پترولوژی - فهرست مقالات

سنگ‌شناسی و محیط تکتونوماگمایی گرانیتویید ذرتی، جنوب‌باختری بیرجند (خاور بلوک لوت)

عباداله طولابی نژاد؛ احمد احمدی خلجی؛ محمد ابراهیمی؛ حبیب بیابانگرد؛ رسول اسمعیلی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 01 مرداد 1401

https://doi.org/10.22108/ijp.2021.125463.1207

چکیده

تودة گرانیتوییدی ذرتی در حاشیة خاوری بلوک لوت برونزد دارد. این توده شامل تونالیت بیوتیت‌دار و سینوگرانیت- آلکالی‌فلدسپار گرانیت به‌همراه گرانودیوریت‌های پورفیروییدی بیوتیت و تورمالین‌دار، گرانیت، ... بیشتر تودة گرانیتوییدی ذرتی در حاشیة خاوری بلوک لوت برونزد دارد. این توده شامل تونالیت بیوتیت‌دار و سینوگرانیت- آلکالی‌فلدسپار گرانیت به‌همراه گرانودیوریت‌های پورفیروییدی بیوتیت و تورمالین‌دار، گرانیت، انکلاوهای آذرین و رسوبی دگرگون‌شده، رگه‌ها و دایک‌های فلسیک است. کوارتز، پلاژیوکلاز، میکروکلین، ارتوز، بیوتیت، مسکوویت و تورمالین از کانی‌های سازندة این توده هستند. این تودة آذرین درونی از نوع کالک‌آلکالن پتاسیم بالا، پرآلومینوس و از گرانیت‌های نوع S است. نمودارهای عنصرهای فرعی و خاکی کمیاب دست‌کم دو روند را نشان می‌دهند که احتمالاً نشان‌دهندة خاستگاه متفاوتی برای واحدهای سنگی مختلف این توده است. سنگ‌های سازندة این گرانیتویید از عنصرهایی مانند Rb، Th، U، K و Pb غنی‌شدگی و از عنصرهایی مانند Nb، Sr، P، Ti و Zr تهی‌شدگی نشان می‌دهند. این ویژگی‌ها از نشانه‌های دخالت پوسته در پیدایش ماگماهای پهنه‌های برخوردی به‌شمار می‌روند. واحدهای گرانودیوریت پورفیروییدی تورمالین‌دار و سینوگرانیت تا آلکالی‌فلدسپار گرانیت از ذوب سنگ مادری متاپلیتی و غنی از رس با خاستگاه پوستة بالایی و بی دخالت گوشته به کمک آبزدایی مسکوویت و در یک کمان برخوردی پدید آمده‌اند. واحدهای گرانودیوریت پورفیروییدی بیوتیت‌دار به‌همراه گرانیت، تونالیت بیوتیت‌دار و انکلاوهای آن پیامد ذوب سنگ مادری متاگری‌وکی و فقیر از رس با خاستگاه پوستة بالایی و بی دخالت گوشته به کمک آبزدایی بیوتیت و محیط زمین‌ساختیِ به‌ترتیب برخوردی و پسابرخوردی بوده‌اند. نمودارهای تعیین فشار و دما نشان‌دهندة فشار آب 5≥ کیلوبار و دمای 650 تا 700 درجة سانتیگراد برای گرانودیوریت‌های پورفیروییدی بیوتیت و تورمالین‌دار و سینوگرانیت تا آلکالی‌فلدسپار گرانیت و دمای 775 درجة سانتیگراد برای گرانیت، تونالیت‌های بیوتیت‌دار و انکلاوهای آن هستند.

شیمی تورمالین دایک‏‌های فلسیک کمپلکس دگرگونی ده‏‌سلم بلوک لوت

الهام بهرام نژاد؛ ساسان باقری؛ شمس الدین دامنی گل؛ مرضیه عارف نژاد

دوره 13، شماره 3 ، آبان 1401، ، صفحه 85-104

https://doi.org/10.22108/ijp.2022.133545.1276

چکیده

کمپلکس دگرگونی ده‏‌سلم با مجموعه‏‌ای متنوع از سنگ‏‌های دگرگونی و تا اندازه‌ای ماگمایی در حاشیة خاوری بلوک لوت رخنمون دارد. گمان می‌رود این کمپلکس از قدیمی‏‌ترین مجموعه‏‌های سنگی لوت باشد ... بیشتر کمپلکس دگرگونی ده‏‌سلم با مجموعه‏‌ای متنوع از سنگ‏‌های دگرگونی و تا اندازه‌ای ماگمایی در حاشیة خاوری بلوک لوت رخنمون دارد. گمان می‌رود این کمپلکس از قدیمی‏‌ترین مجموعه‏‌های سنگی لوت باشد که پذیرای چندین رویداد زمین‏‌ساختی بوده است. پیچیدگی‏‌های ساختاری و سنگ‏‌شناسی این کمپلکس به‌گونه‏‌ای نیست که بتوان تنها با بررسی شواهد بافتی و عنصرهای دگرریختی آن، تاریخچه تحولات دگرگونی- ماگمایی همگام با زمین‏‌ساخت منطقه را بازسازی کرد. یکی از این رویدادها نفوذ گروهی از دایک‏‌های فلسیک با راستای متوسط شمال‌خاوری- جنوب‌باختری در منطقه بوده است. بررسی‌های میکروسکوپی این دایک‏‌ها گویایِ وجود کانی‏‌های کوارتز، پتاسیم‏‌فلدسپار، پلاژیوکلاز، تورمالین و مسکوویت است. تجزیه‌های شیمیایی به‌شیوة ریزکاو الکترونی نشان می‏‌دهند تورمالین‏‌هایِ این دایک‏‌ها در گروه تورمالین‏‌های قلیایی قرار می‏‌گیرند و از دیدگاه ترکیبی، از انواع غنی از Fe و از نوع شورلیت هستند. مقدار بالای نسبت Fe/(Fe + Mg) و همچنین، نبود منطقه‏‌بندی شیمیایی نشان می‏‌دهند تورمالین‏‌های یادشده احتمالاً خاستگاه ماگمایی دارند. از دیدگاه خاستگاه تورمالین، این دایک‏‌ها که در گسترة ترکیبی گرانیت‏‌های فقیر از Li به‌شمار می‌روند و پیدایش آنها پیامد رویداد ماگمایی تأخیری همزمان با زمین‏‌ساخت کششی بوده است. ازآنجایی‌که این دایک‏‌ها تورق اصلی سنگ‏‌های دگرگونی منطقه را قطع کرده‏‌اند پیدایش آنها پس از رویداد عمومی میگماتیتی‏‌شدن و احتمالاً همزمان با بالاآمدن کمپلکس دگرگونی ده‏‌سلم رخ داده است.

ویژگی‌های زمین‏‌شناسی و زایشی آگات‏‌های منطقة فردوس (خراسان جنوبی)

