دارند. نبود آنومالی منفی Eu، مقدارهای HREE کم (مانند ppm 23/1- 92/ 0Yb= و ppm 4/11- 7/8 Y=)، مقدار Sr بالا (ppm 1029- 293)، نسبت Sr/Y بالا (26/90- 08/29)، مقدار SiO2 بالا (89/65- 96/59‌ درصدوزنی) و نسبت K2O/Na2O کم (13/0- 27/0) نشان می‌دهند این سنگ‌ها سرشت آداکیتی دارند و در گروه آداکیت‌های غنی از سیلیس قرار می‌گیرند. ناهنجاری منفی در عنصرهای با شدت میدان بالا (مانند: Nb، P، Ti) و مقدار نسبت La/Nb که بیشتر از 12 است، ‌نشان‌دهندة ویژگی ماگماهای مرتبط با حاشیه فعال قاره‌ای برای این سنگ‌هاست. ماگمای سازندة این سنگ‌ها شاید از ذوب‌بخشی سنگ خاستگاه اکلوژیتی یا گارنت آمفیبولیتی پدیدآمده از دگرگونی ورقة اقیانوسی فرورانده‌شدة نئوتتیس سبزوار به زیر لبة جنوبی پهنة البرز خاوری در زمان میوسن پدید آمده باشد.

تفکیک بازالت ها، تراکیت ها و تراکی آندزیت های جوان مهاباد از جنبه های ژئوشیمیایی و محیط تکتنوماگمایی؛ لزوم اصلاح ورقه 1:100000 مهاباد

منیر مجرد؛ یوسف رحیم سوری

دوره 10، شماره 1 ، خرداد 1398، ، صفحه 97-124

https://doi.org/10.22108/ijp.2019.114728.1115

چکیده

خروجی های مهاباد شامل تراکیت ها که در ارتفاعات کوه سلطان و تراکی آندزیت ها بصورت انکلاو های تیره در آن و بازالت ها در سه ناحیه خاتون باغ، بردرشان و بادام در ورقه مهاباد برونزد دارند، می باشد. بازالت ها ... بیشتر خروجی های مهاباد شامل تراکیت ها که در ارتفاعات کوه سلطان و تراکی آندزیت ها بصورت انکلاو های تیره در آن و بازالت ها در سه ناحیه خاتون باغ، بردرشان و بادام در ورقه مهاباد برونزد دارند، می باشد. بازالت ها با ماهیت شوشونیتی دارای الگوی پرشیبی از عناصر نادر خاکی و از یک خاستگاه عمیق گارنت پریدوتیتی با مشخصات شبیه به درون صفحه ای می باشند. تراکیت ها و انکلاوهای حد واسط تراکی آندزیتی شوشونیتی و پرآلومینوس و نسبت بالای عناصر نادر سبک به سنگین دارای آنومالی منفی از عناصر با میدان پایداری بالا و تیتانیم بوده و مشخصات یک محیط مرتبط با قوس قاره ای را نشان می دهند. همچنین تراکیت های کوه سلطان ماهیت آداکیتی نشان می دهند که در کنار شباهت ترکیب بازالتهای مهاباد به بازالت های نئوبیوم بالای ناحیه قروه می تواند بیانگر ارتباط بازالتها با آداکیت ها طی فرایندهای پس از تصادم ورقه های ایران و عربی باشد. مدلسازی تجربی متکی به نرم افزار بیانگر احتمال وقوع تبلور تفریقی برای تولید ترم های حد واسط و اسیدی کوه سلطان از مذاب بازالتی گوشته ای است. محتوای بالای عناصر ناسازگار و برخی نسبت های بین عناصر جزئی نشانه فرایندهای ماگمایی در یک سیستم باز است. تبلور تفریقی پیوسته از یک منبع بازالتی اولیه با عمق تشکیل زیاد با ترکیب شبه درون صفحه ای (نئوبیوم بالا) به سمت محصولات اسیدی به همراه مقادیری از هضم در لانه ماگمایی کم عمق(برای تشکیل تراکیت های آذاکیتی) بهترین توضیح برای مجموعه آتشفشانی جوان مشاهده شده در مهاباد است.

زمین‏‌شیمی و زمین‏‌شناسی ایزوتوپی گنبدهای آداکیتی ‏منطقة چکنه در جنوب قوچان (شمال‏‌خاوری ایران)‏

مهدی رضایی کهخایی؛ ایوب طاهری؛ حبیب‌اله قاسمی؛ سارا گردیده

دوره 9، شماره 4 ، اسفند 1397، ، صفحه 25-48

https://doi.org/10.22108/ijp.2018.104209.1031

چکیده

گنبد‏‏‌های نیمه آتشفشانی منطقة چکنه با ترکیب داسیت و تراکیت و سن میوسن، در 110 کیلومتری شمال‌خاوری سبزوار جای دارند و بخشی از پهنه ماگمایی شمال سبزوار- جنوب قوچان به‌شمار می‌روند. سنگ‌های سازندة ... بیشتر گنبد‏‏‌های نیمه آتشفشانی منطقة چکنه با ترکیب داسیت و تراکیت و سن میوسن، در 110 کیلومتری شمال‌خاوری سبزوار جای دارند و بخشی از پهنه ماگمایی شمال سبزوار- جنوب قوچان به‌شمار می‌روند. سنگ‌های سازندة این گنبدها بافت‏‏‌های گوناگونِ پورفیری، غربالی، جریانی و گلومروپورفیری دارند و از کانی‏‏‌های اصلی پلاژیوکلاز و آمفیبول ساخته شده‌اند. نمودارهای بهنجارشده و چندعنصری نسبت به ترکیب کندریت و گوشتة اولیه برای این سنگ‌ها نشان‌دهندة غنی‌شدگی نسبی این سنگ‌ها از عنصرهای خاکی نادر سبک و لیتوفیل بزرگ یون (LILEs) و تهی‌شدگی نسبی آنها از عنصرهای خاکی نادر سنگین (HREEs) و عنصرهای با شدت میدان بالا (HFSE) هستند. سرشت کالک‌آلکالن و ناهنجاری منفی آشکار در عنصرهای با شدت میدان بالا (مانند: Nb، P و Ti) و مقدار نسبت 12LaN/YbN> در این سنگ‌ها نشان‌دهندة ویژگی‏‏‌های ماگماهای مرتبط با حاشیة فعال قاره‏‏‌ای است. برپایة مقدار SiO2، نسبت بالای Sr/Y، نسبت کم Na2O/K2O، و مقدارهای کم Y، Yb، Cr و Mg#، این سنگ‌ها سرشت آداکیت‏‏‌های پرسلیس (HSA) را دارند. گمان می‏‏‌رود ماگمای سازندة این گنبدها از ذوب‌بخشی سنگ خاستگاه اکلوژیتی یا گارنت‌آمفیبولیتی حاصل از دگرگونی سنگ‌کرة اقیانوسی فرورونده نئو‏‏‌تتیس سبزوار به زیر لبه جنوبی پهنه البرز خاوری در زمان میوسن پدید آمده است. در گنبدهای آداکیتی چکنه، مقدار نسبت‏‏‌های ایزوتوپی اولیه 87Sr/86Sr برابر با 7039/0- 7043/0 و ɛNd10Ma برابر با 9/2 تا 98/4 است. این مقدارها با ویژگی‏‏‌های ایزوتوپی در ترکیب‌های آداکیتی پدیدآمده از ذوب سنگ‌کرة اقیانوسی فروروندة سنوزوییک کاملاً همخوانی دارند.

زمین‌شیمی و سنگ‌زاییِ سنگ‌های آتشفشانی شوشونیتی و آداکیتی ائوسن منطقه سوناجیل ‏‏(جنوب‌خاوری هریس، آذربایجان شرقی)‏

نصیبه نعمتی؛ مهراج آقازاده؛ زهرا بدرزاده

دوره 9، شماره 3 ، آذر 1397، ، صفحه 147-172

https://doi.org/10.22108/ijp.2018.104987.1037

چکیده

این منطقه در شهرستان هریسِ استان آذربایجان شرقی و در پهنة ساختاری البرز - آذربایجان جای دارد. سنگ‏‌های آتشفشانی ائوسن منطقه تنوع سنگ‏‌شناسی الیوین‌بازالت، هورنبلند‌بازالت، آندزیت‌بازالتی، آندزیت ... بیشتر

سنگ‌نگاری و زمین‌شیمی گدازه‌های آداکیتیِ پس از برخورد و بازالت‌های سرشار از نیوبیم همراه در منطقه سنگِ رهوزگ (جنوب بیرجند)

حمیدرضا محمدی؛ سیدسعید محمدی؛ ملیحه نخعی؛ محمدحسین زرین کوب

دوره 8، شماره 30 ، شهریور 1396، ، صفحه 55-80

https://doi.org/10.22108/ijp.2017.81987

چکیده

سنگ‌های آتشفشانی بررسی‏‌شده شامل واحدهای پالئوژن با ترکیب آندزیت و داسیت و گدازه‏‌های بازالتیِ نئوژن هستند. گدازه‏‌های اسیدی و حد واسط، سرشت کالک‏‌آلکالن پتاسیم متوسط تا بالا داشته و نمونه ... بیشتر سنگ‌های آتشفشانی بررسی‏‌شده شامل واحدهای پالئوژن با ترکیب آندزیت و داسیت و گدازه‏‌های بازالتیِ نئوژن هستند. گدازه‏‌های اسیدی و حد واسط، سرشت کالک‏‌آلکالن پتاسیم متوسط تا بالا داشته و نمونه بازالتی سرشت آلکالن دارند. یافته‌های زمین‌شیمیایی برای همه سنگ‌های آتشفشانی سنگ رهوزگ نشان‏‌دهنده غنی‌شدگی LILE در برابر HFSE هستند. نبود آنومالی منفی Eu، مقدارهای HREE کم (برای نمونه: ppm 62/1-67/0 Yb= و ppm 3/17-4/7 Y=)، مقدارهای Sr بالا (ppm 1010-1/347) و نسبت Sr/Y بالا (84/31 تا 99/99)، نشان‌دهندة سرشت آداکیتیِ سنگ‌های اسیدی و حد واسط منطقه سنگ رهوزگ است. محتوای بالای SiO2 (48/68 - 65/56 درصد وزنی)، CaO+Na2O (47/10- 57/7 درصد وزنی) و Sr، نشان‏‌دهنده قرارگیری آداکیت‌های سنگ رهوزگ در محدوده آداکیت‌های پرسیلیس است. میزان K2O بالا (14/3- 22/1 درصد وزنی) و نسبت K2O/Na2O بالاتر (4/0 تا 8/0)، در مقایسه با آداکیت‌های پرسیلیس، نشان می‏‌دهد که این سنگ‏‌ها در گروه آداکیت‌های پس از برخورد هستند. مقدارهای کمِHREE (YbN<8ppm) و نسبت Y/Yb (59/11-10)، نشان‌ می‌دهد که خاستگاه این سنگ‌ها دارای فاز به‌جای‌ماندة گارنت بوده است. نمونه بازالتی منطقه سنگ رهوزگ دارای مقدارهای بالای TiO2 (52/1 درصد وزنی) و Nb (ppm 9/14)، نسبت Nb/La (43/0) و HFSE بالاست. این ویژگی‌ها از ویژگی‌های بازالت‌های سرشار‏‌ از Nb هستند. ذوب‌بخشی گوشته آستنوسفری متاسوماتیسم‌شده به‌وسیلة مذاب‏‌های آداکیتی، شرایط خوبی را برای پیدایش مذاب‌ بازالتی سرشار از Nb پدید آورده است. همه گدازه‏‌های منطقة سنگ رهوزگ در پهنه زمین‌ساختی پسابرخوردی و در پی برخورد بلوک‏‌های لوت و افغان در پالئوژن تا نئوژن پدید آمده‏‌اند.

بررسی‎های سنگ‎نگاری و پتروژنز ماگماتیسم آداکیتی گاودل (شیورداغ) در پهنه قره‌داغ (ارسباران)- ارمنستان جنوبی (شمال‏‌باختری ایران

احمد جهانگیری؛ حسین محمودی نیا

دوره 8، شماره 29 ، خرداد 1396، ، صفحه 21-36

https://doi.org/10.22108/ijp.2017.21498

چکیده

توده‏‌ نفوذی گاودل در شمال‏‌باختری ایران و شمال‏‌خاوری پهنه ارومیه-دختر، در بخشی از پهنه قره‌داغ (ارسباران)- ارمنستان جنوبی جای دارد. ترکیب توده‏‌ نفوذی این منطقه بیشتر گرانودیوریت، مونزونیت ... بیشتر توده‏‌ نفوذی گاودل در شمال‏‌باختری ایران و شمال‏‌خاوری پهنه ارومیه-دختر، در بخشی از پهنه قره‌داغ (ارسباران)- ارمنستان جنوبی جای دارد. ترکیب توده‏‌ نفوذی این منطقه بیشتر گرانودیوریت، مونزونیت و مونزودیوریت، همراه با دایک گرانودیوریتی است. نمونه‎های بررسی‌شده بیشتر دارای بافت گرانولار با کانی‎های اصلی پلاژیوکلاز، آلکالی‌فلدسپار، آمفیبول ± کوارتز ± کلینوپیروکسن هستند. از دیدگاه زمین‎شیمیایی، این توده دارای SiO2 در گسترۀ 1/59-8/67 درصد وزنی، Al2O3 برابر با 09/14-3/18 درصد وزنی، Sr بالا (115- 18/507 ppm)، نسبت‏‌های بالای Sr/Y (92/32 - 48/83) و La/Yb (64/14 – 47/87) و مقدارهای کم Y (ppm 05/12 – 3/16) است که نشان‌دهنده ویژگی‏‌های‌ آداکیتی این توده‏‌های نفوذی هستند. الگوی جدایش‌یافته REE، فراوانی کم HREE و Y چه‌بسا در پی دارابودن گارنت یا آمفیبول در پسماندۀ جامد این ماگمای آداکیتی روی داده است. مقدارهای بالای Sr، بهنجاری منفی عناصری مانند Ti، Ta و Nb می‌تواند نشان‌دهنده نبود پلاژیوکلاز و بودن اکسیدهای آهن و تیتانیم در تفالۀ بجاماندة ذوب و یا پیامد جدایش فازهای بلورین مانند تیتانومگنتیت و آمفیبول (برپایه شواهد کانی‎شناسی) باشد. ماگماتیسم آداکیتی در این منطقه و شمال‏‌باختری ایران در پی فرایندهای گسیختگی صفحۀ اقیانوسی فرورو و ذوب‌بخشی این صفحه همراه با رسوب‌های روی آن و آغشتگی ماگما با مواد پوسته‌ای هنگام بالاآمدن ماگما روی داده است.

پتروژنز گنبدهای آداکیتی کم‌سیلیس سهل (جنوب شاهرود، جنوب‌خاوری استان سمنان)

فضیلت یوسفی؛ محمود صادقیان؛ سیده زهرا ساداتی جمالی؛ بتول منصوری‌مقدم؛ حبیب‌اله قاسمی

دوره 7، شماره 28 ، دی 1395، ، صفحه 95-108

https://doi.org/10.22108/ijp.2016.21232

چکیده

منطقه سهل در جنوب شاهرود، بخشی از شمال پهنه ساختاری ایران‎مرکزی است که در آن توالی ستبری از سنگ‎های آتشفشانی و آتشفشانی-رسوبی، به سن پالئوسن تا ائوسن‎ میانی، رخنمون دارند. در درون این توالی،سنگ‎های ... بیشتر

ژئوشیمی و جایگاه زمین‌ساختی گدازه‌های ترسیری منطقۀ گارجگان (جنوب‌غرب بیرجند)

آمنه ابوطالبی؛ سید سعید محمدی؛ محمدحسین زرین‌کوب

دوره 7، شماره 25 ، فروردین 1395، ، صفحه 139-156

https://doi.org/10.22108/ijp.2016.20837

چکیده

منطقۀ گارجگان در 60 کیلومتری جنوب‌غرب بیرجند و در حاشیۀ شمال شرقی بلوک لوت قرار دارد. در این منطقه سنگ‌های گدازه‌ای ترسیری به شکل گنبد و با ترکیب داسیت، ریوداسیت، تراکی‌آندزیت و سنگ‌های آذرآواری توف ... بیشتر منطقۀ گارجگان در 60 کیلومتری جنوب‌غرب بیرجند و در حاشیۀ شمال شرقی بلوک لوت قرار دارد. در این منطقه سنگ‌های گدازه‌ای ترسیری به شکل گنبد و با ترکیب داسیت، ریوداسیت، تراکی‌آندزیت و سنگ‌های آذرآواری توف و برش رخنمون دارند. پویی‌کلیتیک و ساب‌افیتیک بافت غالب در گدازه‌های منطقۀ پورفیری با زمینۀ ریزبلور است. فنوکریست‌‌های رایج در سنگ‌های داسیتی و ریوداسیتی، کوارتز، پلاژیوکلاز، هورنبلند و بیوتیت و در تراکی‌آندزیت‌ها، پلاژیوکلاز، هورنبلند، پیروکسن، بیوتیت و سانیدین هستند. توده‌های کوچکی از الیوین بازالت منسوب به پلیوکواترنری نیز در منطقه مشاهده می‌شوند که الیوین، پیروکسن و پلاژیوکلاز، فنوکریست‌های عمدۀ آنها را تشکیل می‌دهند. دگرسانی‌های رایج در سنگ‌های گدازه‌ای ترسیری، سیلیسی، آرژیلیک، کربناتی‌شدن و اپاسیتی‌شدن هستند. سری ماگمایی این سنگ‌ها کالک‌آلکالن است. نمودارهای به‌هنجار‌شدۀ عناصر کمیاب و خاکی نادر گدازه‌های اسیدی و حدّ واسط نسبت به گوشتۀ اولی و کندریت، گویای ارتباط زایشی نمونه‌ها با یک‌دیگر و غنی‌شدگی از LREE نسبت به HREE و هم‌چنین، LILE نسبت به HFSE (Ti و Nb) است که شاخص ماگماهای کالک‌آلکالن وابسته به مناطق فرورانش در یک حاشیۀ فعّال قاره‌ای است. بالا‌بودن مقدار SiO2 (میانگین61/62 درصد وزنی)، Al2O3 (میانگین 29/16 درصد وزنی)، Sr (میانگین 806 قسمت در میلیون) همراه با پایین‌بودن مقدار Yb(میانگین 7/1 قسمت در میلیون) و Y (میانگین 27/15 قسمت در میلیون) و نبودن آنومالی منفی Eu، گرایش این مجموعه به سنگ‌های آداکیتی را آشکار می‌کند. این ماگماتیسم می‌تواند خاستگاه گارنت‌آمفیبولیتی مرتبط با یک فرایند پس از برخورد داشته باشد.

پتروگرافی، ژئوشیمی و پتروژنز توده‌های نیمه ‌آتشفشانی مدوار و شاه‌خیراله واقع در شمال و جنوب‌شرق مرکزی شهرستان شهر بابک (کرمان)

فرزانه ارژنگ‌نژاد؛ عباس مرادیان؛ زینب کشتکار

دوره 6، شماره 24 ، دی 1394، ، صفحه 151-170

چکیده

توده‌های نیمه‌آتشفشانی مدوار و شاه‌خیراله در جنوب‌شرق پهنه ماگمایی ارومیه-دختر، شمال‌غرب نوار دهج-ساردوئیه و به ترتیب در شمال و جنوب‌شرق شهرستان شهر بابک قرار دارند. سنگ‌های تشکیل‌دهنده این توده‌ها ... بیشتر توده‌های نیمه‌آتشفشانی مدوار و شاه‌خیراله در جنوب‌شرق پهنه ماگمایی ارومیه-دختر، شمال‌غرب نوار دهج-ساردوئیه و به ترتیب در شمال و جنوب‌شرق شهرستان شهر بابک قرار دارند. سنگ‌های تشکیل‌دهنده این توده‌ها (مدوار و شاه‌خیراله) ریولیت، ریوداسیت و داسیت هستند. کانی‌های اصلی تشکیل‌دهنده این سنگ‌ها شامل: پلاژیوکلاز، آمفیبول، آلکالی‌فلدسپار، بیوتیت و کوارتز با بافت پورفیری است. در پلاژیوکلاز‌ها ویژگی‌هایی مانند: انحلال و منطقه‌بندی و در کانی‌های آب‌دار تیره اغلب حاشیه سوخته مشاهده می‌شود. تمامی نمونه‌‎ها به سری ماگمایی آهکی- قلیایی متعلق بوده و در موقعیت تکتونیکی حاشیه فعال قاره‌ای قرار دارند. نمودارهای عنکبوتی سنگ‌های این مناطق غنی‌شدگی بارزی از LREE نسبت به HREE و نیز K و Sr و تهی‌شدگی از Nb، P، Pb، Pr، Ti، Y و Zr نشان می‌دهند. بی‌هنجاری منفی Nb، Ta و Ti در این سنگ‌ها مشابه ویژگی‌های سنگ‌های مرتبط با فروروانش است. مقادیر Cr، MgO، Na2O و Ni، عدد Mg، فقیر‌شدگی سنگ‌ها از Y، بالا ‌بودن نسبت‌های LREE/HREE و نسبت Sr/Y (میانگین 26/137) و نسبت La/Yb ( میانگین 50)، با مذاب‌های آداکیتی حاصل از ذوب بخشی پوسته اقیانوسی جوان شبیه است. بازنگری ویژگی‌های ژئوشیمیایی برای هر دو منطقه بیانگر ذوب‌بخشی پوسته اقیانوسی فرورو قبل از آب‌گیری پوسته است و مقادیر پایین HREE، TiO2، Y و Yb در هر دو منطقه با ذوب‌بخشی آمفیبولیت‌های حاصل از فرورانش سنگ‌کره اقیانوسی در ژرفای 35 کیلومتری سازگار است.

سن‌سنجی U-Pb و تعیین ترکیب محل منشأ گنبدهای آداکیتی پساافیولیتی سبزوار

حبیب‌اله قاسمی؛ لایچنگ میائو؛ خدیجه جمشیدی

دوره 6، شماره 23 ، مهر 1394، ، صفحه 121-138

چکیده

سنگ‌های آذرین پساافیولیتی با ترکیب ریولیت/داسیت در داخل مجموعه افیولیتی پهنه سبزوار رخنمون دارند. ماهیت کالک‌آلکالن و آداکیتی پرسیلیس این سنگ‌ها پیش از این به اثبات رسیده است. این سنگ‌ها حاوی مقادیر ... بیشتر

پتروژنز سنگ‌های آداکیتی پس از تصادم پلیوکواترنری در جنوب تبریز

فرهاد پیرمحمدی علیشاه

دوره 6، شماره 22 ، تیر 1394، ، صفحه 71-90

چکیده

در جنوب تبریز در بخش شمالی پهنه ماگمایی ارومیه-دختر مجموعه‌ای از سنگ‌های آتشفشانی با ترکیب آندزیت، داسیت، ریوداسیت و ریولیت برونزد دارند که در گستره زمانی میوسن بالایی تا کواترنری به سطح زمین راه یافته ... بیشتر در جنوب تبریز در بخش شمالی پهنه ماگمایی ارومیه-دختر مجموعه‌ای از سنگ‌های آتشفشانی با ترکیب آندزیت، داسیت، ریوداسیت و ریولیت برونزد دارند که در گستره زمانی میوسن بالایی تا کواترنری به سطح زمین راه یافته است. این پژوهش به بخش ترکیب‌های داسیتی، ریوداسیتی و ریولیتی این سنگ‌ها می‌پردازد که به طور پراکنده از داخل مجموعه آذرآواری بیرون ریخته‌اند. اصلی‌ترین کانی‌های سازنده این سنگ‌ها شامل: پلاژیوکلاز و آمفیبول است که بافت‌های متنوع فلسیتی پورفیری، میکرولیتی پورفیری، غربالی، جریانی و گلومروپورفیری را به نمایش می‌گذارد. ماگمای سازنده این سنگ‌ها دارای سرشت آهکی-‌قلیایی پرآلومین، شاخص کمان‌های آتشفشانی است. در نمودارهای تقسیم‌بندی سنگ‌های آداکیتی نیز این سنگ‌ها در گروه آداکیت‌های پرسیلیس (HAS) جای می‌گیرد. نمودارهای چند عنصری بهنجار شده به مورب، گوشته اولیه و کندریت، بیانگر غنی‌شدگی این سنگ‌ها از عناصر نادر خاکی سبک و لیتوفیل بزرگ یون (LILE) و تهی‌شدگی آنها از عناصر نادر خاکی سنگین (HREE) است. تهی‌شدگی شدید از عناصر با شدت میدان بالا (HFS) مانند: Nb، P و Ti که از ویژگی‌های برجسته محیط‌های کمانی است، در این سنگ‌ها دیده می‌شود. الگوی شدید جدایش در REE و نیز مقادیر پایین HREEs و Y ممکن است به دلیل وجود گارنت یا آمفیبول در پسمانده جامد ماگمای این سنگ‌ها باشد. همچنین، مقادیر بالای استرانسیوم و بی‌هنجاری منفی تانتالیوم، نیوبیوم و تیتانیوم می‌تواند نشانگر عدم حضور پلاژیوکلاز و حضور اکسیدهای آهن و تیتان در تفاله باقیمانده ذوب باشد. بر اساس نمودارهای سنگ‌زادی، ماگمای آداکیتی سازنده این سنگ‌ها، از ذوب بخشی یک سنگ منبع اکلوژیتی یا گارنت آمفیبولیتی حاصل از دگرگونی ورقه اقیانوسی فرورانده شده نئوتتیس به زیر ایران مرکزی، به وجود آمده است. این ماگما در جریان صعود به ترازهای بالاتر و جایگزینی، متحمل فرآیندهای تبلور تفریقی همراه با هضم و آلایش پوسته‌ای (AFC) شده است.

پتروژنز سنگ‌های آداکیتی پس از تصادم پلیوکواترنر شمال آتشفشان سهند (شمال‌غرب ایران)

نصیر عامل؛ وحیده جلیلی قره‌قیه؛ رباب حاجی علی اوغلی؛ محسن مؤید

دوره 6، شماره 22 ، تیر 1394، ، صفحه 157-172

چکیده

منطقه مورد مطالعه در جنوب آتشفشان سهند، در شمال‌غرب ایران واقع شده است. سنگ‌های آتشفشانی در این منطقه مربوط به بخشی از فعالیت جوان آتشفشان سهند بوده که به صورت روانه‌های گدازه و واحدهای توف و نهشته‌های ... بیشتر منطقه مورد مطالعه در جنوب آتشفشان سهند، در شمال‌غرب ایران واقع شده است. سنگ‌های آتشفشانی در این منطقه مربوط به بخشی از فعالیت جوان آتشفشان سهند بوده که به صورت روانه‌های گدازه و واحدهای توف و نهشته‌های تفرا متشکل از: خاکستر، پونس، لاپیلی، آگلومرا و برش‌های آتشفشانی روی واحدهای رسوبی به سن پلیوسن قرار گرفته است. ترکیب اصلی سنگ‌ها داسیتی با بافت غالب پورفیری و زمینه دانه‌ریز تا شیشه‌ای و تراکیتی است. داده‌های ژئوشیمیایی نشان می‌دهد که ترکیب سنگ‌های داسیتی ساب‌آلکالن ویژگی‌های آداکیتی را دارد. سنگ‌های مورد مطالعه با مقادیر بالای LILE، LREE، Sr، نسبت‌های بالای Na2O/K2O و Sr/Y، الگوی تفریق شده REE و مقادیر پایین HREE و Y ویژگی‌هایی مشابه با آداکیت‌ها را نشان می‌دهد. تهی‌شدگی در Nb و Ti و HREE به همراه غنی‌شدگی از LILE و LREE شواهدی بر خاستگاه ماگماتیسم آداکیتی مرتبط با پهنه‌های فرورانشی است. سنگ‌های آداکیتی در منطقه مورد مطالعه به احتمال زیاد در ارتباط با شکست پوسته اقیانوسی فرورونده (Slab Break Off) و ذوب پوسته اقیانوسی جدا شده، تشکیل شده‌‌اند. ماگماتیسم بعد از تصادم مرتبط با فرورانش نئوتتیس عامل تشکیل سنگ‌های ماگمایی آداکیتی جنوب سهند در انتهایی‌ترین بخش شمالی پهنه ماگمایی ارومیه-دختر است.

سنگ‌نگاری و زمین‌شیمی توده‌های آتشفشانی میو-پلیوسن شمال شهر بابک، با نگرشی بر ماگماتیسم آداکیتی نئوژن

غلامرضا قدمی؛ محمد پوستی؛ سارا عبادی

دوره 6، شماره 21 ، فروردین 1394، ، صفحه 107-122

چکیده

سنگ‌های آتشفشانی میو-پلیوسن شمال شهر بابک (توده‌های تریشکوه، میدوک و سارا) در استان کرمان بخشی از کمربند ماگمایی ارومیه-دختر است که از نوع آندزیت و داسیت هستند. این سنگ‌ها دارای بافت پورفیری و درشت‌بلورها ... بیشتر

ژئوشیمی سنگ‌های آتشفشانی بزوداغی ارومیه ماگماتیسم آداکیتی در کمربند ماگمایی ارومیه-دختر

منیر مجرد

دوره 6، شماره 21 ، فروردین 1394، ، صفحه 123-140

چکیده

ارتفاعات بزوداغی در غرب دریاچه ارومیه و در شمال‌شرق شهرستان ارومیه قرار دارد. در این ناحیه گنبد آتشفشانی منفردی با انواع محصولات پیروکلاستیک و ترم‌های اسیدی تا حدواسط مشاهده می‌شود که داسیت غالب‌ترین ... بیشتر

خاستگاه ماگماتیسم آداکیتی در منطقه سهند، استان آذربایجان شرقی

فرهاد پیرمحمدی علیشاه؛ احمد جهانگیری

دوره 5، شماره 20 ، دی 1393، ، صفحه 15-34

چکیده

در این پژوهش، اطلاعات ژئوشیمیایی جدیدی برای سنگ‌های داسیتی و ریولیتی سهند واقع در جنوب تبریز آشکار می‌گردد که در زمان الیگو-میوسن طی برخورد صفحات عربی و اوراسیا به دنبال فرورانش سنوزئیک اقیانوس نئوتتیس ... بیشتر در این پژوهش، اطلاعات ژئوشیمیایی جدیدی برای سنگ‌های داسیتی و ریولیتی سهند واقع در جنوب تبریز آشکار می‌گردد که در زمان الیگو-میوسن طی برخورد صفحات عربی و اوراسیا به دنبال فرورانش سنوزئیک اقیانوس نئوتتیس به وجود آمده است. توده‌های بررسی شده در داخل سنگ‌های ولکانیکی و رسوبی کرتاسه و ائوسن نفوذ کرده‌اند. ترکیبات داسیتی و ریولیتی به صورت تمرکزات پایین Y، محتوای بالای Sr و الگوهای به شدت تفریق یافته عناصر نادرخاکی، که از ویژگی‌های آداکیت‌های در ارتباط با ذوب ورقه است، مشخص می‌شوند. بررسی‌های ژئوشیمیایی نشان می‌دهد که گدازه‌های منطقه در سری کالک‌آلکالن قرار داشته و جدایش گسترده‌ای در آنها انجام نشده است. غنی‌شدگی از عناصر نادر خاکی سبک (LREE) در مقایسه با عناصر نادر خاکی سنگین (HREE) و بالا بودن مقدار عناصر ناسازگار LIL نسبت به HFS و نیز بی‌هنجاری منفی برجسته Nb، P و Ti در گدازه‌های منطقه، از نشانه‌های سنگ‌های وابسته به محیط فرورانش است. در دیاگرام روابط عناصر اصلی و فرعی، نمونه‌های بررسی شده ویژگی‌های آداکیت‌های سیلیس بالا را نشان می‌دهد. همچنین، این نمونه‌ها مقادیر بالاتر MgO و (Mg#=MgO/[MgO+FeOt], molar) #Mg را دارد که این ویژگی به عنوان تبادل و واکنش متقابل ماگمای آداکیتی با گوه گوشته رورانده تفسیر می‌شود. با توجه به این مسأله، محیط زمین‌ساختی این سنگ‌ها شاید به یک کمان پس از برخورد متعلق باشد که صعود ماگما و شاید تولید آن، به وسیله گسل‌های امتدادلغز و زمین‌ساخت کششی همراه با آن کنترل می‌شود.

سنگ‌شناسی و زمین‌شیمی سنگ‌های آداکیتی پرسیلیس پسا افیولیتی سبزوار

حبیب‌اله قاسمی؛ خدیجه جمشیدی؛ محمود صادقیان

دوره 5، شماره 17 ، فروردین 1393، ، صفحه 51-68

چکیده

در نوار افیولیتی شمال‌غرب-غرب سبزوار، گنبدهای آداکیتی پرسیلیس متعددی با ترکیب ریولیت، داسیت، تراکی‌داسیت، تراکی‌آندزیت و آندزیت، متعلق به محدوده زمانی ائوسن فوقانی تا پلیوسن، مجموعه افیولیتی کرتاسه-پالئوسن، ... بیشتر در نوار افیولیتی شمال‌غرب-غرب سبزوار، گنبدهای آداکیتی پرسیلیس متعددی با ترکیب ریولیت، داسیت، تراکی‌داسیت، تراکی‌آندزیت و آندزیت، متعلق به محدوده زمانی ائوسن فوقانی تا پلیوسن، مجموعه افیولیتی کرتاسه-پالئوسن، سنگ‌های آتشفشانی-رسوبی ائوسن و نیز در برخی موارد سنگ‌های رسوبی الیگوسن-میوسن را قطع کرده‌اند و تکه‌هایی از آنها را به صورت بیگانه سنگ دربر گرفته‌اند. اصلی‌ترین کانی‌های سازنده این سنگ‌ها شامل: پلاژیوکلاز و آمفیبول است که بافت‌های متنوع فلسیتی پورفیری، میکرولیتی پورفیری، غربالی، جریانی و گلومروپورفیری را به نمایش می‌گذارد. حضور حجم زیادی از قطعات تخریبی این گنبدها در کنگلومرای پلیوسن و نبود آنها در واحدهای تخریبی میوسن بیانگر بالازدگی و رخنمون یافتن آنها در سطح زمین در مرز زمانی میوسن-پلیوسن است. ماگمای سازنده این سنگ‌ها دارای سرشت آهکی-قلیایی و پرآلومین شاخص کمان‌های آتشفشانی است. در نمودارهای تقسیم‌بندی سنگ‌های آداکیتی نیز این سنگ‌ها در گروه آداکیت‌های پرسیلیس (HSA) جای می‌گیرد. نمودارهای چند عنصری بهنجارشده به مورب، گوشته اولیه و کندریت، بیانگر غنی‌شدگی این سنگ‌ها از عناصر نادر خاکی سبک و لیتوفیل بزرگ یون (LILE) و تهی‌شدگی آنها از عناصر نادر خاکی سنگین (HREE) است. تهی‌شدگی شدید از عناصر با شدت میدان بالا (HFS) مانند: Nb، P و Ti که از ویژگی‌های برجسته محیط‌های کمانی است، در این سنگ‌ها دیده می‌شود. بر اساس نمودارهای سنگ‌زادی، ماگمای آداکیتی سازنده این سنگ‌ها، از ذوب بخشی یک سنگ منبع اکلوژیتی یا گارنت‌آمفیبولیتی حاصل از دگرگونی ورقه اقیانوسی فرورانده شده نئوتتیس سبزوار به زیر لبه جنوبی پهنه البرز شرقی، به وجود آمده است. این ماگما در جریان صعود به ترازهای بالاتر و جایگزینی در نوار افیولیتی، متحمل فرآیندهای تبلور تفریقی همراه با هضم و آلایش پوسته‌ای (AFC) شده است. وجود بیگانه سنگ‌ها، خوردگی و عدم تعادل شیمیایی درشت بلور‌ها و بافت غربالی آنها و همچنین مقادیر نسبت‌های (Sr87/Sr86)i≈0.7045 در این سنگ‌ها از شواهد رخداد این فرآیندها است.

ژئوشیمی و پتروژنز سنگ‌های آتشفشانی ترشیری منطقه حسین‌آباد (جنوب‌باختر بیرجند، خاور ایران)

سید سعید محمدی؛ محمد حسین زرین‌کوب؛ فاطمه کرامتی

دوره 2، شماره 6 ، آبان 1390، ، صفحه 83-96

چکیده

باختری زون جوش‌خورده سیستان قرار گرفته است. در منطقه حسین‌آباد، مجموعه‌ای از سنگ‌های آتشفشانی متعلق به ترشیری، بخش‌های مختلف ردیف‌های افیولیتی منسوب به کرتاسه فوقانی را قطع نموده‌اند. این سنگ‌ها ... بیشتر

ژئوشیمی و پتروژنز سنگ‌های آتشفشانی و نیمه نفوذی گیوشاد (جنوب‌باختر بیرجند، خاور ایران)

محمدحسین زرین‌کوب؛ سید سعید محمدی؛ فضیلت یوسفی

دوره 2، شماره 7 ، خرداد 1390، ، صفحه 39-50

چکیده

منطقه مورد بررسی، در فاصله 41 کیلومتری جنوب‌باختری بیرجند، در بخش شمالی ایالت جوش خورده سیستان قرار دارد. یک مجموعه آتشفشانی شامل آندزیت و آندزیت بازالتی به همراه یک توده نیمه نفوذی دیوریتی منسوب به ... بیشتر

دوره 13 (1401)

دوره 12 (1400)

دوره 11 (1399)

دوره 10 (1398)

دوره 9 (1397)

دوره 8 (1396)

دوره 7 (1395)

دوره 6 (1394)

دوره 5 (1393)

دوره 4 (1392)

دوره 3 (1391)

دوره 2 (1390)

دوره 1 (1389)

کلیدواژه‌ها = آداکیت

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده