پترولوژی

سنگ‌شناسی و محیط تکتونوماگمایی گرانیتویید ذرتی، جنوب‌باختری بیرجند (خاور بلوک لوت)

عباداله طولابی نژاد؛ احمد احمدی خلجی؛ محمد ابراهیمی؛ حبیب بیابانگرد؛ رسول اسمعیلی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 01 مرداد 1401

https://doi.org/10.22108/ijp.2021.125463.1207

چکیده

تودة گرانیتوییدی ذرتی در حاشیة خاوری بلوک لوت برونزد دارد. این توده شامل تونالیت بیوتیت‌دار و سینوگرانیت- آلکالی‌فلدسپار گرانیت به‌همراه گرانودیوریت‌های پورفیروییدی بیوتیت و تورمالین‌دار، گرانیت، ... بیشتر تودة گرانیتوییدی ذرتی در حاشیة خاوری بلوک لوت برونزد دارد. این توده شامل تونالیت بیوتیت‌دار و سینوگرانیت- آلکالی‌فلدسپار گرانیت به‌همراه گرانودیوریت‌های پورفیروییدی بیوتیت و تورمالین‌دار، گرانیت، انکلاوهای آذرین و رسوبی دگرگون‌شده، رگه‌ها و دایک‌های فلسیک است. کوارتز، پلاژیوکلاز، میکروکلین، ارتوز، بیوتیت، مسکوویت و تورمالین از کانی‌های سازندة این توده هستند. این تودة آذرین درونی از نوع کالک‌آلکالن پتاسیم بالا، پرآلومینوس و از گرانیت‌های نوع S است. نمودارهای عنصرهای فرعی و خاکی کمیاب دست‌کم دو روند را نشان می‌دهند که احتمالاً نشان‌دهندة خاستگاه متفاوتی برای واحدهای سنگی مختلف این توده است. سنگ‌های سازندة این گرانیتویید از عنصرهایی مانند Rb، Th، U، K و Pb غنی‌شدگی و از عنصرهایی مانند Nb، Sr، P، Ti و Zr تهی‌شدگی نشان می‌دهند. این ویژگی‌ها از نشانه‌های دخالت پوسته در پیدایش ماگماهای پهنه‌های برخوردی به‌شمار می‌روند. واحدهای گرانودیوریت پورفیروییدی تورمالین‌دار و سینوگرانیت تا آلکالی‌فلدسپار گرانیت از ذوب سنگ مادری متاپلیتی و غنی از رس با خاستگاه پوستة بالایی و بی دخالت گوشته به کمک آبزدایی مسکوویت و در یک کمان برخوردی پدید آمده‌اند. واحدهای گرانودیوریت پورفیروییدی بیوتیت‌دار به‌همراه گرانیت، تونالیت بیوتیت‌دار و انکلاوهای آن پیامد ذوب سنگ مادری متاگری‌وکی و فقیر از رس با خاستگاه پوستة بالایی و بی دخالت گوشته به کمک آبزدایی بیوتیت و محیط زمین‌ساختیِ به‌ترتیب برخوردی و پسابرخوردی بوده‌اند. نمودارهای تعیین فشار و دما نشان‌دهندة فشار آب 5≥ کیلوبار و دمای 650 تا 700 درجة سانتیگراد برای گرانودیوریت‌های پورفیروییدی بیوتیت و تورمالین‌دار و سینوگرانیت تا آلکالی‌فلدسپار گرانیت و دمای 775 درجة سانتیگراد برای گرانیت، تونالیت‌های بیوتیت‌دار و انکلاوهای آن هستند.

شواهدی برای فرایند آمیختگی/اختلاط ماگمایی در توده‌های نفوذی قروه (کردستان): با تاکید بر شاخص‌های بافتی و ژئوشیمیایی

سیده اعظم موسوی؛ اشرف ترکیان

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 24 اردیبهشت 1401

https://doi.org/10.22108/ijp.2022.130372.1251

چکیده

توده‌های نفوذی مورد بررسی در شمال پهنه‌ی سنندج-سیرجان و در استان کردستان برونزد دارند. در این مجموعه میزبان‌ توده-های گرانیتی، گرانودیوریت و مونزونیت بوده و انکلاوهای موجود در آنها نیز ترکیب دیوریتی ... بیشتر توده‌های نفوذی مورد بررسی در شمال پهنه‌ی سنندج-سیرجان و در استان کردستان برونزد دارند. در این مجموعه میزبان‌ توده-های گرانیتی، گرانودیوریت و مونزونیت بوده و انکلاوهای موجود در آنها نیز ترکیب دیوریتی و گابرویی دارند. انکلاوها با اشکال گردشده و بیضوی در سنگ‌های میزبان پراکنده هستند، عموماً مرز ناگهانی با سنگ میزبان داشته و از مجموعه کانی‌های آذرین تشکیل شده‌اند. حضور انکلاوهای ریز دانه مافیک همراه با شواهدی از وجود بافت‌های ناتعادلی مانند فلدسپار با بافت‌های پوئی-کیلیتیک، حضور انبوهه‌های مافیک و آپاتیت‌های سوزنی، بلورهای پلاژیوکلاز کوچک مجزا در پلاژیوکلازهای بزرگ یا حضور دو نسل پلاژیوکلاز، حالت منطقه‌بندی و حاشیه انحلالی در پلاژیوکلاز همگی آمیختگی ماگمایی را تأیید می‌کنند. مطالعات صحرایی، سنگ‌شناسی و ژئوشیمیایی نشان می‌دهند که ماگمای سازنده این مجموعه از نوعI ، متاآلومین و در سری کالک‌آلکالن قرار دارند. با توجه به غنی‌شدگی انکلاوها ازCr, Ni ,Co وHREE منشا انکلاوها گلبول‌هایی از ماگماهای مافیک است. همچنین محتوای نسبتاً بالایMg# در انکلاوها (62/0-52/0) نسبت به سنگ میزبان (48/0-34/0Mg#=)، منبع ماگماهای گوشته‌ایی را محتمل‌تر می‌کند. علاوه بر ویژگی‌های ژئوشیمیایی یاد شده انکلاوها نسبت به سنگ‌های میزبان‌ از LREE و LILE تهی شده و از تیتانیوم غنی شده هستند، لذا به نظر می‌رسد از دو ماگمای مختلف منشا گرفته و صرفاً به سبب فرایند آمیختگی /اختلاط ماگمایی در کنار یکدیگر قرار گرفته باشند.

مشاهده مقاله

تحول سیالات کانه‌ساز در کانسار طلای داشکسن، شمال‌خاور قروه، باختر ایران، براساس ترکیب شیمیایی تورمالین و داده‌های سیالات درگیر

محمد مرادی؛ زهرا اعلمی‌نیا؛ ابراهیم طالع فاضل؛ مهین منصوری اصفهانی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 10 خرداد 1401

https://doi.org/10.22108/ijp.2022.132378.1265

چکیده

کانسار طلای داشکسن با ذخیره‌ اکسیدی 52 میلیون تن و عیار‌ متوسط 77/1 گرم بر تن طلا، در میزبان داسیت/ریوداسیت پورفیری و برش‌های داسیتی میوسن میانی، در باختر ایران شکل گرفته است. تورمالین در کانسار داشکسن ... بیشتر کانسار طلای داشکسن با ذخیره‌ اکسیدی 52 میلیون تن و عیار‌ متوسط 77/1 گرم بر تن طلا، در میزبان داسیت/ریوداسیت پورفیری و برش‌های داسیتی میوسن میانی، در باختر ایران شکل گرفته است. تورمالین در کانسار داشکسن با بافت‌های افشان، رگه/رگچه و برشی رخ داده و در مطالعات پتروگرافی به شکل‌های سوزنی (نوع اول)، شعاعی (نوع دوم) و تیغه‌ای کشیده (نوع سوم)، مشاهده می‌شود. ترکیب شیمیایی سه نوع تورمالین بر روی نمودارهای مختلف بیانگر آن است که می‌توانند نماینده ماهیت و تحولات سیال کانه‌ساز باشند. بر اساس تجزیه‌های ریزکاوالکترونی، تورمالین‌های‌ نوع اول و سوم دارای ترکیب دراویت و نوع دوم دراویت متمایل به شورل هستند.تورمالین‌های نوع سوم برخلاف تورمالین‌های دو نوع دیگر، منطقه‌بندی ضعیفی نشان می‌دهند و مقادیر بالاتری از عناصر Na، K، Feو Mg و مقادیر کمتری از Ca دارند. روی نمودار سه‌تایی Fetot-Ca-Mg در جایگاه متاپسامیت و متاپلیت‌های فقیر از کلسیم و سنگ‌های کوارتز-تورمالینی قرار می‌گیرند. نسبت بالاتر Fe/(Fe+Mg) در انواع یک و دو، بیانگر خاستگاه ماگمایی-گرمابی آنهاست در حالیکه این نسبت‌ در تورمالین‌های نوع سوم متفاوت است و به سمت شرایط گرمابی تمایل دارد. مطالعات سیالات درگیر بر روی رگه‌‌های کوارتز-تورمالین-پیریت، گویای شوری بین 9/15 تا 8/16 درصد وزنی معادل نمک و دمای همگن‌شدن بین 185 تا 254 درجه سانتیگراد است. شواهد این پژوهش نشان می‌دهد که رگه کوارتز-تورمالین-پیریت در کانسار داشکسن موثر از وجود یک سامانه گسلی و ناشی از تغییرات فیزیکوشیمیایی سیال کانه‌ساز در شرایط فشارزدایی و احتمالاً ترکیب با آب‌های جوی کم عمق شکل گرفته است.

مشاهده مقاله

زمین شناسی، کانه زایی و ژئوشیمی ماده معدنی و توده های نفوذی محدوده شمال بهاریه، شرق کاشمر، شمال شرق ایران

Fatemeh Najmi؛ آزاده ملکزاده شفارودی؛ محمد حسن کریم پور

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 06 مهر 1401

https://doi.org/10.22108/ijp.2022.132381.1266

چکیده

محدوده اکتشافی شمال بهاریه واقع در بخش مرکزی پهنه ماگمایی خواف-کاشمر-بردسکن (KKBMB) و شرق شهرستان کاشمر در استان خراسان رضوی است. این محدوده شامل رخنمون‌هایی از‌ واحدهای آذرآواری و آتشفشانی است که توده‌های ... بیشتر محدوده اکتشافی شمال بهاریه واقع در بخش مرکزی پهنه ماگمایی خواف-کاشمر-بردسکن (KKBMB) و شرق شهرستان کاشمر در استان خراسان رضوی است. این محدوده شامل رخنمون‌هایی از‌ واحدهای آذرآواری و آتشفشانی است که توده‌های عمیق (سینوگرانیت، گرانودیوریت) و نیمه‌عمیق (مونزودیوریت، کوارتز مونزونیت و دیوریت پورفیری) در آنها نفوذ کرده است. توده‌های نفوذی موجود غنی‌شدگی در عنصرهای LREE وLILE مانند Kو Ba و کاهیدگی در عنصرهای HREEو HFSE شامل NbوTi نشان می‌دهند که از ‌ویژگی‌های ماگماهای تشکیل شده در پهنه فرورانش است. ناهنجاری کمی منفی Eu (89/0-66/0=Eu/Eu*) نشان‌دهنده‌ی حضور پلاژیوکلاز در خاستگاه سنگ و کاهیدگی Nb بیانگر آلایش کمی اندک ماگما با پوسته قاره‌ای است. خاستگاه ماگمای تشکیل‌دهنده‌ی این توده‌ها، ذوب بخشی درجه پایین اسپینل لرزولیت گوشته متاسوماتیزه است که در عمق حدود 65 کیلومتر تشکیل شده‌اند. کانه‌زایی به صورت رگه-رگچه‌ای با روند NW-SE و NE-SW در راستای گسل‌ها رخ داده است. دگرسانی‌های پروپیلیتیک، سیلیسی، سریسیتی و آرژیلیک در محدوده گسترش داشته و زون‌های پروپیلیتیک و سیلیسی به صورت هاله‌ای در حاشیه رگه-رگچه‌ها حضور دارند. کانه‌های هیپوژن شامل پیریت، کالکوپیریت و اسپکیولاریت بوده و کالکوسیت، مالاکیت، آزوریت، گوتیت و اکسیدهای آهن کانی‌های سوپرژن هستند. دو نوع رگه-رگچه در محدوده قابل تفکیک است: 1) کوارتز+کالکوپیریت+اسپکیولاریت و 2) رگه-رگچه‌های غنی از اسپکیولاریت. مقادیر قابل توجهی از عنصرهای مس (حداکثر 2 درصد)، سرب (حداکثر 61/0 درصد) و روی (حداکثر 2/0 درصد) در رگه-رگچه‌های حاوی کوارتز+کالکوپیریت+اسپکیولاریت وجود دارد. محدوده شمال بهاریه بر پایه شواهدی چون کنترل ساختاری سیستم کانه‌زایی، نوع دگرسانی‌ها، ترکیب کانی‌شناسی ماده معدنی، شکل کانه‌زایی و ناهنجاری‌ ژئوشیمیایی احتمالاً مشابه کانسارهای تیپ IOCG است.

مشاهده مقاله

بررسی چگونگی رخداد تورمالین در مجموعه دگرگونی شمال گلپایگان، زون سنندج- سیرجان

سلیمان احمدی بنکدار؛ سید محسن طباطبائی منش؛ اکرم السادات میرلوحی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 25 دی 1401

https://doi.org/10.22108/ijp.2023.134165.1283

چکیده

رخداد تورمالین در دو منطقه در شمال گلپایگاندیده می‌شود. منطقه اول، در سمت غرب مزرعه اوچستان تورمالین در درون توده متبلور به صورت نیمه شکل‌دار(Gt)، کنتاکت با آمفیبول‌شیست به صورت خودشکل(At) ، کنتاکت با ... بیشتر رخداد تورمالین در دو منطقه در شمال گلپایگاندیده می‌شود. منطقه اول، در سمت غرب مزرعه اوچستان تورمالین در درون توده متبلور به صورت نیمه شکل‌دار(Gt)، کنتاکت با آمفیبول‌شیست به صورت خودشکل(At) ، کنتاکت با میکا‌شیست به صورت اسفنجی(Mt) دیده می‌شود. منطقه دوم، تورمالین در شمال روستای اسفاجرد در درون مرمر(Ct) می‌باشد. تورمالین-های نوع Gtبا ترکیب شورل دارای Fe# بالای 93/0 بوده و منشأ ماگمایی داشته و سازگار با گرانیتوئیدهای فقیر از Liمی-باشد. هر دو دسته از تورمالین‌های نوع Mtو تورمالین‌های نوع Atبه ترتیب با ترکیب دراویت و شورل- دراویت،دارای منشأ گرمابی و سازگار با سنگ‌های متاپسامیت‌ها و متاپلیت‌های فقیر از Ca می‌باشند. تورمالین‌های نوع Ct ترکیب دراویت داشته و باFe#کمتر از 6/0 سازگار با متاپسامیت‌ها و متاپلیت‌های فقیر از Caبوده و همزیست با یک فاز اشباع از Al هستند. حضور تورمالیننوع Ct در کنار بیوتیت‌هایدارای آثار خوردگی و حضور کانی های ثانویه در سنگ و همچنین تفاوت در ترمومتری، نشان دهنده ایجاد تورمالین در دمای پایین‌تر در اثر واکنش سیالات بور‌دار با بیوتیت می‌باشد. در ایجاد این تورمالین‌هاسیالات ناشی از دگرگونی پیشرونده میکاشیست‌ها و سیالات تأخیری-گرمابی منشأ گرفته از ماگمای آلکالی سینیت، نقش داشته است.

مشاهده مقاله

سنگ‌شناسی و جایگاه تکتونوماگمایی سنگ‌های آتشفشانی و نفوذی منطقه لک، جنوب‌غرب بوئین زهرا، شمال‌غرب ایران

محمدسعید فیروزبخت؛ مجید قادری؛ حسینعلی تاج الدین

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 01 اسفند 1401

https://doi.org/10.22108/ijp.2023.133697.1278

چکیده

منطقه لک در 36 کیلومتری جنوب‌غرب بوئین زهرا، در بخش شمالی کمربند ماگمایی ارومیه- دختر در شمال‌غرب ایران قرار دارد. رخنمون‌های اصلی این منطقه را سنگ‌های آتشفشانی- رسوبی متعلق به ائوسن شامل آندزیت، آندزیت ... بیشتر منطقه لک در 36 کیلومتری جنوب‌غرب بوئین زهرا، در بخش شمالی کمربند ماگمایی ارومیه- دختر در شمال‌غرب ایران قرار دارد. رخنمون‌های اصلی این منطقه را سنگ‌های آتشفشانی- رسوبی متعلق به ائوسن شامل آندزیت، آندزیت بازالتی، بازالت و نهشته‌های توفی و پیروکلاستیکی تشکیل داده و توده‌های نفوذی نیمه‌عمیق با ترکیب داسـیت، ریوداسیت، میکرودیوریت و گابرودیوریت با سن ائوسن بالایی- الیگوسن در این مجموعه از سنگ‌ها تزریق شده‌اند. ویژگی‌های پتروگرافی و ترکیب شیمیایی مشابه گدازه‌ها با توده‌های نفوذی در نمودارهای مختلف ژئوشیمیایی، بیانگر آن است که احتمالاً سری‌های آتشفشانی و نفوذی منطقه، منشاء مشترکی داشته باشند. براساس ویژگی‌های ژئوشیمیایی عناصر اصلی و کمیاب، واحدهای آتشفشانی و توده‌های نفوذی منطقه در قلمرو کالک‌آلکالن قرار می‌گیرند. مقدار Al2O3 این سنگ‌ها بالا (حدود 16 درصد) بوده و در عین حال عدد منیزیمی پائینی (0.3) دارند. نسبت Zr/Y در سنگ‌های مزبور بیش از ۳ است که از این لحاظ با سنگ‌های آتشفشانی قوس‌های قاره‌ای مشابه هستند. در نمودار بهنجار شده نسبت به پشته‌های میان اقیانوسی غنی شده، عناصر Ti (به‌جز بازالت‌ها)، Nb و Rb آنومالی منفی و برای عناصر Pb و K آنومـالی مثبت نشان می‌دهند. نسبت Th/Yb در نمونه‌های منطقه از 0.3 تا 1.9 و نسبت Ta/Yb از 2.3 تا 8.9 تغییر می‌نماید که ایـن شـواهد نشان می‌دهد سنگ‌های آتشفشانی و نفوذی منطقه لک از مناطق فرورانشی منشاء گرفته‌اند.

مشاهده مقاله

مقالات آماده انتشار

شماره جاری

دوره 13 (1401)

دوره 12 (1400)

دوره 11 (1399)

دوره 10 (1398)

دوره 9 (1397)

دوره 8 (1396)

دوره 7 (1395)

دوره 6 (1394)

دوره 5 (1393)

دوره 4 (1392)

دوره 3 (1391)

دوره 2 (1390)

دوره 1 (1389)

دوره و شماره: مقالات آماده انتشار

سنگ‌شناسی و محیط تکتونوماگمایی گرانیتویید ذرتی، جنوب‌باختری بیرجند (خاور بلوک لوت)

چکیده

شواهدی برای فرایند آمیختگی/اختلاط ماگمایی در توده‌های نفوذی قروه (کردستان): با تاکید بر شاخص‌های بافتی و ژئوشیمیایی

چکیده

تحول سیالات کانه‌ساز در کانسار طلای داشکسن، شمال‌خاور قروه، باختر ایران، براساس ترکیب شیمیایی تورمالین و داده‌های سیالات درگیر

چکیده

زمین شناسی، کانه زایی و ژئوشیمی ماده معدنی و توده های نفوذی محدوده شمال بهاریه، شرق کاشمر، شمال شرق ایران

چکیده

بررسی چگونگی رخداد تورمالین در مجموعه دگرگونی شمال گلپایگان، زون سنندج- سیرجان

چکیده

سنگ‌شناسی و جایگاه تکتونوماگمایی سنگ‌های آتشفشانی و نفوذی منطقه لک، جنوب‌غرب بوئین زهرا، شمال‌غرب ایران

چکیده