حسام خاکزاد؛ محمد رهگشای؛ جواد مهدی پور قاضی

دوره 12، شماره 1 ، خرداد 1400، ، صفحه 41-62

https://doi.org/10.22108/ijp.2020.123295.1182

چکیده

آگات‏‌های منطقة فردوس (شمال بلوک لوت) درون واحدهای آتشفشانی پالئوژن به شکل پرکنندة حفره‏‌ها و شکستگی‏‌ها دیده می‏‌شوند. آنها به رنگ‏‌های سرخ، دودی، آبی، بنفش ، سبز و بی‏‌رنگ در ساخت‏‌های ... بیشتر آگات‏‌های منطقة فردوس (شمال بلوک لوت) درون واحدهای آتشفشانی پالئوژن به شکل پرکنندة حفره‏‌ها و شکستگی‏‌ها دیده می‏‌شوند. آنها به رنگ‏‌های سرخ، دودی، آبی، بنفش ، سبز و بی‏‌رنگ در ساخت‏‌های رگه‏‌ای، بلوردانی، ژئودی، نواری، ستاره‏‌ای، گل‏‌کلمی، خزه‏‌ای و کروی دیده می‏‌شوند. آگات‏‌ها به‌صورت درونگیر، قطعاتی از سنگ‏‌های میزبان را که دچار دگرسانی شده‏‌اند، بدون حاشیة واکنشی در‏‌بر‏‌گرفته‏‌اند. بررسی سیال‌های درگیر در شماری از آگات‏‌های فردوس، دمای همگن‌شدن برابربا 102 تا 233 درجة سانتیگراد با شوری 2 تا 11 wt% NaCl equiv. را نشان ‏می‌‌دهد. مقدار REE درآگات‏‌های منطقة فردوس کم است و تنها در نمونه‏‌های با ساخت رگه‏‌ای مقدار تقریباً کل عنصرهای REE اندازه‏‌گیری شده است. برای بیشتر آگات‏‌ها آنومالی منفی در Eu و آنومالی مثبت در Yb و مقدارهای کمتر از ppm 110 در Ba دیده شده است. ازاین‌رو، شواهد صحرایی، ریزدماسنجی و زمین‌شیمیایی گویای خاستگاه‌گرفتن سیلیسِ سیال‌های سازندة آگات‏‌های فردوس از سنگ‏‌های آتشفشانی هستند. دگرسانی سنگ‏‌های آتشفشانی و فرایند شیشه‏‌زدایی در توف‏‌ها شاید عامل تأمین سیلیس سیال‌ها در میان سنگ‏‌های آتشفشانی بوده است. فراوانی عنصرهای گوناگون تا اندازه‌ای در رنگ کوارتزهای فردوس نقش داشته است؛ به‌گونه‌ای‌که رنگ دودی پیامد فراوانی بالای U و Th، رنگ سرخ پیامد فراوانی بالای Fe و Cr و رنگ آبی پیامد مقادیر بالای Ni و Cu است.

سنگ‌شناسی، زمین‌شیمی، منشأ و جایگاه زمین‌ساختی گرانیتویید ملک‌چاه‌رویی (خاور بلوک لوت)

عباداله طولابی نژاد؛ احمد احمدی خلجی؛ محمد ابراهیمی؛ حبیب بیابانگرد؛ رسول اسمعیلی

دوره 12، شماره 1 ، خرداد 1400، ، صفحه 63-92

https://doi.org/10.22108/ijp.2020.124366.1196

چکیده

تودة گرانیتوییدی ملک‌چاه‌رویی درون مجموعة دگرگونی ده‌سلم در حاشیة خاوری پهنة لوت برونزد دارد. این توده از طیف سنگی با ترکیب تونالیت، گرانودیوریت و گرانیت (مونزو و سینوگرانیت) ساخته شده است. این سنگ‌ها ... بیشتر تودة گرانیتوییدی ملک‌چاه‌رویی درون مجموعة دگرگونی ده‌سلم در حاشیة خاوری پهنة لوت برونزد دارد. این توده از طیف سنگی با ترکیب تونالیت، گرانودیوریت و گرانیت (مونزو و سینوگرانیت) ساخته شده است. این سنگ‌ها دربردارندة کانی‌های کوارتز، پلاژیوکلاز، میکروکلین، ارتوز، بیوتیت و ‌مسکوویت با بافت‌های گرانولار، میرمکیتی تا پویی‌کیلیتیک هستند. نمودارهای زمین‌شیمیایی نشان می‌دهند این توده کالک‌آلکالن، پرآلومینوس و بیشتر متمایل به گرانیتوییدهای نوع S است. روندهای مشابه عنصرهای فرعی و خاکی کمیاب در نمودارهای بهنجارشده به ترکیب گوشتة اولیه و کندریت نشان‌دهندة خاستگاه مشترک سنگ‌های این توده هستند. سنگ‌های سازندة این گرانیتویید از عنصرهایی مانند Rb، Th، U، K، Pb، Nd، La، Sm، Hf، Ce و Pr غنی‌شدگی و از عنصرهایی مانند Nb، Sr، P، Ti و Zr تهی‌شدگی نشان می‌دهند. این ویژگی‌ها در ماگماهای پدیدآمده در پهنه‌های فرورانش حاشیة فعال قاره‎ای با دخالت پوسته‌ به‌چشم می‌خورند. این تودة گرانیتوییدی از نوع گرانیت‌های پسابرخوردی در یک کمان قاره‌ای برخوردی عادی تا بالغ است که از سنگ‌مادری با ترکیب متاگری‌وکی فقیر از رس با خاستگاه پوستة بالایی از آبزدایی بیوتیت پدید آمده است. نمودارهای Al2O3+FeOt+MgO+TiO2 دربرابر Al2O3/(FeOt+MgO+TiO2)، SiO2 دربرابر p 2O5 وZr و نمودار سه تایی Qtz-Ab-Or نشان می‌دهند گرانیتویید ملک‌چاه‌رویی در فشار بخارآب 5 ≥ کیلوبار و میانگین دمای 775 درجة سانتیگراد پدید آمده است.

کاربرد داده‏‌های زمین‌شیمیایی برای تعیین توان کانه‏‌زایی گرانیتوییدهای محدودة حنار به‌عنوان بخشی از پلوتونیسم ترشیر در بلوک لوت (خاور ایران) )

سیاوش امیدیان فر؛ محمد رهگشای؛ ایمان منصف

دوره 11، شماره 2 ، شهریور 1399، ، صفحه 19-36

https://doi.org/10.22108/ijp.2020.114566.1114

چکیده

تودة آذرین درونی حنار در 155 کیلومتری جنوب بیرجند و در خاور بلوک لوت رخنمون دارد. از دیدگاه ترکیبی، این توده ترکیب تونالیت، گرانودیوریت، کوارتزدیوریت و دیوریت دارد. این سنگ‌ها به‌صورت استوک و دایک در ... بیشتر تودة آذرین درونی حنار در 155 کیلومتری جنوب بیرجند و در خاور بلوک لوت رخنمون دارد. از دیدگاه ترکیبی، این توده ترکیب تونالیت، گرانودیوریت، کوارتزدیوریت و دیوریت دارد. این سنگ‌ها به‌صورت استوک و دایک در توالی آتشفشانی (بازیک تا حد واسط) رخنمون‌یافته در این محدوده نفوذ کرده‌اند. سنگ‏‌های گرانیتویید‏‌ی حنار متاآلومین و از نوع I با سرشت کالک‏‌آلکالن هستند و ویژگی‌های زمین‌شیمیایی مرز فعال قاره‏‌ای را به نمایش می‏‌گذارند. ازآنجایی‌که این تودة آذرین درونی گرانیتویید نوع I است و ماگما حالت اکسیدی (مگنتیتی) داشته است، زایش کانسار‏‌های قلع و تنگستن از این تودة آذرین درونی ناممکن است. همچنین، نسبت‏‌های کم Sr/Y، V/Sc و جایگیری نمونه‏‌های بررسی‌شده در محدوده‏‌های عقیم نمودار‏‌های تمایز توده‌های آذرین درونی زایا از نا‏‌زایا، عقیم‌بودن این تودة آذرین درونی از دیدگاه زایش کانسار‏‌های مس پورفیری را نشان می‌دهند. میزان کم تکامل‌یافتگی ماگما و نیز موقعیت نمونه‏‌های بررسی‌شده در نمودار‏‌های ارزیابی توان کانه‏‌زایی آهن نشان‌دهندة توان بالای این تودة آذرین درونی (بخش دیوریتی) در پیدایش کانسار‏‌های آهن است. رخداد کانه‏‌‏‌زایی آهن (به‌صورت رگه‏‌ای) در ارتباط با این تودة آذرین درونی نیز این نکته را تأیید می‌کند.

سنگ شناسی و جایگاه زمین ساختی سنگ‌های آتشفشانی و نیمه‌عمیق شرق خوسف (جنوب غرب بیرجند)

محمدحسین یوسف‌زاده؛ آسیه رحمانی؛ سید سعید محمدی

دوره 10، شماره 1 ، خرداد 1398، ، صفحه 1-22

https://doi.org/10.22108/ijp.2018.107138.1058

چکیده

چکیده منطقه‌ مورد مطالعه در 10 کیلومتری شرق خوسف (جنوب غرب بیرجند) و در کناره شمال شرقی بلوک لوت و مرز آن با زون جوش خورده سیستان قرار دارد. در این منطقه، آتشفشانی‌های ائوسن- الیگوسن (داسیت، ریوداسیت، آندزیت، ... بیشتر چکیده منطقه‌ مورد مطالعه در 10 کیلومتری شرق خوسف (جنوب غرب بیرجند) و در کناره شمال شرقی بلوک لوت و مرز آن با زون جوش خورده سیستان قرار دارد. در این منطقه، آتشفشانی‌های ائوسن- الیگوسن (داسیت، ریوداسیت، آندزیت، تراکی-آندزیت و به ندرت آندزیت بازالتی)، سنگ‌های نیمه عمیق (میکرودیوریت) و آذرآواری‌ها (توف، برش، آگلومرا) رخنمون داشته به نحوی که آمیزه افیولیتی کرتاسه فوقانی و فلیش‌های ائوسن را قطع می نمایند. بافت رایج این سنگ‌ها پورفیریتیک با زمینه دانه‌ریز بوده، بافت‌های گلومروپورفیریتیک و پوئی‌کیلیتیک نیز دیده می‌شود. درشت‌بلورهای رایج سنگ‌های آندزیتی، پلاژیوکلاز، هورنبلند، بیوتیت و پیروکسن و در داسیت‌ها پلاژیوکلاز، هورنبلند، بیوتیت، کوارتز و گاهی پیروکسن هستند. در تراکی‌آندزیت‌‌ها و ریوداسیت‌ها بلورهای ریز سانیدین نیز وجود دارد. برونبوم‌های آمفیبولیتی و پلیتی در این سنگ‌ها ملاحظه می‌گردد. شواهد عدم‌تعادل از جمله بافت غربالی، منطقه‌بندی، حاشیه واجذبی، گردشدگی، خوردگی و حاشیه غبارآلود در کانی‌ها، نمیان است. این سنگ‌ها، ماهیت کالک‌آلکالن پتاسیم متوسط تا بالا تعلق دارند. نمودارهای بهنجار شده عناصر کمیاب و خاکی نادر سنگ‌های یاد شده نسبت به گوشته اولیه و کندریت نشان از ارتباط زایشی نمونه‌ها با یکدیگر و نسبت بالای LREE/HREE و LREE/HFSE دارد که شاخص سنگ‌های کالک‌آلکالن مرتبط با زون‌های فرورانش در یک حاشیه فعال قاره‌ای است. شواهد ژئوشیمیایی، شباهت این سنگ‌ها را به آداکیت‌های غنی از سیلیس نشان می دهد. بر اساس نمودارهای پتروژنتیکی، ماگمای سازنده این سنگ‌ها، می تواند از ذوب بخشی یک گوه گوشته‌ای متاسوماتیسم شده در بالای زون فرورانش و یا خاستگاه گارنت آمفیبولیتی حاصل از دگرگونی پوسته زیرین ضخیم شده منشأ گرفته باشد

سنگ‌شناسی سنگ‏‌های آتشفشانی منطقه خوان– قهستان (شمال‌خاوری بیرجند، خاور ایران)

محمد حسین یوسف‌زاده؛ فاطمه فنودی؛ غلامرضا فتوحی راد

دوره 8، شماره 32 ، اسفند 1396، ، صفحه 127-144

https://doi.org/10.22108/ijp.2017.102314.1016

چکیده

سنگ‏‌های آتشفشانی ترشیری در منطقه خوان گسترش بسیاری دارند و دربردارندة تناوبی از سنگ‏‌های گدازه‏‌ای و آذر‏‌آواری هستند. گدازه‏‌ها بیشتر دربردارندة داسیت، آندزیت و تراکی‏‌آندزیت بازالتی ... بیشتر سنگ‏‌های آتشفشانی ترشیری در منطقه خوان گسترش بسیاری دارند و دربردارندة تناوبی از سنگ‏‌های گدازه‏‌ای و آذر‏‌آواری هستند. گدازه‏‌ها بیشتر دربردارندة داسیت، آندزیت و تراکی‏‌آندزیت بازالتی هستند و سرشت کالک‏‌آلکالن (پتاسیم متوسط) دارند. بلورهای ‏‌پلاژیوکلاز (‏‌‏با منطقه‏‌بندی شیمیایی نوسانی و ترکیب آندزین تا الیگوکلاز)، هورنبلند، کوارتز و پیروکسن فراوان‏‌ترین درشت‌بلورهای این‏‌ سنگ‏‌ها هستند‏‌.‏‌‏‌ آپاتیت‏‌ کانی ‏‌فرعی‏‌ این سنگ‏‌ها‏ست. بیشتر بافت‏‌های‏‌‏‌ این ‏‌سنگ‏‌ها پورفیریتیک ‏‌با‏‌ زمینه میکروگرانولار ‏‌و میکرولیتی،‏‌ گلومروپورفیریتیک،‏‌ جریانی و حفره‏‌ای هستند. بافت غربالی، خوردگی‏‌خلیجی و منطقه‏‌بندی از بافت‏‌های‏‌کانیایی آنها بوده و نشان‏‌دهنده نبود تعادل و آلایش ماگما در ‏هنگام بالاآمدن است. تهی‏‌شدگی سنگ‏‌های منطقه از ‏‌Nb و Ti، همانندیِ آنها با ماگماتیسم پهنه فرورانش را نشان می‏‌دهد. بی‏‌هنجاری منفی Nb در ‏‌‏‌سنگ‏‌های منطقه،‏‌ ویژگیِ سنگ‏‌های قاره‏‌ای ‏‌است و نشان‏‌دهنده مشارکت‏‌ پوسته‏‌ای در ‏‌فرایندهای ماگمایی است. برپایه نمودارهای عنکبوتی بهنجارشدة عنصرهای ‏‌کمیاب و نادر ‏‌خاکی، تهی‏‌شدگی نمونه‏‌های بررسی‏‌شده از عنصرهای ناسازگار با پتانسیل یونی بالا (مانند: Ti، Nb، P و Zr) پیامد ماگماتیسم وابسته به پهنه فرورانش، خاستگاه گوشته‏‌ای متاسوماتیزه و غنی‌شده در پی فرایندهای فرورانش و‏‌ ‏‌از‏‌ سوی دیگر،‏‌‏‌‏‌ دارابودن آمفیبول و نیز بالا‏‌‏‌بودن فوگاسیته اکسیژن در ماگماست. برپایه نمودارهای شناسایی پهنه زمین‌ساختی ماگما، سنگ‏‌های آتشفشانی منطقه در پهنه فرورانش حاشیه قاره‏‌ای فعال پدید آمده‌اند.

سنگ‌نگاری و زمین‌شیمی گدازه‌های آداکیتیِ پس از برخورد و بازالت‌های سرشار از نیوبیم همراه در منطقه سنگِ رهوزگ (جنوب بیرجند)

حمیدرضا محمدی؛ سیدسعید محمدی؛ ملیحه نخعی؛ محمدحسین زرین کوب

دوره 8، شماره 30 ، شهریور 1396، ، صفحه 55-80

https://doi.org/10.22108/ijp.2017.81987

چکیده

سنگ‌های آتشفشانی بررسی‏‌شده شامل واحدهای پالئوژن با ترکیب آندزیت و داسیت و گدازه‏‌های بازالتیِ نئوژن هستند. گدازه‏‌های اسیدی و حد واسط، سرشت کالک‏‌آلکالن پتاسیم متوسط تا بالا داشته و نمونه ... بیشتر سنگ‌های آتشفشانی بررسی‏‌شده شامل واحدهای پالئوژن با ترکیب آندزیت و داسیت و گدازه‏‌های بازالتیِ نئوژن هستند. گدازه‏‌های اسیدی و حد واسط، سرشت کالک‏‌آلکالن پتاسیم متوسط تا بالا داشته و نمونه بازالتی سرشت آلکالن دارند. یافته‌های زمین‌شیمیایی برای همه سنگ‌های آتشفشانی سنگ رهوزگ نشان‏‌دهنده غنی‌شدگی LILE در برابر HFSE هستند. نبود آنومالی منفی Eu، مقدارهای HREE کم (برای نمونه: ppm 62/1-67/0 Yb= و ppm 3/17-4/7 Y=)، مقدارهای Sr بالا (ppm 1010-1/347) و نسبت Sr/Y بالا (84/31 تا 99/99)، نشان‌دهندة سرشت آداکیتیِ سنگ‌های اسیدی و حد واسط منطقه سنگ رهوزگ است. محتوای بالای SiO2 (48/68 - 65/56 درصد وزنی)، CaO+Na2O (47/10- 57/7 درصد وزنی) و Sr، نشان‏‌دهنده قرارگیری آداکیت‌های سنگ رهوزگ در محدوده آداکیت‌های پرسیلیس است. میزان K2O بالا (14/3- 22/1 درصد وزنی) و نسبت K2O/Na2O بالاتر (4/0 تا 8/0)، در مقایسه با آداکیت‌های پرسیلیس، نشان می‏‌دهد که این سنگ‏‌ها در گروه آداکیت‌های پس از برخورد هستند. مقدارهای کمِHREE (YbN<8ppm) و نسبت Y/Yb (59/11-10)، نشان‌ می‌دهد که خاستگاه این سنگ‌ها دارای فاز به‌جای‌ماندة گارنت بوده است. نمونه بازالتی منطقه سنگ رهوزگ دارای مقدارهای بالای TiO2 (52/1 درصد وزنی) و Nb (ppm 9/14)، نسبت Nb/La (43/0) و HFSE بالاست. این ویژگی‌ها از ویژگی‌های بازالت‌های سرشار‏‌ از Nb هستند. ذوب‌بخشی گوشته آستنوسفری متاسوماتیسم‌شده به‌وسیلة مذاب‏‌های آداکیتی، شرایط خوبی را برای پیدایش مذاب‌ بازالتی سرشار از Nb پدید آورده است. همه گدازه‏‌های منطقة سنگ رهوزگ در پهنه زمین‌ساختی پسابرخوردی و در پی برخورد بلوک‏‌های لوت و افغان در پالئوژن تا نئوژن پدید آمده‏‌اند.

سن‌سنجی و خاستگاه سنگ‎های آتشفشانی منطقه خونیک (جنوب بیرجند، خراسان جنوبی) با بهره‌گیری از ایزوتوپ‌های استرانسیم و نئودیمیم

سمیه سمعیی؛ محمدحسن کریم‌پور؛ مجید قادری؛ محمدرضا حیدریان شهری؛ ژوزه فرانسیسکو سانتوز

دوره 7، شماره 28 ، دی 1395، ، صفحه 145-160

https://doi.org/10.22108/ijp.2016.21241

چکیده

منطقه خونیک در جنوب بیرجند، در استان خراسان جنوبی و در کناره خاوری بلوک لوت جای دارد. سنگ‎های آتشفشانی ترسیری در این منطقه ترکیب آندزیتی و تراکی‌آندزیت هستند. سن‌سنجی به روش روبیدیم-‌استرانسیم بر ... بیشتر

بررسی کانه‌زایی و سیال‌های درگیر در محدوده کانی‌زایی سرب ماهور 2 ده‌سلم (خاور بلوک لوت، ایران مرکزی)

فاطمه محمدپور؛ حبیب بیابانگرد؛ حسن میرنژاد؛ رضوان میرزایی راینی

دوره 7، شماره 27 ، مهر 1395، ، صفحه 25-42

https://doi.org/10.22108/ijp.2016.21016

چکیده

محدوده کانی‌زایی سرب ماهور 2 ده‌سلم در 145 کیلومتری باختر شهرستان نهبندان و 2 کیلومتری شمال‌باختر کانسار چندفلزی ماهور و در بخش خاوری بلوک لوت رخنمون دارد. این محدوده شامل سنگ‌های آتشفشانی و آذرآواری ... بیشتر محدوده کانی‌زایی سرب ماهور 2 ده‌سلم در 145 کیلومتری باختر شهرستان نهبندان و 2 کیلومتری شمال‌باختر کانسار چندفلزی ماهور و در بخش خاوری بلوک لوت رخنمون دارد. این محدوده شامل سنگ‌های آتشفشانی و آذرآواری با سن ائوسن است و توده‌های نفوذی با ترکیب بیشتر دیوریتی و به‌صورت استوک و دایک در آن نفوذ کرده‌اند. سنگ‌های آندزیتی دگرسان شده، میزبان اصلی محدوده کانی‌زایی هستند. در این محدوده، کانه‌زایی به شکل‌های رگه‌ای و پرکننده فضای خالی دیده می‌شود. پهنه برونزاد (سوپرژن) بیشتر از کانه‌های آزوریت، مالاکیت، لیناریت و اکسید‌های آهن (هماتیت و لیمونیت) و پهنه درونزاد (هیپوژن) بیش‌تر از کانه‌های گالن، پیریت، کالکوپیریت و مگنتیت ساخته شده است. کوارتز و کلسیت اصلی‌ترین باطله‌ها هستند. دگرسانی‌ها در این منطقه از نوع سیلیسی، سریسیتی، پروپیلیتیک، و آرژیلیک هستند. بررسی سیال‌های درگیر در مقاطع دوبر صیقل کانی کوارتز نشان‌دهنده مقدار شوری بین 1/0 تا 5/6 درصد نمک طعام و دمای همگن‌شدگی بین 278 تا 570 درجه سانتیگراد است. شاید دمای بالا با محدوده شوری کم در این محدوده کانی‌زایی شده به نسل دیگری از کانی‌سازی در منطقه مربوط باشد. داده‌های به‌دست‌آمده از بررسی سیال‌های درگیر نشان می‌دهد که چه بسا این محدوده کانی‌زایی در پی آمیخته‌شدن سیال جوی و ماگمایی پدید آمده است؛ هرچند جای تردید وجود دارد. همچنین، شباهت‌هایی مانند شکل محدوده کانی‌زایی، کانه‌های نخستین، دگرسانی‌های دیده شده، محیط تکتونیکی و سری ماگمایی، نشان‌دهنده ارتباط خاستگاه این محدوده کانی‌زایی با محدوده کانی‌زایی چندفلزی ماهور است.

سنگ‌شناسی، ژئوشیمی و جایگاه زمین‌ساختی توده‌های نفوذی محدوده جنوب‌باختری سرخ‌کوه (بلوک لوت، خاور ایران)

احمد حسینخانی؛ محمد حسن کریم‌پور؛ آزاده ملکزاده شفارودی

دوره 7، شماره 26 ، تیر 1395، ، صفحه 135-152

https://doi.org/10.22108/ijp.2016.20846

چکیده

محدوده جنوب‌‌باختری سرخ‌کوه در 120 کیلومتری جنوب‌باختری شهر بیرجند قرار گرفته و بخشی از مجموعه آتشفشانی-آذرین‌درونی ترسیری در باختر بلوک لوت است. زمین‌شناسی منطقه شامل سنگ‌های آتشفشانی با ترکیب ... بیشتر محدوده جنوب‌‌باختری سرخ‌کوه در 120 کیلومتری جنوب‌باختری شهر بیرجند قرار گرفته و بخشی از مجموعه آتشفشانی-آذرین‌درونی ترسیری در باختر بلوک لوت است. زمین‌شناسی منطقه شامل سنگ‌های آتشفشانی با ترکیب آندزیت و بازالت بوده که نفوذ توده‌های نفوذی در مراحل زمانی متفاوت با ترکیب هورنبلنددیوریت، هورنبلندمیکرودیوریت، هورنبلنددیوریت پورفیری، هورنبلندکوارتزدیوریت پورفیری و بیوتیت‌کوارتزمونزونیت در آنها موجب دگرسانی گسترده‌ای شده است. بافت توده‌های نفوذی منطقه بیشتر پورفیری، گرانولار و پویی‌کیلیتیک است. کانی‌های اصلی تشکیل‌دهنده این توده‌های نفوذی هورنبلند و پلاژیوکلاز بوده و در بیوتیت‌کوارتز‌مونزونیت کانی‌های بیوتیت و کوارتز نیز حضور دارند. ترکیب توده‌های نفوذی در محدوده متاآلومینوس تا کمی پرآلومینوس بوده، اغلب ماهیت کالک‌آلکالن دارند اما برخی توده‌های دیوریتی ماهیت تولییتی نیز دارند. توده‌های نفوذی منطقه در محدوده گرانیت‌های کمان‌های آتشفشانی واقع شده و متعلق به گرانیتوییدهای سری مگنتیت (یا I) هستند. در بررسی عناصر فرعی و خاکی نادر، غنی‌شدگی عناصر (LILE، Ba، K، Cs و Sr)، کاهیدگی عناصر (HFSE، Nb، P و Ti) و غنی‌شدگی عناصر LREE نسبت به HREE دیده می‌شود که از ویژگی‌های شاخص ماگمای تولید شده در پهنه فرورانش است. مقادیر بالای (Eu/Eu*) در دیوریت کالک‌آلکالن و تولییتی (بین 9/0-8/0) و در بیوتیت‌کوارتزمونزونیت (5/1) و همچنین، غنی‌شدگی Sr به‌ویژه در توده‌ بیوتیت‌کوارتزمونزونیت (ppm 900) نشان‌دهنده نبود پلاژیوکلاز در خاستگاه این ماگماست. تهی‌شدگی Nb و مقدار بالای Zr/Nb آلودگی اندک ماگما با پوسته قاره‌ای را نشان می‌دهد. مقدار نسبت (LaN/YbN) نیز کم بوده، بین 9-5 متغیر است. ماگمای مولد توده‌های نفوذی از حدود 1 تا 5 درصد ذوب‌بخشی گارنت-اسپینل لرزولیت (با مقدار کم گارنت) و در عمق حدود 60 کیلومتر گوشته بالایی تشکیل شده است.

سن‌سنجی زیرکن (U-Pb)، ژئوشیمی ایزوتوپ‌های Sr-Nd و پتروژنز گرانیتوئیدهای سری I احیایی منطقه کیبرکوه (جنوب‌غربی خواف)

چارلز استرن؛ آزاده ملکزاده شفارودی؛ محمدرضا حیدریان شهری؛ لنگ فارمر؛ محمدحسن کریم‌پور؛ احسان سلاطی

دوره 6، شماره 23 ، مهر 1394، ، صفحه 139-160

چکیده

منطقه کیبرکوه در شمال‌شرقی بلوک لوت واقع شده است. واحدهای سنگی منطقه شامل: سنگ‌های دگرگونی پالئوزوئیک و مجموعه توده‌های نفوذی کرتاسه تا ترسیر با ترکیب گرانیت تا دیوریت است. این توده‌ها به دو سری اکسیدان ... بیشتر منطقه کیبرکوه در شمال‌شرقی بلوک لوت واقع شده است. واحدهای سنگی منطقه شامل: سنگ‌های دگرگونی پالئوزوئیک و مجموعه توده‌های نفوذی کرتاسه تا ترسیر با ترکیب گرانیت تا دیوریت است. این توده‌ها به دو سری اکسیدان و احیایی تقسیم می‌شوند. توده‌های نفوذی احیایی شامل: گرانیت و گرانودیوریت است که دارای بافت هیپیدومورف گرانولار هستند و کانی‌های آنها متشکل از فلدسپارها، کوارتز، مسکوویت و کمتر بیوتیت است. توده‌های احیایی، پتاسیم متوسط تا بالا و از به طور عمده متاآلومینوس هستند. موقعیت تکتونیکی آنها به طور عمده مرز پهنه فرورانش و همزمان با برخورد را نشان می‌دهد. غنی‌شدگی عناصر LREE نسبت به عناصر HREE در توده‌ها مشاهده می‌شود. آنومالی منفی Eu و همچنین، کاهیدگی Sr و Ba نشان‌دهنده تشکیل ماگما در عمق پایداری پلاژیوکلاز و شرایط احیایی است. تهی‌شدگی در عناصر Hf، Sr، Ti و Zr نسبت به عناصری مانند: Ce، K، La، Nd، Rb و Tb نشان‌دهنده دخالت پوسته قاره‌ای در تشکیل ماگما است. نسبت ایزوتوپ 87Sr/86Sr نخستین، 143Nd/144Nd نخستین و مقدار εNd، ماگمایی با منشأ پوسته قاره‌ای را نشان می‌دهد. سن توده مسکوویت‌گرانیت با روش U-Pb در کانی زیرکن 137 میلیون سال، مربوط به کرتاسه پیشین (Valanginian) تعیین شد. همه شواهد صحرایی (مانند عدم وجود زینولیت)، پتروگرافی توده‌ها (وجود آمفیبول و نبود کانی‌های رستیتی)، داده‌های ژئوشیمیایی (کالک‌آلکالن پتاسیم بالا، به طور عمده متاآلومینوس و اطلاعات ایزوتوپ رادیوژنیک) و پذیرفتاری مغناطیسی (احیایی بودن) نشان می‌دهد که این توده‌ها از نوع توده‌های نفوذی I احیایی حاصل ذوب بخشی پوسته قاره‌ای هستند که به طور غالب از ذوب متاگریوک و آمفیبولیت‌ها منشأ گرفته‌اند.

کانه‌نگاری و شیمی سولفیدها در رگه‌های سیلیسی طلادار چاه‌نعلی، شمال بزمان، جنوب‌شرق ایران

محمد بومری؛ حبیب بیابانگرد؛ کازو ناکاشیما؛ محمدجواد غلامی

دوره 6، شماره 22 ، تیر 1394، ، صفحه 49-70

چکیده

رگه‌های طلا‌دار چاه‌نعلی در160 کیلومتری شمال‌غرب ایرانشهر و 70 کیلومتری شمال شهر بزمان در بلوک لوت واقع شده است. سنگ‌های میزبان این رگه‌ها به طور عمده سنگ‌های بازالتی وآندزیتی هستند که در اطراف رگه‌ها ... بیشتر رگه‌های طلا‌دار چاه‌نعلی در160 کیلومتری شمال‌غرب ایرانشهر و 70 کیلومتری شمال شهر بزمان در بلوک لوت واقع شده است. سنگ‌های میزبان این رگه‌ها به طور عمده سنگ‌های بازالتی وآندزیتی هستند که در اطراف رگه‌ها دچار دگرسانی‌های سیلیسی، آرژیلیک، فیلیک و پروپیلیتیک شده‌اند. ساخت‌های پوسته‌ای متقارن و بافت‌های کوکادی، کلوفورمی و برشی در رگه‌های سیلیسی گسترش در خور توجهی دارد. عیار طلا در این رگه‌ها بالا و تا 16 ppm می‌رسد. سولفیدها و کانی‌زایی طلا و نقره به طور عمده در پهنه سیلیسی مشاهده شده و به سولفیدهای اولیه و ثانویه تقسیم‌بندی می‌شود. شیمی این سولفیدها و نقشه‌های عنصری آرسنیک، طلا و نقره به وسیله ‌تجزیه‌ ریزکاو الکترونی تعیین و تهیه شده است. عناصری همچون: Ag، As، Au، Bi، Cd، Cu، Fe، Hg، Mn، Pb، S، Sb، Se، Te و Zn در سولفیدهای مورد مطالعه به طور کمی اندازه‌گیری شد. پیریت، کالکوپیریت، گالن، اسفالریت، تتراهیدریت و یک سولفید نقره‌دار در مرحله اولیه و کوولیت و کوولیت غنی از نقره در مرحله ثانویه تشکیل شده‌اند. به طورکلی، مقدار طلا در سولفید‌های مورد بررسی اندک، اما مقدار نقره در کانسنگ سولفید‌دار به نسبت زیاداست. کانی‌سازی طلا و نقره مورد مطالعه از نوع سیستم اپی‌ترمال کم سولفور غنی از نقره است که شاید از محلول‌های گرمابی مرتبط با فعالیت‌های آتشفشانی جوان تشکیل شده باشد.

پترولوژی، ژئوشیمی و اهمیت ژئودینامیکی واحدهای آتشفشانی افیولیت‌های رباط، شهر بابک (استان کرمان)

مرضیه بیاتی؛ حسن میرنژاد؛ محمد رهگشای؛ یوسف وصالی؛ هادی شفایی مقدم

دوره 6، شماره 22 ، تیر 1394، ، صفحه 197-212

چکیده

مجموعه افیولیتی رباط در امتداد پهنه گسلی نایین-بافت و در محدوده غربی بلوک لوت واقع شده است. سنگ‌های آتشفشانی افیولیت‌های رباط مشتمل بر: بازالت‌های بالشی و گدازه‌های جریانی و توده‌ای است که به انواع ... بیشتر مجموعه افیولیتی رباط در امتداد پهنه گسلی نایین-بافت و در محدوده غربی بلوک لوت واقع شده است. سنگ‌های آتشفشانی افیولیت‌های رباط مشتمل بر: بازالت‌های بالشی و گدازه‌های جریانی و توده‌ای است که به انواع آندزیت ‌بازالتی، آندزیت، تراکی‌آندزیت، ریولیت و داسیت طبقه‌بندی می‌شود. نتایج تجزیه‌های ژئوشیمیایی نشان می‌دهد که این سنگ دارای دو گرایش توله‌ایتی و کالک‌آلکالن است و در نمودارهای تفکیک کننده محیط تکتونیکی در موقعیت‌های کمانی با خاستگاه فرافرورانشی قرار می‌گیرد. مطالعه رفتارهای ژئوشیمیایی عناصر مختلف با نمودارهای سنگ‌زایشی دو منبع گوشته‌ای متفاوت برای زایش سنگ‌های آتشفشانی افیولیت‌های رباط پیشنهاد می‌دهد: الف) یک منبع گوشته‌ای که به میزان اندک تا متوسط تحت تأثیر سیالات یا مذاب‌های ناشی شده از ورقه فرورانش قرار گرفته و مسئول ایجاد سری‌های توله‌ایتی جزایر قوسی است و ب) منبع گوشته‌ای که به شدت تحت تأثیر مذاب‌های ناشی از ذوب رسوبات همراه ورقه فرورانش شده قرار گرفته و مسئول ایجاد سری‌های کالک‌آلکالن است. به نظر می‌رسد که جایگیری این واحدهای آتشفشانی در میان توالی افیولیتی رباط در نتیجه فرآیندهای مرتبط با پدیده آغاز فرورانش و بالازدگی و ذوب بخشی استنوسفر غنی شده توسط رسوبات یا سیالات فرورانش کرده در منشأ همراه با تأثیر پدیده‌های بعدی مانند: تفریق و ذوب بخش‌هایی از پوسته اقیانوسی باشد.

مطالعات کانی‌شناختی و زمین‌شیمیایی در تعیین شرایط تشکیل و زایش معدن بنتونیت خالکوه فردوس، خراسان ‌جنوبی

سروش مدبری؛ محسن رنجبران؛ علی‌رضا نماینده

دوره 6، شماره 21 ، فروردین 1394، ، صفحه 19-34

چکیده

معدن بنتونیت خالکوه در شهرستان فردوس استان خراسان جنوبی قرار دارد. در این پژوهش شرایط تشکیل و زایش این کانسار مورد بررسی قرار گرفته است. روش‌های تجزیه‌ای شامل: XRD و تجزیه شیمیایی XRF و ICP-MS بر روی نمونه‌هایی ... بیشتر

کانی‌شناسی، پتروژنز و تفسیر جایگاه تکتونیکی گرانیت‌های منطقه کوه سرهنگی (شمال‌غرب بلوک لوت)

علی یساقی؛ محسن نصرآبادی؛ محمد محجل؛ رضا نوزعیم

دوره 6، شماره 21 ، فروردین 1394، ، صفحه 179-199

چکیده

در منطقه کوه سرهنگی توده‌های نفوذی متعددی در پی‌سنگ پره‌کامبرین ایران مرکزی تزریق شده‌اند. بررسی‌های میکروسکوپی و شیمی کانی‌ها بیانگر وجود کانی‌های میکای سفید، بیوتیت و اپیدوت به صورت انواع اولیه ... بیشتر در منطقه کوه سرهنگی توده‌های نفوذی متعددی در پی‌سنگ پره‌کامبرین ایران مرکزی تزریق شده‌اند. بررسی‌های میکروسکوپی و شیمی کانی‌ها بیانگر وجود کانی‌های میکای سفید، بیوتیت و اپیدوت به صورت انواع اولیه (ماگمایی)، ثانویه (دگرسانی) و تعادل مجدد یافته، است. کانی‌های برجسته این توده‌ها از قبیل: حضور همزمان دو فلدسپار مجزا، وجود گارنت فقیر از اسپسارتین و اپیدوت ماگمایی، نشان‌دهنده تبلور ماگما در اعماق به نسبت زیاد است. شواهد ژئوشیمیایی سنگ کل و شیمی‌کانی این توده‌ها بیانگر ترکیب گرانیتی با ویژگی غالب کالک‌آلکالن و ماهیت پرآلومین ضعیف است. در نمودارهای متمایزکننده گرانیت، توده‌های مطالعه شده از نوع I و به قوس آتشفشانی متعلق هستند. الگوی نمودارهای عنکبوتی این گرانیت‌ها مشابه ماگمای مناطق فرورانش است. همپوشانی ترکیبی در خور توجهی نیز در الگوی عناصر کمیاب و نادر خاکی گرانیت‌های کوه سرهنگی و حاشیه فعال قاره‌ای آند جنوبی وجود دارد. در نظر گرفتن جایگاه حاشیه فعال قاره‌ای برای ایران مرکزی در زمان پره‌کامبرین بالایی-کامبرین زیرین مستلزم قرارگیری این خرد قاره در لبه شمالی گندوانا و فرورانش حوضه اقیانوسی پروتوتتیس به زیر آن است. وجود بعضی از توده‌های نفوذی غیر کوهزایی با ویژگی‌های کانی‌شناسی و سنگ کل آلکالن در این منطقه نیز شاید مرتبط با حوضه‌های کششی پشت قوس یا تأثیر گسل‌های لیتوسفری عمیق است.

ژئوشیمی و خاستگاه زمین‌ساختی سنگ‌های آتشفشانی ترسیری شمال خوسف (شرق ایران)

سید محمد پورمعافی؛ عافیه خواجه؛ سید سعید محمدی

دوره 5، شماره 19 ، آذر 1393، ، صفحه 107-122

چکیده

منطقه مورد مطالعه در شمال خوسف در استان خراسان جنوبی و در مرز پهنه زمین‌درز سیستان با بلوک لوت واقع شده است. در این محدوده گدازه‌های متعلق به ترسیر شامل: آندزیت، کوارتز‌آندزیت، داسیت و ریولیت رخنمون ... بیشتر منطقه مورد مطالعه در شمال خوسف در استان خراسان جنوبی و در مرز پهنه زمین‌درز سیستان با بلوک لوت واقع شده است. در این محدوده گدازه‌های متعلق به ترسیر شامل: آندزیت، کوارتز‌آندزیت، داسیت و ریولیت رخنمون دارد. بافت غالب در بیشتر نمونه‌های مطالعه شده پورفیری و گلومروپورفیری است. کانی‌های اصلی تشکیل دهنده سنگ‌های آندزیتی شامل: پلاژیوکلاز، آمفیبول و پیروکسن است که در بعضی نمونه‌ها در خمیره میکرولیتی قرار گرفته‌اند. در کوارتز‌آندزیت و داسیت‌های منطقه نیز پلاژیوکلاز، بیوتیت، آمفیبول و کوارتز به صورت فنوکریست وجود دارد. ریولیت‌ها از کوارتز، آلکالی‌فلدسپار و پلاژیوکلاز تشکیل شده‌اند. وجود بافت غربالی، منطقه‌بندی، حاشیه رشد مجدد و ماکل‌های ترکیبی و ناقص در فنوکریست‌های پلاژیوکلاز، خوردگی خلیجی و گردشدگی در بلورهای کوارتز و حاشیه واکنشی در آمفیبول‌ها نشان‌دهنده عدم تعادل حین انجماد ماگما است. سنگ‌های مورد بررسی از نظر ژئوشیمیایی، کالک‌آلکالن پتاسیم متوسط تا بالا هستند که دارای غنی‌شدگی در LILE و آنومالی منفی Nb، Ta و Ti بوده و نشان‌دهنده ماگمای مرتبط با فرورانش و متعلق به حاشیه فعال قاره‌ای است. در نمودار عناصر نادر خاکی بهنجار شده با کندریت، غنی‌شدگی گروه LREE نسبت به HREE مشاهده می‌شود که نشان می‌دهد ماگمای مادر این سنگ‌ها از ذوب بخشی گوشته غنی‌شده به وسیله سیالات مرتبط با رسوبات فرورونده منشأ گرفته است.

پترولوژی و مطالعه جایگاه تکتونوماگمایی توده‌های گرانیتوئیدی ماهور، جنوب‌غرب نهبندان

محمدحسن کریم‌پور؛ روح‌اله میری بیدختی؛ سید احمد مظاهری

دوره 5، شماره 19 ، آذر 1393، ، صفحه 123-138

چکیده

محدوده ماهور در 135 کیلومتری جنوب‌غرب نهبندان و در بخش مرکزی بلوک لوت واقع شده است. این محدوده شامل: سنگ‌های آتشفشانی و آذرآواری با سن ائوسن است که توده‌های نفوذی با ترکیب عمدتاً دیوریتی به صورت استوک ... بیشتر محدوده ماهور در 135 کیلومتری جنوب‌غرب نهبندان و در بخش مرکزی بلوک لوت واقع شده است. این محدوده شامل: سنگ‌های آتشفشانی و آذرآواری با سن ائوسن است که توده‌های نفوذی با ترکیب عمدتاً دیوریتی به صورت استوک و دایک در آن نفوذ کرده‌اند. بر اساس رده‌بندی شیمیایی، واحدهای نفوذی منطقه شامل: گابرو‌دیوریت، دیوریت، مونزودیوریت و تونالیت است. این گرانیتوئیدها کالک‌آلکالن پتاسیم بالا و با ماهیت متاآلومینوس‌ هستند. پذیرفتاری مغناطیسی (به طور میانگین SI 5-10×1485)، ترکیب کانی‌شناسی و ویژگی‌های ژئوشیمیایی نشان می‌دهد گرانیتوئیدهای ماهور به سری مگنتیت (نوع I) تعلق دارد. غنی‌شدگی LREE نسبت به HREE و غنی‌شدگی LILE نسبت به HFSE و همچنین، بی‌هنجاری Nb، Ta و Ti شواهد مهمی است که نشان می‌دهد گرانیتوئیدهای ماهور در کمربند ماگمایی پهنه فرورانش تشکیل شده‌اند. عنصر Eu ناهنجاری منفی نشان می‌دهد. و مقدار *Eu/Eu از 65/0 تا 88/0 در تغییر است. ناهنجاری منفی Eu شاید به علت حضور کانی پلاژیوکلاز در سنگ منشأ ماگما باشد. مطالعات ژئوشیمیایی این پژوهش نشان می‌دهد که گرانیتوئیدهای ماهور هم‌خاستگاه بوده و درپهنه فرورانش و در ارتباط با کمان‌های آتشفشانی کالک‌آلکالن حاشیه فعال قاره تشکیل شده‌اند. کانی‌سازی به شکل افشان و رگه‌ای در ارتباط با توده‌های مونزونیت و دیوریت پورفیری است.

زمین‌شناسی، کانی‌سازی، ژئوشیمی و پترولوژی توده‌های نفوذی منطقه اکتشافی رودگز، جنوب‌شرق گناباد

سید جواد هامونی؛ محمد حسن کریم‌پور؛ آزاده ملک‌زاده شفارودی؛ حسین حاجی میرزاجان

دوره 4، شماره 15 ، اسفند 1392، ، صفحه 77-96

چکیده

منطقه رودگز در 25 کیلومتری جنوب‌شرق گناباد و در استان خراسان رضوی قرار دارد. شیل و ماسه‌سنگ‌های منطقه تحت تأثیر کوهزایی اواسط ژوراسیک به اسلیت، شیست و کوارتزیت دگرگون شده‌اند. توده‌های نفوذی نیمه‌عمیق ... بیشتر منطقه رودگز در 25 کیلومتری جنوب‌شرق گناباد و در استان خراسان رضوی قرار دارد. شیل و ماسه‌سنگ‌های منطقه تحت تأثیر کوهزایی اواسط ژوراسیک به اسلیت، شیست و کوارتزیت دگرگون شده‌اند. توده‌های نفوذی نیمه‌عمیق ترشیاری دارای ترکیب مونزونیت تا مونزودیوریت است. اغلب سنگ‌های منطقه تحت تأثیر آلتراسیون‌های کربناتی، آرژیلیک، سرسیتی و سیلیسی-تورمالینی قرار گرفته‌اند. کانی‌سازی در منطقه کنترل گسلی دارد و به صورت رگه‌ای با روند بیشتر NW-SE و شیب 85 تا 90 درجه دیده می‌شود. کانی‌های اولیه شامل: کوارتز، تورمالین، کالکوپیریت، پیریت و کانی‌های ثانویه مالاکیت، آزوریت و گوتیت است. نمونه‌برداری ژئوشیمیایی با روش خرده‌سنگی، ناهنجاری‌های بالایی از عناصر مس، قلع، سرب و آرسنیک (همگی تا بیش از 10000 گرم در تن)، روی (حداکثر تا 5527 گرم در تن) و طلا (تا حداکثر 325 میلی‌گرم در تن) را نشان می‌دهد. همچنین، ژئوشیمی توده‌های نفوذی کمتر آلتره منطقه نشان می‌دهد که آنها متاآلومینوس و پتاسیم متوسط و در کمان ماگمایی پهنه فرورانش تشکیل شده‌اند. غنی‌شدگی شدید عناصر LREE نسبت به HREE و غنی‌شدگی در عناصر LILE Ba)، K، Rb، Sr و (Th نسبت به HFSE Nb)، Ta و (Ti مؤید تشکیل ماگما در پهنه فرورانش است. ناهنجاری مثبت Eu، مقدار بالای Sr (411 تا 684 گرم در تن) و بالا بودن نسبت (La/Yb)N (بیش از 55/21) در تمام نمونه‌ها نشان‌دهنده تشکیل ماگما در عمق پایداری گارنت است. بر اساس نسبت بالای Sr/Y (بیش از 67)، مقدار Y کمتر از 8 گرم در تن، Yb کمتر از 61/0 گرم در تن و بالا بودن نسبت (La/Yb)N، ماگمای این توده‌ها آداکیتی و سنگ منشأ آمفیبولیت با 25 درصد گارنت می‌تواند باشد. این توده‌های نفوذی نقشی در کانی‌سازی منطقه نداشته و فقط میزبان رگه‌ها بوده‌اند. کانی‌سازی منطقه رودگز از نوع پلی‌متال رگه‌ای و مرتبط با توده‌های احیایی در عمق است.

پتروگرافی و پتروژنز توده‌های نفوذی شمال‌شرق نایبند، شرق ایران

آزاده ملکزاده شفارودی؛ محمد حسن کریم‌پور؛ اکبر اسفندیارپور

دوره 4، شماره 16 ، بهمن 1392، ، صفحه 105-124

چکیده

منطقه بررسی شده در فاصله 50 کیلومتری شمال‌شرقی نایبند و در شرقی‌ترین ناحیه استان یزد قرار دارد. این محدوده بخشی از مجموعه سنگ‌های آتشفشانی-درونی ترسیری غرب بلوک لوت محسوب می‌شود. زمین‌شناسی منطقه شامل: ... بیشتر منطقه بررسی شده در فاصله 50 کیلومتری شمال‌شرقی نایبند و در شرقی‌ترین ناحیه استان یزد قرار دارد. این محدوده بخشی از مجموعه سنگ‌های آتشفشانی-درونی ترسیری غرب بلوک لوت محسوب می‌شود. زمین‌شناسی منطقه شامل: گدازه‌هایی با ترکیب لاتیت و تراکی‌آندزیت است که توده‌های نفوذی نیمه‌عمیق (ساب‌ولکان) با ترکیب مونزونیتی، سینیتی و گرانیتی در آن نفوذ نموده‌اند. بافت همه توده‌های نفوذی نیمه‌عمیق پورفیری تا گلومروپورفیری است. کانی‌های پلاژیوکلاز، فلدسپارپتاسیم، بیوتیت و کوارتز مهم‌ترین کانی‌های توده بیوتیت‌کوارتز‌مونزونیت پورفیری، بیوتیت‌سینیت پورفیری و بیوتیت‌گرانیت پورفیری است در حالی‌ که توده بیوتیت-پیروکسن‌مونزونیت پورفیری، علاوه بر آنها کلینوپیروکسن نیز دارد. بر اساس بررسی‌های ژئوشیمیایی، توده بیوتیت-پیروکسن‌مونزونیت پورفیری از نوع متاآلومینوس و شوشونیتی و به گرانیتوئیدهای سری مگنتیت (اکسیدان) و از نوع I تعلق دارد. غنی‌شدگی نسبی LREE نسبت به HREE و LILE نسبت به HFSE مؤید تشکیل ماگما در پهنه فرورانش است. این ماگما از ذوب بخشی اندک (1/0< تا 3>) یک منشأ لرزولیتی گارنت-اسپینل‌دار حاصل شده که با پوسته قاره‌ای آلودگی پیدا کرده است. توده بیوتیت‌گرانیت پورفیری از نوع پرآلومینوس به شدت فلسیک و اولتراپتاسیک و به گرانیتوئیدهای سری ایلمنیت (احیایی) و از نوع S تعلق دارد. بر اساس مقدار عناصر Nb، Rb، Ta، Y و Yb موقعیت تکتونیکی تشکیل ماگمای آن پهنه تصادم قاره است. ماگمای توده گرانیتی در اثر ذوب بخشی پوسته قاره‌ای و از منشأ رسوبات فقیر از رس نشأت گرفته است. غنی‌شدگی نسبی LREE نسبت به HREE، ناهنجاری بسیار منفی Eu و نسبت پایین (La/Yb)N و Ce/Yb)N) نشان می‌دهد که پلاژیوکلاز به عنوان کانی باقی‌مانده در ناحیه منشأ حضور داشته است. نفوذ این توده به داخل واحد مونزونیتی بیانگر وقوع یک پدیده تصادمی پس از ائوسن در غرب بلوک لوت است که نیاز به سن‌سنجی دقیق و بررسی ایزوتوپ‌های رادیوژنیک دارد.

پیدایش و شیمی‌‌کانی‌های سولفیدی و اکسیدی برون‌زاد در کانسار پلی‌متال ماهور غرب نهبندان

محمد بومری؛ حبیب بیابانگرد؛ کازو ناکاشیما؛ مرتضی اسفرم

دوره 4، شماره 14 ، تیر 1392، ، صفحه 17-30

چکیده

کانسار پلی‌متال ماهور در 130 کیلومتری غرب نهبندان در حاشیه شرقی بلوک لوت واقع شده است. کانه‌زایی برون‌زاد در امتداد شمالی-جنوبی در سنگ‌های آتشفشانی ترشیاری دگرسان شده دیده می‌شود. کانی‌های برون‌زاد ... بیشتر

زمین‌شیمی، سن‌سنجی U-Pb زیرکن و ایزوتوپ‌های Rb-Sr و Sm-Nd سنگ‌های مونزونیتی نجم‌آباد، جنوب گناباد

محراب مرادی نقندر؛ محمدحسن کریم‌پور؛ آزاده ملک‌زاده شفارودی؛ جی. لنگ فارمر؛ چارلز استرن

دوره 3، شماره 11 ، آذر 1391، ، صفحه 77-96

چکیده

نجم‌آباد در جنوب شهر گناباد، استان خراسان رضوی، و در شمال بلوک لوت واقع شده است. دو مجموعه گرانیتوییدی سری ایلمنیت به سن ژوراسیک و سری مگنتیت به سن ترشیری در منطقه شناسایی شدند. هدف از این مطالعه تعیین ... بیشتر نجم‌آباد در جنوب شهر گناباد، استان خراسان رضوی، و در شمال بلوک لوت واقع شده است. دو مجموعه گرانیتوییدی سری ایلمنیت به سن ژوراسیک و سری مگنتیت به سن ترشیری در منطقه شناسایی شدند. هدف از این مطالعه تعیین سن دقیق و بررسی پتروژنز توده‌های سری مگنتیت است. بر اساس سن‌سنجی به روش U-Pb در کانی زیرکن، سن توده‌های مونزونیتی منطقه نجم‌آباد معادل 9/39 میلیون سال (ائوسن میانی) است. این توده‌ها عمدتاً ماهیت متاآلومینوس تا کمی پرآلومینوس دارند و به گرانیتوییدهای سری مگنتیت (نوع I) تعلق دارند. غنی‌شدگی LREE نسبت به HREE و غنی‌شدگی عناصر LILE (Sr، Ba، Rb و K) نسبت به HFSE (Ta، Nb و Ti) شواهد مهمی است که ماگمای مونزونیتی در کمربند ماگمایی زون فرورانش تشکیل شده است. میانگین مقدار SiO2 (52/66 درصد)، Al2O3 (26/15 درصد)، MgO (13/1 درصد)، Na2O (7/4 درصد)، K2O/Na2O (31/0)، غنی‌شدگی شدید عناصر LREE، ناهنجاری مثبت Eu، مقدار بالای Sr (میانگین 492 گرم در تن)، بالا بودن نسبت (La/Yb)N (بیش از 58/13) و مقدار Y (کمتر از 9/7 گرم در تن) و Yb (کمتر از 7/0 گرم در تن) کم نشان می‌دهد که ماگمای این توده‌ها ماهیت ماگماهای آداکیتی به ویژه نوع پر سیلیس را دارند. بر اساس نسبت ایزوتوپ اولیه 143Nd/144Nd (512851/0) و 87Sr/86Sr (70512/0)، ماگمای توده مونزونیتی از پوسته اقیانوسی صفحه فرو رونده مشتق شده است. الگوی عناصر REE، نبود ناهنجاری منفی Eu و مقدار بالای Sr، نشان‌دهنده تشکیل ماگما در عمق پایداری گارنت است. ماگمای توده‌های مونزونیتی از ذوب بخشی آمفیبولیتی که بین 10 تا 25 درصد گارنت داشته است، تشکیل شده است. بر مبنای داده‌های زمین‌شیمی عناصر جزیی، نادر خاکی و مقادیر ایزوتوپ‌های Rb-Sr و Sm-Nd، توده‌های نیمه عمیق ترشیری بلوک لوت در زون فرورانش تشکیل شده‌اند. سن گرانیتوییدها بین ائوسن میانی تا الیگوسن تحتانی است. سن گرانیتوییدها از شمال بلوک لوت به جنوب کاهش می‌یابد. گرانیتوییدهای کیبرکوه با سن 3/43 میلیون سال، در شمال و چاه‌شلجمی با سن 3/33 میلیون سال، در جنوب رخنمون دارند. مقدار نسبت 87Sr/86Sr اولیه نیز از شمال به جنوب همراه با کاهش سن توده‌های نفوذی از کیبرکوه به طرف چاه‌شلجمی، از 7077/0 به 7047/0 کاسته می‌شود. ماگمای مونزونیتی نجم‌آباد برخلاف دیگر توده‌های نفوذی بلوک لوت، غنی از سدیم بوده و با توجه به مقدار Nb کمتر از 8 ppm و مقادیر ایزوتوپی، کم‌ترین آلودگی را با پوسته قاره‌ای داشته است.

دوره 13 (1401)

دوره 12 (1400)

دوره 11 (1399)

دوره 10 (1398)

دوره 9 (1397)

دوره 8 (1396)

دوره 7 (1395)

دوره 6 (1394)

دوره 5 (1393)

دوره 4 (1392)

دوره 3 (1391)

دوره 2 (1390)

دوره 1 (1389)

کلیدواژه‌ها = بلوک لوت

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده