Document Type : Original Article
Authors
1 Department of Geology, Faculty of Science, Bu-Ali Sina University, Hamedan, Iran
2 Bu -Ali Sina University
3 Department of Geology, Payame noor University, Tehran, Iran
4 Department of Geology, University of Birjand, Birjand, Iran
Abstract
Keywords
Main Subjects
مقدمه
در کل، پهنة سنندج- سیرجان از کمپلکسهای دگرگونی و تودههای گرانیتویید ساخته شده است. سن کمپلکسهای دگرگونی در بخشهای گوناگون پهنة سنندج- سیرجان، پرکامبرین، پالئوزوییک یا مزوزوییک دانسته شده است (Hassanzadeh and Wernicke, 2016; Nutman et al., 2014). در شمالباختری ایران و در منطقه تکاب– شاهیندژ، کمپلکسهای دگرگونی دیده میشوند که به سن پرکامبرین دانسته شدهاند. کمپلکس سورسات از کمپلکسهای پهنة سنندج- سیرجان است که در شمالباختری کشور و در محدوده استان آذربایجان غربی، میان شهرهای تکاب و شاهیندژ (شمال جادة تکاب به شاهیندژ) جای گرفته است (شکل 1- A).
شکل 1- A) نقشة ردهبندی ساختاری ایران که محدودة بررسیشده روی آن نشان داده شده است (Shahabpour, 1994)؛ B) نقشة زمینشناسی کمپلکس سورسات (با تغییرات برپایة نقشة 100000/1 شاهیندژ (Kholghi Khasraghi, 1994) (محل نمونههایی که تجزیة شیمیایی شدهاند، با دایره سرخ در نقشه نشان داده شده است)
در این کمپلکس، تودههای گرانیتوییدی با سنگهای دگرگونی فراگرفته شدهاند. دو واحد اصلی زمینشناسی در سنگهای دگرگونی این منطقه تعریف شدهاند که سنگهای رسوبی پرکامبرین تا پالئوزوییک سازندة پروتولیت آنها هستند (Kholghi Khasraghi, 1994): (1) سازند کهر با سن پرکامبرین بالایی دربردارندة اسلیت، ماسهسنگ و تا اندازهای سنگهای ولکانیک اسیدی است که تا رخساره آمفیبولیت- شیستسبز دگرگون شدهاند؛ (2) دولومیت پرکامبرین- کامبرین و اردویسین (سازندهای بایندر و سلطانیه)، ماسهسنگ، شیل و سنگآهک دولومیتی (سازندهای باروت، لالون و میلا) (شکل 1- B).
بررسیهای Kholghi Khasraghi و Vossoughi Abedini (2004) از بررسیهای انجامشده روی تودههای نفوذیِ کمپلکس سورسات هستند که سن مطلق باتولیت پیچاقی را به روش K-Ar، 20/74 میلیون سال پیش بهدست آوردهاند. این سن نشاندهندة زمان کرتاسه بالایی- پالئوسن و رخداد زمینساختی لارامید است. Jamshidi Badr و همکاران (2013)، سه دسته سنگ پلوتونیک در کمپلکس سورسات شناسایی کردهاند:
- دسته نخست: سینوگرانیتهایی که سن تقریبی U-Pb آنها 540 میلیون سال پیش (540±6 و 8±537) است و از گرانیتهای برخورد قاره- قاره دانسته شدهاند.
- دسته دوم و سوم با نام گرانیتهای وابسته به فرورانش با سن پالئوسن (2/7± 59 میلیون سال پیش) هستند که هنگام رولبک (roll-back) صفحه فرورونده نئوتتیس پیش از برخورد صفحه عربی با اوراسیا و پیدایش کوهزایی زاگرس، در پهنة سنندج- سیرجان پدید آمدهاند. ازآنجاییکه تا کنون لوکوگرانیت همتیپ دوران در بررسیهای پیشین در کمپلکس سورسات و شمالباختری تکاب گزارش نشده و همچنین، بررسیهای تلفیقی ایزوتوپی سنگ کل به روش Sr-Nd و زمینشیمیایی روی گرانیتوییدهای کمپلکس سورسات انجام نشده است؛ ازاینرو، در بررسی پیش رو برپایة یافتههای بهدستآمده از دادههای یادشده به بررسی سنگنگاری، ارتباط ژنتیکی میان بخشهای گوناگون، خاستگاه ماگمای سازنده و جایگاه زمینساختی تودههای گرانیتوییدی در شمالباختری تکاب، پرداخته میشود.
روش انجام پژوهش
برای بررسی ویژگیهای سنگنگاری و زمینشیمیایی تودههای نفوذی منطقه، هنگام انجام بازدیدهای صحرایی از واحدهای گوناگون سنگهای آذرین نفوذی این منطقه، نمونهبرداری انجام شد که شمار 52 نمونه برای بررسیهای سنگنگاری و از میان آنها شمار 28 نمونه که کمترین هوازدگی را نشان میدادند برای تجزیههای زمینشیمیایی برگزیده شدند. شمار 24 نمونه برای تجزیة شیمیایی به آزمایشگاه شرکت MS Analytical Services Ltd. (کشور کانادا) فرستاده شد (جدول 1؛ شکل 1- B). برای بررسی عنصرهای اصلی از روش ذوب لیتیمبورات و دستگاه ICP-OES و برای بررسی عنصرهای فرعی و خاکی کمیاب از روش ذوب لیتیمبورات و دستگاه ICP-MS بهره گرفته شد. همچنین، شمار 4 نمونه از لیتولوژی اصلی تودههای پیچاقچی، ترکهدره و قرهزاغ، برای تجزیة ایزوتوپهای Sr و Nd به آزمایشگاه علومزمین دانشگاه کیپ تاون (کشور آفریقای جنوبی) فرستاده شد (جدول 2). روش آمادهسازی نمونهها و جداسازی شیمیایی پودرها به روش استاندارد هضم HNO3-HF و برپایة بررسیهای Míková و Denková(2007)بوده است. نمونهها با جمعآوریکننده چندگانة MC-ICP-MS روی Instruments NuPlasma HR Nu آزمایش شدهاند. مقدار ایزوتوپ Sr با استفاده از استاندارد NIST SRM987 و مقدار ایزوتوپ Nd با بهکارگیری استاندارد JNdi-1 اندازهگیری شدهاند. برای بررسی دادههای بهدستآمده در تفکیک عنصری و شناسایی خاستگاه و پهنة زمینساختی، نرمافزارهای GCDkit و Excel بهکار برده شدند.
زمینشناسی و یافتههای صحرایی در منطقه سورسات
تودههای گرانیتوییدی شمالباختری تکاب در طول جغرافیایی خاوری ´41 °46 تا ´57 °46 و عرض جغرافیایی شمالی 29 °36 تا ´45 °36 جای گرفتهاند (شکل 1- B) و از دیدگاه ساختاری، در پهنة سنندج- سیرجان برونزد دارند. برونزد سنگهای گرانیتوییدی در بخشهای گوناگون محدوده بررسیشده تفاوتهای کانیشناسی و بافتی مشخصی دارد و با سنگهای دگرگونی گوناگون (میکاشیست، گارنت شیست، آندالوزیت شیست، کردیریت شیست، کیانیت شیست، فیبرولیت شیست، اکتینولیت شیست و گارنت آمفیبولیت) فراگرفته شده است (Jamshidi Badr et al., 2013). تودههای گرانیتوییدی در بخشهای شمالی (تودههای خاور قرهزاغ و اوچدره و لوکوگرانیتهای همتیپ دوران در باختر کوه شاخ شاخ)، جنوبی (تودههای ترکهدره و حمزهقاسم)، جنوبخاوری (تودههای خانقلی و شمالخاوری خانقلی)، باختر این منطقه (توده پیچاقچی) از تودههای بررسیشده در این پژوهش هستند (شکل 1- B).
تودههای گرانیتوییدی ترکهدره و خانقلی رخنمونهایی از گرانیت مزوکرات خاکستری رنگ جهتیافته هستند که با رگههایی از کوارتز و فلدسپار صورتیرنگ با ستبرای متغیر (5 تا 10 سانتیمتر) و شکلهای خطی و ضربدری قطع شدهاند (شکلهای 2- A و 2- B). دایکهای مافیک به رنگ خاکستری تا سبز تیره با ستبرای 5/1 متر و راستای شمالباختری- جنوبخاوری در توده ترکهدره نفوذ کردهاند. Modjarrad و همکاران (2008)، جایگیری دایکهای گابرویی را به گسلهای نرمال درون توده ترکهدره با سن پس از پالئوسن نسبت دادهاند. افزونبراین، در برخی رخنمونهای این توده نشانههایی مانند جهتیافتگی و تفکیک بخشهای تیره و روشن دیده میشوند که با گسترش تفکیک بخشهای تیره و روشن، رخنمونهایی در ظاهر با ساختارهای میگماتیتی نیز دیده میشوند (شکل 2- A). در تودههای خانقلی و ترکهدره انکلاوهای مافیک ریزدانه با شکلهای دایرهای و بیضی دیده میشوند.
در نقشة زمینشناسی 100000/1 شاهیندژ Kholghi Khasraghi (1994(، توده پیچاقچی بهصورت باتولیتی یکدست با ترکیب گرانیت مزوکرات گزارش شده است؛ اما این توده برپایة یافتههای صحرایی و بررسی دادههای ماهوارهای، از دو بخش گرانیت مزوکرات (بخش خاوری توده) (شکل 2- C) و گرانیت لوکوکرات همتیپ دوران (بخش باختری توده) ساخته شده است (شکل 2- D). Jamshidi Badr و همکاران (2013)، جایگیری این توده را به رفتار گسل راستالغز N40E وابسته میدانند. بیشتر رخنمونهای گرانیت مزوکرات (به رنگ خاکستری روشن) توده پیچاقچی، هوازده با فرسایش پوستپیازی هستند. همچنین، بیشتر آنها را رگههایی از کوارتز و فلدسپار، با ستبرای میانگین 5 سانتیمتر، قطع کردهاند و بیشتر در بخشهای شمالی بهصورت جهتیافته دیده میشوند. همچنین، انکلاوهای مافیک ریزدانه با شکلهای دایرهای به قطر 10 سانتیمتر نیز در این توده دیده میشوند (شکل 2- E).
شکل 2- تصویرهای صحرایی از تودههای گرانیتوییدی کمپلکس سورسات (شمالباختری تکاب): A) رخنمون گرانیت مزوکرات لایهبندی شده در تودة ترکهدره؛ B) تصویری از رخنمون گرانیت مزوکرات خانقلی؛ C) تصویری از رخنمون گرانیت مزوکرات پیچاقچی؛ D) رخنمون گرانیت لوکوکرات همتیپ دوران در بخشهای باختری تودة پیچاقچی (دید رو به باختر)؛ E) انکلاوهای ریزدانه مافیک در میزبان گرانیتی؛ F) نمایی از دایکهای مافیک در بخش لوکوکرات تودة پیچاقچی (دید رو به باختر)؛ G) نمایی از گرانیت مزوکرات دگرریختشده؛ H) نمایی از گرانیت مزوکرات نادگرریخت در خاور تودة قرهزاغ
مرز رخنمون گرانیت لوکوگرانیت همتیپ دوران و گرانیت مزوکرات مرزی گسله است که در این مرز، دسته دایکهای دیوریتی با ستبرایِ میانگین یک متر در گرانیت لوکوکرات نفوذ کردهاند (شکل 2- F). افزونبراین، رخنمونهای کوچکی از گرانیت مزوکرات در شمالخاوری توده خانقلی، نزدیک روستای حمزهقاسم و تودة ترکهدره نیز دیده میشوند. رخنمونهایی از گرانیت لوکوکرات همتیپ دوران همانند آنچه در بخش باختری تودة پیچاقچی دیده میشود، در بخشهای شمالی منطقه بررسیشده بهصورت پراکنده دیده میشوند. در نقشة زمینشناسی 100000/1 شاهیندژ (Kholghi Khasraghi, 1994)، این تودهها گرانیت تیپ دوران با سن (پرکامبرین؟) دانسته شدهاند.
در نزدیکی روستاهای اوچدره و خاور قرهزاغ، رخنمونهایی از گرانیت خاکستری روشن رنگ دگرریختشده همراه با صفحة فولیاسیون (در اثر ضربة چکش بهصورت صفحهای جدا میشوند) و روبانهایی از بیوتیت در پیرامون فلدسپارها و ساختار چشمی دیده میشوند (شکل 2- G). در تودة خاور روستای قرهزاغ، بهسوی بخشهای خاوری، کمکم رخنمونهایی از گرانیت مزوکرات نادگرریخت یافت میشوند که در برخی بخشها با گرانیتهای مزوکرات دگرریخت شده بهصورت متناوب نیز دیده میشوند (شکل 2- H). در نقشة زمینشناسی 100000/1 شاهیندژ (Kholghi Khasraghi, 1994)، رخنمونهای گرانیت مزوکرات دگرریختشده و نادگرریخت بهترتیب گنیس چشمی و گرانیت پدیدآمده از آناتکسی هستند و از دیدگاه سنی همسن با واحد دگرگونی (کامبرین- اردویسین) دانسته شدهاند؛ اما Jamshidi Badr و همکاران (2013)، برپایة سنسنجی به روش U-Pb کانی زیرکن، سن این دو بخش را پرکامبرین- کامبرین بهدست آوردهاند.
سنگنگاری
تودههای نفوذی منطقه بررسیشده ترکیب و سنهای گوناگونی دارند. ازاینرو، در ادامه، سنگهای نفوذی بررسیشده برپایة سن از هم جدا میشوند و سپس به بررسی سنگنگاری آنها پرداخته میشود.
تودههای نفوذی با سن پرکامبرین
- مونزوگرانیت: واحدهای مونزوگرانیتی دگرریختشده و نادگرریختشده با سنهای 540±6 و 8±537 میلیون سال پیش (Jamshidi Badr et al., 2013) و در نمونة دستی به رنگ خاکستری (مزوکرات) و متوسط دانه هستند. در بخش دگرریختشده، پورفیروکلاستیک بافت اصلی سازنده و در بخش نادگرریخت، نیمهشکلدار تا بیشکل گرانولار است (شکلهای 3- A و 3- B). افزونبراین، بافتهای فرعی مانند پوییکیلیتیک، میرمکیت و پرتیت نیز نشان میدهند. آلکالیفلدسپار (40-60 درصدحجمی)، کوارتز (20-30 درصدحجمی)، پلاژیوکلاز (20-25 درصدحجمی)، بیوتیت (15-20 درصدحجمی) و مسکوویت (8-10 درصدحجمی) از کانیهای اصلی و زیرکن، اسفن و آپاتیت از کانیهای فرعی هستند. افزونبراین، سریسیت و اپیدوت از کانیهای ثانویه هستند (شکلهای 3- A و 3- B). در مونزوگرانیتهای دگرریختشده، نشانههایی از دگرریختی (مانند: پورفیروکلاست کرنشی در بلورهای ارتوکلاز (شکل 3- C)، برگوارگی C-S (شکل 3- C) و جایگیری بلورهای بیوتیت در راستای آن) دیده میشوند که نشاندهندة دگرریختی آنها در حالت شکلپذیر هستند. دربرابر آنها، در مونزوگرانیتهای نادگرریخت، شکستگی و ماکلهای ثانویه در بلورهای پلاژیوکلاز نشاندهندة دگرریختی شکنا در این سنگهاست.
|
و |
|
ه |
|
0.2mm |
|
0.2mm |
|
0.2mm |
|
0.2mm |
- تونالیت: رخنمون واحد لوکوکرات همتیپ دوران در بخش باختری توده پیچاقچی و شمال کمپلکس سورسات (رخنمونهای باختر کوه شاخشاخ) دیده میشود. در نمونه دستی به رنگ سفید (لوکوکرات) و متوسط دانه است. بیشتر این سنگها بافت نیمهشکلدار تا بیشکل گرانولار همراه با بافتهای فرعی (مانند: پوییکیلیتیک و پرتیت) دارند. پلاژیوکلاز (60-70 درصدحجمی)، کوارتز (30-35 درصدحجمی) از کانیهای اصلی و آلکالیفلدسپار، زیرکن و اسفن از کانیهای فرعی این سنگها هستند (شکل 3- D). افزونبراین، سریسیت از کانیهای ثانویه است. از ویژگیهای مهم این دسته از سنگها، داشتن پلاژیوکلاز با ماکل شطرنجی است (شکل 3- E). به گفتة More و Liou (1979) در اینباره، در هنگام دگرسانی سدیک با افزودهشدن Na+ به ساختمان کانیهایی مانند پلاژیوکلاز و پتاسیمفلدسپار، نوعی پلاژیوکلاز سدیک با بافت میکروسکوپی ویژه پدید میآید. هریک از بخشهای شطرنج حالتی همانند مربع نامنظم دارد. همچنین، نشانههای دگرریختی (مانند: شکستگی و ماکل ثانویه در پلاژیوکلاز) نشاندهندة دگرریختی در حالت شکنا در این گروه سنگی است (شکل 3- D).
تودة نفوذی با سن کرتاسه بالایی-پالئوسن
- گرانودیوریت: بخش خاوری توده پیچاقچی با سن تقریبی 20/74 میلیون سال پیش (Kholghi Khasraghi and Vossoughi Abedini, 2004) و تودههای حمزهقاسم و شمالباختری خانقلی ترکیب گرانودیوریت دارند. این واحد به رنگ خاکستری روشن (مزوکرات) و ریز تا متوسط دانه هستند. بافتهای نیمهشکلدار تا بیشکل گرانولار، پوییکیلیتیک، میرمکیت و زونینگ در پلاژیوکلاز بهترتیب از بافتهای این سنگها هستند. کوارتز (40-45 درصدحجمی)، پلاژیوکلاز (30-40 درصدحجمی)، آلکالیفلدسپار (10-20 درصدحجمی) و بیوتیت (10-15 درصدحجمی) از کانیهای اصلی و آمفیبول و زیرکن از کانیهای فرعی و همچنین، کلریت و سریسیت از کانیهای ثانویه بهشمار میروند (شکل 3- F؛ 4- A). در این واحد سنگی، انکلاوهای ریزدانه با ترکیب کوارتزدیوریت و کانیشناسی هورنبلند، پلاژیوکلاز، بیوتیت و کانیهای فرعیِ آلکالیفلدسپار و اسفن و بافت اینترگرانولار نیز دیده میشوند.
تودة نفوذی با سن پالئوسن
- مونزودیوریت: تودههای مونزودیوریتی ترکهدره با سن 2/7±59 میلیون سال پیش (Jamshidi Badr et al., 2013) و خانقلی در بخشهای جنوب و جنوبباختری منطقه بررسیشده جای گرفتهاند. این واحد با رنگ خاکستری تیره (مزوکرات)، ریزدانه همراه با جهتیافتگی کانیهای تیره در نمونة دستی دیده میشود. افزونبراین، ریزساختارها و پدیدههای پدیدآمده از دگرریختی در این واحد در مقیاس میکروسکوپی نیز بهخوبی دیده میشوند. بافت اصلی این دسته از سنگها، نیمهشکلدار تا بیشکل گرانولار است. در نمونههای دگرریختشده، بافت پورفیروکلاستیک و بافتهای فرعی شامل پوییکیلیتیک و میرمکیت دیده میشوند. برپایة پیدایش بافت میرمکیت در محلهای تمرکز تنش، میرمکیتهای گزارششده از نوع میرمکیتهای ماگمایی نیستند و در دستة میرمکیتهای پدیدآمده از تنش دستهبندی کرد. برپایة بررسیهای سنگنگاری و این نکته که کمتر از 50 درصدحجمی سنگ دچار کاهش اندازة دانه شده است، نمونههای دگرریختشده این واحد در دستة پروتومیلونیت دستهبندی میشوند. پلاژیوکلاز (40-50 درصدحجمی)، آمفیبول (20-25 درصدحجمی)، آلکالیفلدسپار (15-20 درصدحجمی)، بیوتیت (10-15 درصدحجمی)، پیروکسن (8-12 درصدحجمی) از کانیهای اصلی و کوارتز، اسفن، کانی کدر و زیرکن از کانیهای فرعی و کلریت و سریسیت از کانیهای ثانویه هستند (شکل 4- B). در این بخش، انکلاوهای ریزدانه با ترکیبی همانند ترکیب کانیشناسی سنگ میزبان و بافتهای اینترگرانولار و پوییکیلیتیک نیز دیده میشوند. نشانههای دگرریختی (مانند: آمفیبول ماهیگون (شکل 4- C)، پورفیروکلاست کرنشی (شکل 4- D)) نشاندهندة دگرریختی شکلپذیر در این تودهها هستند.
دایکهای گابرویی و دیوریتی
- هورنبلندگابرو: رخنمون این واحد بهصورت دایکهایی با ترکیب هورنبلند گابرو در توده ترکهدره است که بهرنگ سبز تیره (ملانوکرات)، ریزدانه با بافت نیمهشکلدار تا بیشکل گرانولار دیده میشود. پلاژیوکلاز (40- 45 درصد حجمی)، هورنبلند (35-40 درصد حجمی) و کلینوپیروکسن (15-20 درصد حجمی) از کانیهای اصلی و اسفن، آلکالی فلدسپار و بیوتیت از کانیهای فرعی هستند (شکل 4- E).
- کوارتزدیوریت: بهصورت دایک در توده پیچاقچی رخنمون دارد و به رنگ خاکستری تیره (مزوکرات)، ریز دانه با بافت نیمهشکلدار تا بیشکل گرانولار است. پلاژیوکلاز (~ 45-55 درصدحجمی)، هورنبلند (35-40 درصدحجمی)، بیوتیت (10-15 درصدحجمی) از کانیهای اصلی و آلکالیفلدسپار، کوارتز و اسفن از کانیهای فرعی این سنگها هستند (شکل 4- F).
شکل 4- تصویرهای میکروسکوپی (در XPL) از تودههای گرانیتوییدی کمپلکس سورسات (شمالباختری تکاب): A) واحد گرانودیوریت و بافت زونینگ در پلاژیوکلاز؛ B) واحد مونزودیوریت؛ C) آمفیبول ماهیگون در مونزودیوریت؛ D) پورفیروکلاست کرنشی در مونزودیوریت؛ E) هورنبلندگابرو؛ F) نمایی از کوارتزدیوریت (نام اختصاری کانیها همانند شکل 3)
زمینشیمی
برای ردهبندی زمینشیمیایی نمونههای برداشتشده، نمودارهای ردهبندی شیمیایی مجموع قلیایی (Na2O+K2O) دربرابر SiO2 و نمودار نورماتیو CIPW (جدول 1) Ab-An-Or، بهکار برده شدند (شکلهای 5- A و 5- B).
جدول 1- دادههای تجزیة شیمیایی به روش ICP-OES و ICP-MS برای اکسید عنصرهای اصلی (برپایة درصدوزنی) و کمیاب و خاکی کمیاب (برپایة ppm) بههمراه مقدار نورم بهدستآمده به روش CIPW برای تودههای گرانیتوییدی کمپلکس سورسات (شمالباختری تکاب) (Pich: پیچاقچی؛ Turk: ترکهدره؛ Khan: خانقلی؛ E-khan: خاور خانقلی؛ Ghare: قرهزاغ؛ Shakh: شاخشاخ؛ Ouch: اوچدره؛ H-Gh: حمزهقاسم)
|
Rock Type |
Gabbro |
Diorite |
Monzodiorite |
Granodiorite |
||||||||
|
Location |
Turk |
Pich |
Turk |
Khan |
Khan |
Khan |
Khan |
Khan |
Turk |
E-khan |
Turk |
Pich |
|
Sample No. |
IR-T-C11 |
IR-T-C6 |
IR-T-C10 |
IR-T-D2 |
IR-T-D3 |
IR-T-D5 |
IR-T-D9E |
IR-T-D9H |
IR-T-A13 |
IR-T-A6 |
IR-T-A15 |
IR-T-C1 |
|
SiO2 |
50.54 |
54.27 |
58.9 |
62.21 |
59.94 |
61.04 |
58.1 |
61.19 |
59.4 |
70.35 |
73.48 |
70.35 |
|
Al2O3 |
12 |
13.48 |
16.66 |
17.04 |
17.28 |
17.38 |
18.58 |
16.74 |
16.99 |
16.55 |
13.67 |
15.86 |
|
Fe2O3 |
8.89 |
6.11 |
5.08 |
4.48 |
4.94 |
4.64 |
4.62 |
4.62 |
5.13 |
1.31 |
1.07 |
1.9 |
|
FeO |
7.99 |
5.49 |
4.57 |
4.03 |
4.44 |
4.17 |
4.15 |
4.15 |
4.61 |
1.18 |
0.96 |
1.71 |
|
CaO |
11.62 |
7.39 |
4.17 |
4.4 |
4.82 |
4.5 |
5.08 |
5.07 |
4.99 |
2.84 |
0.86 |
2.78 |
|
MgO |
7.86 |
9.48 |
2.66 |
2.48 |
2.99 |
2.59 |
2.51 |
2.85 |
3.37 |
0.54 |
0.3 |
0.8 |
|
Na2O |
2.9 |
3.55 |
4.91 |
5.41 |
5.29 |
5.32 |
5.5 |
5.25 |
5.3 |
5.42 |
4 |
4.77 |
|
K2O |
0.97 |
1.93 |
4.14 |
3.43 |
3.01 |
3.31 |
2.03 |
2.39 |
2.57 |
1.36 |
4.07 |
2.42 |
|
TiO2 |
1.7 |
0.87 |
1.17 |
0.88 |
0.92 |
0.91 |
0.86 |
0.97 |
1.13 |
0.19 |
0.16 |
0.24 |
|
MnO |
0.14 |
0.1 |
0.06 |
0.06 |
0.07 |
0.07 |
0.06 |
0.07 |
0.07 |
0.02 |
0.02 |
0.03 |
|
P2O5 |
0.52 |
0.33 |
0.59 |
0.45 |
0.53 |
0.56 |
0.28 |
0.56 |
0.61 |
0.06 |
0.06 |
0.09 |
|
BaO |
0.05 |
0.13 |
0.13 |
0.15 |
0.14 |
0.14 |
0.09 |
0.13 |
0.14 |
0.13 |
0.09 |
0.1 |
|
Cr2O3 |
0.03 |
0.08 |
<0.01 |
<0.01 |
0.01 |
0.01 |
<0.01 |
<0.01 |
0.01 |
<0.01 |
<0.01 |
<0.01 |
|
SrO |
0.11 |
0.13 |
0.14 |
0.18 |
0.18 |
0.18 |
0.16 |
0.18 |
0.19 |
0.11 |
0.05 |
0.1 |
|
LOI |
1.71 |
1.46 |
0.5 |
0.43 |
0.62 |
0.42 |
0.62 |
0.75 |
0.62 |
0.41 |
0.54 |
0.54 |
|
Total |
99.05 |
99.32 |
99.11 |
101.66 |
100.77 |
100.84 |
98.488 |
100.8 |
100.55 |
99.299 |
98.37 |
99.999 |
|
Ba |
513.7 |
1317.6 |
1424 |
1482 |
1434 |
1453.7 |
873.7 |
1252 |
1189 |
1144 |
917.7 |
998.2 |
|
Rb |
23.2 |
43.5 |
122.8 |
74.1 |
54 |
64 |
49.5 |
41.7 |
42.7 |
35.9 |
90 |
58.2 |
|
Sr |
963.6 |
1082.3 |
1207 |
1501 |
1485 |
1495 |
1281 |
1412 |
1504 |
880.6 |
459.4 |
896.2 |
|
Zr |
120 |
89 |
239 |
130 |
133 |
129 |
128 |
134 |
118 |
69 |
93 |
109 |
|
Nb |
25.7 |
17.5 |
56.2 |
37.6 |
32 |
36 |
13.6 |
36 |
42.7 |
4.5 |
10.3 |
10.1 |
|
Ni |
119.2 |
223 |
36.5 |
32.1 |
40.7 |
34.7 |
12.4 |
40.9 |
47 |
4 |
2.5 |
10 |
|
Co |
36.8 |
32.7 |
15.4 |
13 |
15.3 |
13 |
13 |
14.1 |
14.8 |
2.4 |
2.1 |
3.7 |
|
Cr |
198 |
583 |
60 |
70 |
84 |
74 |
33 |
64 |
72 |
34 |
50 |
33 |
|
Y |
15.8 |
11.7 |
12.5 |
9.7 |
9.4 |
9.5 |
6.5 |
9.6 |
9.8 |
4 |
2.8 |
4.5 |
|
U |
1.98 |
1.38 |
2.38 |
1.72 |
1.65 |
1.75 |
1.58 |
2.25 |
1.54 |
0.92 |
1.29 |
1.4 |
|
Cs |
0.81 |
1.6 |
2.19 |
1.22 |
1.18 |
1.28 |
1.31 |
0.91 |
0.95 |
1.74 |
1.6 |
1.37 |
|
Ta |
1 |
0.7 |
1.2 |
1.5 |
0.8 |
0.9 |
0.9 |
1 |
1.1 |
1 |
1.1 |
1.1 |
|
Hf |
3.7 |
3 |
6.9 |
3.7 |
3.6 |
3.7 |
3.9 |
3.7 |
3 |
2.4 |
3.1 |
3.7 |
|
Th |
5.97 |
7.42 |
10.33 |
7.05 |
5.51 |
6.51 |
6 |
6.73 |
8.14 |
2.67 |
7.75 |
6.82 |
|
Ga |
16.7 |
17 |
22.4 |
20.4 |
20.8 |
20.5 |
21 |
20 |
19.8 |
16 |
19.2 |
19.5 |
|
Sn |
<5 |
<5 |
<5 |
<5 |
<5 |
<5 |
<5 |
<5 |
<5 |
<5 |
<5 |
<5 |
|
V |
177 |
121 |
105 |
90 |
84 |
88 |
73 |
80 |
89 |
15 |
13 |
20 |
|
W |
1 |
<1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
<1 |
<1 |
2 |
1 |
1 |
2 |
|
Sc |
36.7 |
20.6 |
7.9 |
6.6 |
6.8 |
6.6 |
6.6 |
7.8 |
7.5 |
2.2 |
1.3 |
2.4 |
|
La |
47.9 |
41.5 |
78.4 |
69 |
62 |
65 |
39.8 |
65.8 |
61.1 |
10.4 |
17.4 |
23.4 |
|
Ce |
92.5 |
81.4 |
138.5 |
119.1 |
107.6 |
112.6 |
70.8 |
114.7 |
108.6 |
19.9 |
26.6 |
40.5 |
|
Pr |
10.7 |
9.4 |
14.35 |
12.17 |
11.11 |
12.11 |
7.52 |
11.83 |
11.19 |
2.03 |
2.46 |
4.08 |
|
Nd |
41.3 |
35.6 |
47.7 |
41.6 |
37.7 |
42.7 |
26.1 |
39.6 |
37.9 |
6.9 |
7.9 |
13.6 |
|
Sm |
7.22 |
6.08 |
6.82 |
5.86 |
5.46 |
5.66 |
4.03 |
5.43 |
5.46 |
1.33 |
1.28 |
2.09 |
|
Eu |
2.27 |
1.9 |
2.04 |
1.86 |
1.91 |
1.88 |
1.37 |
1.86 |
1.75 |
0.59 |
0.39 |
0.75 |
|
Gd |
5.97 |
4.35 |
5.2 |
4.38 |
4.12 |
4.22 |
2.86 |
4.24 |
4.17 |
0.99 |
0.93 |
1.57 |
|
Tb |
0.7 |
0.53 |
0.56 |
0.46 |
0.44 |
0.32 |
0.33 |
0.47 |
0.45 |
0.14 |
0.1 |
0.18 |
|
Dy |
3.74 |
2.6 |
2.8 |
2.24 |
2.18 |
2.28 |
1.53 |
2.12 |
2.11 |
0.69 |
0.5 |
0.86 |
|
Ho |
0.65 |
0.47 |
0.48 |
0.39 |
0.36 |
0.37 |
0.24 |
0.35 |
0.35 |
0.12 |
0.1 |
0.16 |
|
Er |
1.76 |
1.3 |
1.41 |
1.12 |
1.05 |
1.15 |
0.71 |
1.05 |
0.94 |
0.38 |
0.29 |
0.47 |
|
Tm |
0.21 |
0.16 |
0.19 |
0.16 |
0.13 |
0.14 |
0.07 |
0.15 |
0.13 |
0.07 |
0.05 |
0.07 |
|
Yb |
1.23 |
1 |
1.13 |
0.78 |
0.77 |
0.78 |
0.5 |
0.82 |
0.67 |
0.37 |
0.31 |
0.42 |
|
Lu |
0.18 |
0.15 |
0.15 |
0.11 |
0.11 |
0.11 |
0.07 |
0.11 |
0.11 |
0.06 |
0.05 |
0.06 |
|
Eu/Eu* |
1.06 |
1.13 |
1.05 |
1.12 |
1.23 |
1.18 |
1.23 |
1.19 |
1.12 |
1.57 |
1.09 |
1.27 |
|
LaN/YbN |
26.26 |
27.98 |
46.78 |
59.64 |
54.29 |
56.18 |
53.67 |
54.10 |
61.48 |
18.95 |
37.84 |
37.56 |
|
Mg# |
63.66 |
75.45 |
50.92 |
52.31 |
54.53 |
52.52 |
51.84 |
55.00 |
56.55 |
44.96 |
35.71 |
45.48 |
|
Nb/Ta |
25.70 |
25.00 |
46.83 |
25.07 |
40.00 |
40.00 |
15.11 |
36.00 |
38.82 |
4.50 |
9.36 |
9.18 |
|
Th/Ta |
5.97 |
10.60 |
8.61 |
4.70 |
6.89 |
7.23 |
6.67 |
6.73 |
7.40 |
2.67 |
7.05 |
6.20 |
|
Rb/Sr |
0.02 |
0.04 |
0.10 |
0.05 |
0.04 |
0.04 |
0.04 |
0.03 |
0.03 |
0.04 |
0.20 |
0.06 |
|
CIPW Norm: |
||||||||||||
|
Anorthite |
16.86 |
15.15 |
11.19 |
12.08 |
14.51 |
13.77 |
20.01 |
15.05 |
14.98 |
13.70 |
3.88 |
13.20 |
|
Albite |
24.54 |
30.04 |
41.55 |
45.78 |
44.76 |
45.02 |
46.54 |
44.42 |
44.85 |
45.86 |
33.85 |
40.36 |
|
Quartz |
2.88 |
1.38 |
4.48 |
7.23 |
5.64 |
6.56 |
5.23 |
9.36 |
5.99 |
26.90 |
32.52 |
26.45 |
|
Orthoclase |
5.73 |
11.41 |
24.47 |
20.27 |
17.79 |
19.56 |
12.00 |
14.12 |
15.19 |
8.04 |
24.05 |
14.30 |
|
Corundum |
0.00 |
0.00 |
0.00 |
0.00 |
0.00 |
0.00 |
0.00 |
0.00 |
0.00 |
0.90 |
0.80 |
0.50 |
جدول 1- ادامه
|
Rock Type |
Granodiorite |
Monzogranite |
Tonalite |
|||||||||
|
Location |
Pich |
H-Gh |
Pich |
Ouch |
Ghare |
Ghare |
Ghare |
Ghare |
Ghare |
Pich |
Shakh |
pich |
|
Sample No. |
IR-T-C2 |
IR-T-D17 |
IR-T-D23 |
IR-T-C9 |
IR-T-D12 |
IR-T-D13 |
IR-T-D20 |
IR-T-D21 |
IR-T-D22 |
IR-T-C8 |
IR-T-B2 |
IR-T-C5 |
|
SiO2 |
66.24 |
70.89 |
70.36 |
78.7 |
78.3 |
79.21 |
76.61 |
76.08 |
75.99 |
83.36 |
73.33 |
73.78 |
|
Al2O3 |
17.26 |
16.17 |
16.49 |
12.4 |
12.74 |
11.7 |
12.84 |
12.77 |
12.43 |
10.37 |
16.32 |
16.79 |
|
Fe2O3 |
2.44 |
1.2 |
2.03 |
0.71 |
1.28 |
0.93 |
0.96 |
0.67 |
0.7 |
0.66 |
0.3 |
0.18 |
|
FeO |
2.19 |
1.08 |
1.82 |
0.64 |
1.15 |
0.84 |
0.86 |
0.60 |
0.63 |
0.59 |
0.27 |
0.16 |
|
CaO |
3.33 |
2.38 |
2.4 |
0.6 |
0.6 |
0.27 |
0.64 |
0.96 |
0.25 |
0.15 |
0.12 |
0.37 |
|
MgO |
1.22 |
0.52 |
0.88 |
0.08 |
0.11 |
0.24 |
0.09 |
0.25 |
0.07 |
0.01 |
0.02 |
0.01 |
|
Na2O |
4.99 |
4.94 |
5.09 |
2.5 |
3.33 |
3.91 |
2.87 |
3.19 |
3.57 |
5.68 |
8.97 |
9.02 |
|
K2O |
2.18 |
2.31 |
1.24 |
5.73 |
4.77 |
2.91 |
5.38 |
4.22 |
4.74 |
0.07 |
0.1 |
0.33 |
|
TiO2 |
0.37 |
0.19 |
0.27 |
0.07 |
0.08 |
0.04 |
0.06 |
0.13 |
0.04 |
0.05 |
0.32 |
0.26 |
|
MnO |
0.03 |
0.01 |
0.02 |
<0.01 |
0.02 |
<0.01 |
0.02 |
<0.01 |
<0.01 |
<0.01 |
<0.01 |
<0.01 |
|
P2O5 |
0.15 |
0.07 |
0.1 |
0.02 |
0.01 |
<0.01 |
0.02 |
0.03 |
0.03 |
<0.01 |
<0.01 |
0.01 |
|
BaO |
0.12 |
0.12 |
0.1 |
0.03 |
0.02 |
<0.01 |
0.03 |
0.06 |
0.02 |
<0.01 |
<0.01 |
<0.01 |
|
Cr2O3 |
<0.01 |
<0.01 |
<0.01 |
<0.01 |
<0.01 |
<0.01 |
<0.01 |
<0.01 |
<0.01 |
<0.01 |
<0.01 |
<0.01 |
|
SrO |
0.14 |
0.09 |
0.08 |
<0.01 |
<0.01 |
<0.01 |
<0.01 |
0.02 |
<0.01 |
<0.01 |
<0.01 |
0.01 |
|
LOI |
0.3 |
0.43 |
0.66 |
0.33 |
0.28 |
0.42 |
0.46 |
0.41 |
0.23 |
0.13 |
0.29 |
0.17 |
|
Total |
98.78 |
99.32 |
99.71 |
101 |
101.5 |
99.65 |
99.97 |
98.79 |
98.06 |
100.5 |
99.76 |
100.89 |
|
Ba |
1033 |
1227 |
904.4 |
301 |
191 |
76 |
263.3 |
651.5 |
175.7 |
8.9 |
4.8 |
35.4 |
|
Rb |
50.2 |
59.5 |
32.8 |
188 |
246.3 |
115.3 |
212.6 |
113.2 |
207.8 |
0.7 |
2.2 |
3.8 |
|
Sr |
1085 |
768.8 |
637.2 |
42.6 |
23.2 |
20.9 |
28.5 |
180.5 |
31 |
48.5 |
27.4 |
78.6 |
|
Zr |
137 |
89 |
101 |
85 |
86 |
54 |
65 |
79 |
50 |
63 |
97 |
167 |
|
Nb |
9.1 |
6.3 |
9.2 |
6.2 |
12.3 |
8.3 |
6.2 |
6.9 |
7.8 |
8.3 |
54.5 |
19.9 |
|
Ni |
15.1 |
1.9 |
7 |
1 |
1.5 |
2.3 |
1.3 |
1.6 |
1.4 |
2.4 |
1 |
1.2 |
|
Co |
5.8 |
2.2 |
3.7 |
0.6 |
0.8 |
0.5 |
1.2 |
0.6 |
0.7 |
1.5 |
0.2 |
0.1 |
|
Cr |
38 |
22 |
32 |
30 |
31 |
35 |
23 |
30 |
20 |
46 |
31 |
20 |
|
Y |
4.8 |
2.2 |
7.2 |
32.3 |
67.3 |
56.8 |
40.1 |
27.8 |
45.9 |
17.7 |
29.5 |
37.6 |
|
U |
1.23 |
1.13 |
3.32 |
2.39 |
2.7 |
2.86 |
2.07 |
1.53 |
1.71 |
1.57 |
1.94 |
1.48 |
|
Cs |
1.24 |
2.28 |
1.16 |
3.01 |
5.19 |
1.22 |
2.82 |
1.22 |
2.33 |
0.07 |
0.17 |
0.03 |
|
Ta |
1.1 |
0.8 |
0.6 |
0.8 |
1 |
0.4 |
1.1 |
0.7 |
0.8 |
0.7 |
1.9 |
1.5 |
|
Hf |
3.9 |
2.7 |
3.6 |
4.2 |
3.9 |
3.6 |
2.8 |
3.4 |
2.7 |
3.7 |
5.3 |
5.9 |
|
Th |
5.51 |
4.44 |
6.5 |
8.02 |
10.73 |
7.23 |
8.51 |
9.26 |
7.04 |
4.85 |
6.81 |
4.05 |
|
Ga |
19.5 |
20.3 |
17.9 |
14.8 |
17.7 |
16.7 |
16.7 |
16.3 |
17.2 |
14.4 |
37.2 |
10.7 |
|
Sn |
<5 |
<5 |
<5 |
<5 |
<5 |
6 |
<5 |
<5 |
11 |
<5 |
9 |
<5 |
|
V |
29 |
13 |
18 |
<10 |
<10 |
<10 |
<10 |
<10 |
<10 |
<10 |
15 |
<10 |
|
W |
<1 |
<1 |
<1 |
<1 |
1 |
2 |
1 |
<1 |
1 |
<1 |
6 |
3 |
|
Sc |
3.2 |
1.6 |
3.4 |
2.9 |
6.5 |
5.2 |
2.9 |
4.5 |
3.9 |
2.7 |
7.9 |
0.3 |
|
La |
29.1 |
23 |
29.7 |
27.2 |
32 |
15.9 |
20.2 |
29.4 |
19.4 |
13.9 |
0.5 |
6.5 |
|
Ce |
50 |
37.2 |
51.6 |
58.3 |
73.5 |
38.5 |
43.9 |
61.5 |
44.5 |
28.5 |
1.4 |
14.2 |
|
Pr |
4.98 |
3.53 |
5.22 |
7.11 |
9.09 |
4.79 |
5.37 |
6.87 |
5.37 |
3.97 |
0.17 |
1.65 |
|
Nd |
17 |
11.5 |
17.1 |
25.2 |
32.7 |
17.8 |
19.3 |
25 |
20.2 |
15.6 |
0.9 |
6.1 |
|
Sm |
2.63 |
1.79 |
2.72 |
5.88 |
8.07 |
4.96 |
4.81 |
5.44 |
5.51 |
3.77 |
0.51 |
1.57 |
|
Eu |
0.89 |
0.74 |
0.84 |
0.43 |
0.25 |
0.16 |
0.36 |
0.64 |
0.2 |
0.14 |
0.04 |
0.15 |
|
Gd |
2 |
1.18 |
2.16 |
5.33 |
8.54 |
5.79 |
5.15 |
4.86 |
5.87 |
3.52 |
1.61 |
2.83 |
|
Tb |
0.21 |
0.11 |
0.25 |
0.91 |
1.65 |
1.2 |
0.97 |
0.78 |
1.17 |
0.56 |
0.46 |
0.72 |
|
Dy |
1.01 |
0.49 |
1.42 |
5.88 |
11.68 |
9.32 |
6.88 |
5.31 |
8.31 |
3.56 |
3.9 |
6.09 |
|
Ho |
0.17 |
0.08 |
0.27 |
1.19 |
2.44 |
2.04 |
1.47 |
1.07 |
1.7 |
0.69 |
0.91 |
1.33 |
|
Er |
0.53 |
0.25 |
0.82 |
3.76 |
7.76 |
6.62 |
4.55 |
3.27 |
5.32 |
2.02 |
2.9 |
4.13 |
|
Tm |
0.07 |
0.03 |
0.12 |
0.59 |
1.18 |
1.01 |
0.7 |
0.51 |
0.79 |
0.31 |
0.47 |
0.69 |
|
Yb |
0.41 |
0.16 |
0.8 |
3.76 |
7.39 |
6.66 |
4.22 |
2.96 |
4.96 |
2.01 |
3.42 |
4.52 |
|
Lu |
0.06 |
0.03 |
0.14 |
0.56 |
1.09 |
1 |
0.64 |
0.45 |
0.74 |
0.3 |
0.49 |
0.64 |
|
Eu/Eu* |
1.19 |
1.56 |
1.06 |
0.23 |
0.09 |
0.09 |
0.22 |
0.38 |
0.11 |
0.12 |
0.13 |
0.22 |
|
LaN/YbN |
47.85 |
96.92 |
25.03 |
4.88 |
2.92 |
1.61 |
3.23 |
6.70 |
2.64 |
0.66 |
0.10 |
0.97 |
|
Mg# |
49.77 |
46.20 |
46.20 |
18.25 |
14.55 |
33.83 |
15.67 |
42.51 |
16.54 |
2.91 |
11.67 |
9.92 |
|
Nb/Ta |
8.27 |
7.88 |
15.33 |
7.75 |
12.30 |
20.75 |
5.64 |
9.86 |
9.75 |
11.86 |
28.68 |
13.27 |
|
Th/Ta |
5.01 |
5.55 |
10.83 |
10.03 |
10.73 |
18.08 |
7.74 |
13.23 |
8.80 |
6.93 |
3.58 |
2.70 |
|
Rb/Sr |
0.05 |
0.08 |
0.05 |
4.42 |
10.62 |
5.52 |
7.46 |
0.63 |
6.70 |
0.01 |
0.08 |
0.05 |
|
CIPW Norm: |
||||||||||||
|
Anorthite |
15.54 |
11.35 |
11.30 |
2.85 |
2.91 |
1.34 |
3.04 |
4.57 |
1.04 |
0.74 |
1.84 |
0.60 |
|
Albite |
42.22 |
41.80 |
43.10 |
21.20 |
28.20 |
33.10 |
24.30 |
26.99 |
30.20 |
48.06 |
76.40 |
75.90 |
|
Quartz |
20.34 |
27.64 |
29.80 |
40.90 |
39.30 |
44.40 |
37.90 |
39.03 |
36.50 |
49.72 |
19.23 |
20.49 |
|
Orthoclase |
12.88 |
13.65 |
7.33 |
33.90 |
28.20 |
17.20 |
31.80 |
24.94 |
28.00 |
0.41 |
1.80 |
0.59 |
|
Corundum |
0.99 |
1.38 |
2.65 |
1.01 |
1.03 |
1.62 |
1.17 |
1.28 |
1.04 |
0.67 |
0.90 |
0.66 |
شکل 5- ترکیب تودههای گرانیتوییدی کمپلکس سورسات (شمالباختری تکاب) در: A) نمودار SiO2 دربرابر مجموع قلیایی (Na2O+K2O) (Middlemost, 1994)؛ B) نمودار Ab-An-Or (O’Connor, 1965)؛ C) نمودار شناسایی سری ماگمایی AFM (Irvine and Baragar, 1971)؛ D) نمودار تغییر نسبتهای مولکولی A/CNK دربرابر A/NK (Shand, 1943)
در نمودار پیشنهادیِ Middlemost (1994)، نمونهها در محدوده گابرو، دیوریتگابرویی، مونزونیت و گرانیت جای گرفتهاند (شکل 5- A). همچنین، در نمودار Ab-An-Or، نمونهها در محدوده گرانیت، گرانودیوریت و ترنجمیت رسم شدهاند (شکل 5- B). دادههای بهدستآمده از این نمودار با بررسیهای سنگنگاری همخوانی خوبی دارند؛ اما در نمودار Ab-An-Or، نمونههای تونالیت در محدوده ترنجمیت جای گرفتهاند. به باور More و Liou (1997)، این جابهجایی پیامد دگرسانی سدیک است که در پی آن مقداری Na+ به ساختمان کانیهایی مانند پلاژیوکلاز افزوده میشود. این پدیده با بافت میکروسکوپی ویژهای در بلورهای پلاژیوکلاز واحد تونالیت (پیدایش بخشهای شطرنجی در بلورهای پلاژیوکلاز برپایة بررسیهای سنگنگاری سنگنگاری؛ شکل 3- E) دیده میشود. برای بررسی سری ماگمایی نمودار AFM بهکار برده شد. در این نمودار، همة نمونهها در محدوده سری کالکآلکالن هستند (شکل 5- C). در نمودار تغییرات نسبتهای مولکولی Al2O3/(CaO+Na2O+K2O) دربرابر Al2O3/(Na2O+K2O) (یا A/CNK دربرابر A/NK)، نمونههای گابرو، کوارتزدیوریت و مونزودیوریت در محدوده متاآلومین و نمونههای مونزوگرانیت، گرانودیوریت و تونالیت در محدوده پرآلومین جای گرفتهاند (شکل 5- D).
برپایة نمودارهای A/CNK دربرابر A/NK (شکل 5- D) و A/CNK دربرابر SiO2 و نمودار Na2O دربرابر K2O (شکلهای 6- A و 6- B)، نمونههای گابرو، کوارتزدیوریت، مونزودیوریت، گرانودیوریت و تونالیت در محدوده تیپ I و نمونههای مونزوگرانیت در محدوده تیپ S جای گرفتهاند.
شکل 6- ترکیب تودههای گرانیتوییدی کمپلکس سورسات (شمالباختری تکاب) در: A) نمودار SiO2 دربرابر A/CNK (Chappell and White, 1974)؛ B) نمودار K2O دربرابر Na2O (White and Chappell, 1983) برای شناسایی گرانیت نوع I و S و مقایسه گرانیتوییدهای بررسیشده با گرانیتهای لاخلان. (نمادها همانند شکل 5 هستند)
فرایندهای ماگمایی، پهنه زمینساختی و خاستگاه
برای بررسی نقش فرایندهای ماگمایی (مانند: جدایش بلورین، آمیختگی ماگمایی و هضم یا آلایش ماگمایی) نمودارهای TiO2 دربرابر SiO2 (شکل 7- A)، Th/Yb دربرابر SiO2 (شکل 7- B) و Rb/Sr دربرابر Ti/Zr (شکل 7- C) بهکار برده شدند. برپایة این نمودارها، فرایند جدایش بلورین همراه با هضم و آلایش برای تودههای مونزودیوریتی، فرایند ذوببخشی در مونزوگرانیت، فرایند ذوببخشی همراه با آمیختگی و آلایش ماگمایی در گرانودیوریتها و فرایند ذوببخشی برای دسته تونالیتها از مهمترین فرایندهای تاثیرگذار در پیدایش آنها بوده است.
شکل 7- ترکیب تودههای گرانیتوییدی کمپلکس سورسات (شمالباختری تکاب) در: A) نمودارهای TiO2 دربرابر SiO2 (Koepke et al., 2007)؛ B) نمودار SiO2 دربرابر Th/Yb (Pearce et al., 1999)؛ C) نمودار Rb/Sr دربرابر Ti/Zr (Hollanda et al., 2003)؛ D) نمودار Zr دربرابر Y (Muller and Groves, 1997)؛ E) نمودار پیشنهادیِ Verma و همکاران (2012) برای بررسی پهنة زمینساختی پیدایش ماگما؛ F) نمودار Rb/Sr دربرابر Rb/Ba (Sylvester, 1998) برای بررسی سنگمادر خاستگاه
برای شناسایی خاستگاه زمینساختی، نخست نمودار Y دربرابر Zr (شکل 7- D) بهکار برده شد. در این نمودار همة نمونههای بررسیشده در محدوده مرتبط با کمان جای گرفتهاند. همچنین، در نمودار شناسایی پهنة زمینساختی پیدایش گرانیتوییدها برپایة عنصرهای اصلی (شکل 7- E)، نمونههای گابرو، کوارتزدیوریت، مونزودیوریت، گرانودیوریت و تونالیت در محدوده کمان ماگمایی و نمونههای مونزوگرانیت در محدوده برخورد در مرز فعال قارهای رسم شدهاند. افزونبراین، برای شناسایی نوع سنگمادر خاستگاه، نمودار Rb/Sr دربرابر Rb/Ba بهکاربرده شد. در این نمودار، نمونههای گابرو، کوارتزدیوریت، مونزودیوریت و گرانودیوریت در محدوده بازالت، نمونههای تونالیت در محدوده بازالت تا متاگریوک و نمونههای مونزوگرانیت بیشتر در بخش خاستگاه سرشار از رس و محدوده پلیتها جای گرفتهاند (شکل 7- F). برای پیشنهاد الگویی پذیرفتنی از ذوب، معادلههای Shaw (1970) و نمودارهای ذوب Aldanmaz و همکاران (2006) و الگوی تلفیقی از McKenzie و O'Nions (1991، 1995) بهکار برده شدند. در نمودار La/Yb دربرابر Zr/Nb، روند غنیشدگی خاستگاه بههمراه منحنیهای ذوب دستهای برای گارنت لرزولیت تا 5% و اسپینل لرزولیت تا 2%، در درجههای گوناگون ذوب نمایش داده شده است (شکل 8- A).
شکل 8- ترکیب تودههای گرانیتوییدی کمپلکس سورسات (شمالباختری تکاب) در: A) نمودار La/Yb دربرابر Zr/Nb (Aldanmaz et al., 2006)؛ B) نمودار Rb-Sr برای بررسی ژرفای پیدایش نمونهها (Condie, 1973)
برپایة این نمودار، نمونههای گابرو، کوارتزدیوریت و مونزودیوریت در محدوده گارنت لرزولیت با نرخ ذوببخشی 1%، گرانودیوریت در محدوده گارنت لرزولیت با نرخ ذوببخشی نزدیک به 2% و نمونههای مونزوگرانیت و تونالیت در محدوده اسپینل لرزولیت جای گرفتهاند.
بررسی ژرفای پیدایش گرانیتوییدهای سورسات
در نمودار دوتایی Sr دربرابر Rb (شکل 8- B)، نمونههای مونزودیوریت در محدوده ژرفای بیش از 30 کیلومتر، گرانودیوریت و مونزوگرانیتها در ژرفای نزدیک 20-30 کیلومتر و تونالیتها در ژرفای کمتر از 20 کیلومتر پدید آمدهاند. پس نمونههای تونالیت دربرابر نمونههای مونزودیوریت، گرانودیوریت و مونزوگرانیت، در ژرفای کمتری پدید آمدهاند. افزونبراین، نسبت Rb/Sr برپایة افزایش آن در درجههای بالای جدایش بلوری، شاخص جدایش بلوری ماگمایی بهشمار میرود. در این نمودار، نسبت Rb/Sr در نمونههای گابرو، کوارتزدیوریت، مونزودیوریت، گرانودیوریت و تونالیت برابربا 3/0- 1/0> است و این نکته نشاندهندة جدایش این سنگها از مذابهای کمتر تحولیافته است. نمونههای مونزوگرانیت با نسبت Rb/Sr برابربا 10 از مذابهای گرانیتی تحولیافته جدا شدهاند. همچنین، سوگیری نمونههای گابرو، کوارتزدیوریت، مونزودیوریت و گرانودیوریت در راستای موازی با جدایش هورنبلند و همچنین، جایگرفتن نمونههای تونالیتی و مونزوگرانیت در راستای کمابیش موازی با روند جدایش پلاژیوکلاز، نقش جدایش این دو کانی در پیدایش واحدهای سنگی یادشده را نشان میدهند.
نمودارهای عنکبوتی
در نمودار عنکبوتی (چندعنصری) گرانیتوییدهای بررسیشده دربرابر ترکیب پیشنهادیِ Thompson (1982) برای کندریت بهنجار شدهاند (شکلهای 9- A، 9- C و 9- E). در این نمودارها، میزان عنصرهای LILE (Rb، Th) دربرابر HFSE (Y، Yb، Sm، Zr، Hf، Ta، Nb) در واحدهای گابرو، کوارتزدیوریت، مونزودیوریت و گرانودیوریت غنیشدگی نشان میدهند (شکلهای 9- A و 9- C). در این نمودار، آنومالی عنصرهایی مانند Nb، Ti و Ba دیده میشود (شکلهای 9 –A و 9- C). به باور Foley و Wheller (1990)، تهیشدگی از این عنصرها نشاندهندة پیدایش در پهنة وابسته به فرورانش است. افزونبراین، در نمودار عنکبوتی، نمونههای مونزوگرانیت آنومالی منفی Nb، Ba، P و Ti و غنیشدگی از Rb، Th و K دارند (شکل 9 –C) که از ویژگیهای مذابهای پوستهای است.
نسبت Th/Ta نسبت ارزشمندی برای بررسی پهنة زمینساختی و خاستگاه پیدایش ماگماست؛ زیرا این دو عنصر در هنگام رویداد فرایندهای ذوب و تبلور رفتارهای همانندی دارند (Joron and Treuil, 1977). نسبت اندک Th/Ta (نزدیک به 1/2) نشاندهندة پهنة زمینساختی کششی (مانند: پهنههای گسترش کف اقیانوس یا ماگماتیسم درون صفحهای) است (Joron and Treuil, 1977)؛ اما نسبت Th/Ta بالا نشاندهندة پیدایش ماکما در پهنة زمینساختی مرزهای همگرا و پهنههای فرورانش است (Joron and Treuil, 1977). این نسبت در گرانیتوییدهای بررسیشده از 7/2 تا 08/18 در تغییر است (جدول 1) و نشاندهندة ارتباط نمونههای بررسیشده با محیط فرورانش است. آنومالی منفی Ti پیامد جدایش کانیهای تیتانیمدار (مانند: اسفن) و آنومالی منفی P پیامد جدایش کانی آپاتیت است (شکلهای 9- A، 9- C و 9- E).
الگوی فراوانی عنصرهای خاکی کمیاب (REE) دربرابر ترکیب پیشنهادیِ Boyenton (1984) برای کندریت بهنجار شده است (شکلهای 9- B، 9- D و 9- F). در این نمودار، شیب تغییرات عنصرهای REE برای سنگهای گابرویی، کوارتزدیوریتی، مونزودیوریتی و گرانودیوریتی بهصورت 9/96-9/18LaN/YbN= است (جدول 1). این مقدارهای عددیِ شیب نمودار نشاندهندة غنیشدگی از عنصرهای خاکی کمیاب سبک (LREE) دربرابر عنصرهای خاکی کمیاب سنگین (HREE) و وابستگی نمونههای بررسیشده به سری کالکآلکالن هستند. افزونبراین، روند کاهشی فراوانی HREE (شکل 9- B)، همانند محل پراکندگی نمونهها در نمودار شکل 8- A، نشاندهندة گارنتداربودن ناحیه خاستگاهِ این واحدهای نفوذی است.
دربرابر، شیب نمودار REE در واحدهای مونزوگرانیت و تونالیت بهترتیب برابربا LaN/YbN= 7/6-61/1 و LaN/YbN= 97/0-1/0 (جدول 1) است. این مقدارها گویای غنیشدگی ضعیف HREE دربرابر عنصرهای خاکی کمیاب سنگین یا HREE و الگوهای مسطح برای آنهاست (شکلهای 9- D و 9- F). غنیشدگی ضعیف LREE دربرابر HREE و الگوی مسطح عنصرهای خاکی کمیاب سنگین، نشاندهندة نبود گارنت در ناحیه خاستگاه است.
شکل 9- A، C و E) نمودارهای عنکبوتی تغییرات فراوانی عنصرهای کمیاب بهنجارشده دربرابر ترکیب کندریت (Thompson, 1982) برای نمونههای گابرو، کوارتزدیوریت، مونزودیوریت و گرانودیوریت (A)، نمونههای مونزوگرانیت (C) و تونالیت (E)؛ B، D و F) الگوهای عنصرهای خاکی کمیاب بهنجارشده دربرابر ترکیب کندریت (Boyenton, 1984) برای نمونههای گابرو، کوارتزدیوریت، مونزودیوریت و گرانودیوریت (B)، نمونههای مونزوگرانیت (D) و نمونههای تونالیت (F) (نمادها همانند شکل 8)
در نمودار عنصرهای خاکی کمیاب، میزان عددی عنصر Eu در واحدهای گابرو، کوارتزدیوریت، مونزودیوریت و گرانودیوریت آنومالی مثبت (57/1-05/1=*Eu/Eu) نشان میدهد. در واحدهای مونزوگرانیت و تونالیت، میزان عددی آنومالی منفی Eu بهترتیب برابربا 23/0-09/0 و 22/0-12/0 (جدول 1) است (شکلهای 9- B، 9- D و 9- F). وجود آنومالی منفی Eu در واحد مونزوگرانیت و تونالیت نشاندهندة جدایش بلوری فلدسپار در هنگام تبلور ماگماست (Tepper et al., 1993)؛ اما حضور آمفیبول آنومالی مثبت Eu در واحدهای گابرو، کوارتزدیوریت، مونزودیوریت و گرانودیوریت را در پی دارد (Henderson, 1984).
ایزوتوپهای Sr و Nd
دادههای اولیه استرانسیم و نئودمیم برپایة سن گزارششده برای گرانیتوییدهای بررسیشده تصحیح سنی شدند (جدول 2). میزان نسبت 87Sr/86Sr و 143Nd/144Nd اولیه برای نمونه مونزودیوریتی توده ترکهدره برابربا 70448/0 و 512632/0 و مقدار εNd میزان 12/0- است (شکل 10؛ جدول 2). میزان نسبت 87Sr/86Sr و 143Nd/144Nd اولیه برای نمونه گرانودیوریتی توده پیچاقچی برابربا 70529/0 و 512493/0، همچنین، مقدار εNd برابر 82/2- است (شکل 10).
شکل 10- جایگاه ترکیبی نمونههای مونزودیوریت، مونزوگرانیت و گرانودیوریت در نمودار i))87Sr/86Sr دربرابر εNd (برگرفته از Fourcade (1998)
افزونبراین، میزان نسبت 87Sr/87Sr و 143Nd/144Nd اولیه برای نمونه مونزوگرانیت (دگرریخت و نادگرریخت) قرهزاغ برابربا944760/0، 879276/0، 512293/0 و 512299/0 و میزان εNd برابر 71/6- و 61/6- است (شکل 10؛ جدول 2).
مقدارهای یادشده نشاندهندة جدایش نمونههای مونزوگرانیت از خاستگاهی پوستهای و نمونههای مونزودیوریت و گرانودیوریت از ماگمایی با خاستگاه گوشته و پوسته قارهای هستند که در آنجا مذابهای گوشتهای بالایی، با مقدارهای کمتر منفی یا مثبت εNd با مذابهای جداشده از پوسته با مقدارهای منفی εNd آمیختگی یا آلایش یافتهاند.
جدول 2- دادههای ایزوتوپی استرانسیم و نئودیمیم برای نمونههای گرانیتوییدی کمپلکس سورسات (شمالباختری تکاب)
|
Rock Type |
Monzodiorite |
Granodiotite |
Monzogranite |
Monzogranite |
|
Sample No. |
IR-T-A13 |
IR-T-C2 |
IR-T-D12 |
IR-T-D20 |
|
Age(Ma) |
59±7.2 |
74.2 |
543±6 |
537±8 |
|
Method |
(U-Pb) |
(K-Ar) |
(U-Pb) |
(U-Pb) |
|
Reference |
Jamshidi Badr et al. (2013) |
Kholghi Khasraghi and Vossoughi Abedini (2008) |
Jamshidi Badr et al. (2013) |
Jamshidi Badr et al. (2013) |
|
Rb(ppm) |
42.7 |
50.2 |
246.3 |
212.6 |
|
Sr(ppm) |
1084.6 |
1504.3 |
23.2 |
28.5 |
|
Error (±2s) |
0.000015 |
0.000014 |
0.000026 |
0.000026 |
|
87Sr/86Sr |
0.704478 |
0.705292 |
0.944760 |
0.879276 |
|
87Sr/86Sr(i) |
0.70448 |
0.70529 |
0.94452 |
0.87911 |
|
87Rb/86Sr |
0.114 |
0.097 |
31.424 |
21.942 |
|
Nd(ppm) |
37.9 |
17 |
32.7 |
19.3 |
|
Sm(ppm) |
5.46 |
2.63 |
8.07 |
4.81 |
|
Error (±2s) |
0.000011 |
0.000014 |
0.000012 |
0.000009 |
|
143Nd/144Nd |
0.512632 |
0.512494 |
0.512294 |
0.512299 |
|
143Nd/144Nd(i) |
0.512632 |
0.512494 |
0.512293 |
0.512298 |
|
εNd |
-0.12 |
-2.82 |
-6.71 |
-6.61 |
|
(143Nd/144Nd) CHUR |
0.512637928 |
0.512637905 |
0.512637301 |
0.512637309 |
|
(147Sm/144Nd) CHUR |
0.1967 |
0.1967 |
0.1967 |
0.1967 |
|
146Nd/144Nd |
0.722287587 |
0.722287587 |
0.722287587 |
0.722287587 |
|
147Sm/144Nd |
0.087069 |
0.093498 |
0.149143 |
0.150614 |
|
TDM (Ga) |
0.62 |
0.83 |
2.01 |
2.05 |
نمونههای مونزوگرانیت مقدارهای 87Sr/86Sr اولیه بالاتری دربرابر بخشهای پوسته بالایی دارند. این مقدارهای بالا شاید پیامد ازدستدادن Rb هنگام فرایند دگرسانی کانیهای سرشار از Rb (مانند: بیوتیت و آلکالیفلدسپارها) است (Azizi et al., 2016). به باور Chappell و White (1974)، میزان نسبت 87Sr/86Sr اولیه در گرانیتهای نوع I از 704/0 تا 706/0 متغیر است؛ اما در گرانیتهای تیپ S این نسبت بیشتر از 708/0 است. این نکته نشاندهندة تیپ I برای نمونههای مونزودیوریت و گرانودیوریت و تیپ S برای نمونههای مونزوگرانیت است (جدول 2).
بحث
ویژگیهای خاستگاه و پیدایش تودههای گرانیتوییدی کمپلکس سورسات
برپایة نمودارهای زمینشیمیایی برای دستهبندی گرانیتهای I وS (شکلهای 4- D و 5- A و 5- B)، واحدهای نفوذی با ترکیب گابرو، کوارتزدیوریت، مونزودیوریت، گرانودیوریت و تونالیت در محدوده تیپ I و نمونههای مونزوگرانیت در محدوده تیپ S رسم میشوند؛ اما افزونبر آنها نکتههای دیگری را نیز در ردهبندی گرانیتوییدهای بررسیشده باید به یاد داشت و در ادامه به آنها پرداخته میشود. برای نمونه، از دیدگاه کانیشناسی، پیدایش کانی مسکوویت در تودههای مونزوگرانیتی خاوری قرهزاغ و اوچدره و از دیدگاه زمینشیمیایی، نسبت A/CNK بیشتر از 1/1 و مقدارهای کروندم نورماتیو بیشتر از 1 (جدول 1). افزونبراین، نسبت 87Sr/86Sr اولیه در نمونههای مونزوگرانیت برابربا 94476/0 و 879276/0 (جدول 2) است که برپایة ردهبندی Kleemann و Twist (1989)، از ویژگیهای گرانیتهای تیپ S هستند؛ اما برپایة ردهبندی Kleemann و Twist (1989) در واحدهای مونزودیوریت، گرانودیوریت و تونالیت، مقدارهای بالای کانی هورنبلند (تنها در مونزودیوریت و گرانودیوریت)، نبود کانی مسکوویت، درصد A/CNK کمتر از 1/1، مقدارهای کرندوم نورماتیو کمتر از 1 (جدول 1) و نسبت 87Sr/86Sr اولیه در واحد مونزودیوریت و گرانودیوریت (که بهترتیب برابربا 70448/0 و 70529/0 است) (جدول 2) از ویژگیهای گرانیتهای تیپ I هستند.
برپایة دادههای ایزوتوپی، میزان نسبت 87Sr/86Sr اولیه و εNd در تودههای مونزودیوریتی بهترتیب برابربا 70448/0 و 12/0- هستند (جدول 2). این دادهها نشاندهندة حضور مواد گوشتهای در ماگمای سازندة این تودهها هستند. گرانیتوییدهای سازندة این تودهها از نوع I، با میزان سیلیس برابربا 2/62-1/58 درصدوزنی، مقدارهای بالای عدد منیزیم یا Mg# برابربا 5/56-9/50، مقدارهای بالای Ni برابربا 47-1/32 ppm هستند (جدول 1). افزونبراین، میانگین نسبت Nb/Ta در ماگمای جداشده از گوشته برابر 5/17 و برای نمونههای پوستهای این نسبت برابر 11-12 است (Green, 1995). میانگین این نسبت برای نمونههای مونزودیوریتی ترکهدره و خانقلی برابر 6/17 است (جدول 1). همچنین، کانیشناسی و الگوهای چندعنصری و عنصرهای خاکی کمیاب که کاملاً همانند انکلاو و میزبان مونزودیوریتی هستند (شکلهای 8 –A و 8- B) همگی نشاندهندة پیدایش تودههای گرانیتوییدی خانقلی و ترکهدره از ماگمایی جداشده از گوشته هستند. این ماگما هنگام بالاآمدن دچار آلایش پوستهای شده است. انکلاوهای درون آن نیز از نوع حاشیه انجماد سریع هستند.
در واحد گرانودیوریتی وجود انکلاوهای میکروگرانولار مافیک، میزان نسبت 87Sr/86Sr اولیه و εNd بهترتیب برابربا 70529/0 و 82/2- (جدول 2) و از نوع I بودن، میزان سیلیس برابربا 4/73-2/66 درصدوزنی و جایگرفتن در محدوده بالاتر از گروه مونزودیوریتها با مقدارهای میانگین عدد منیزیم برابربا 2/46-7/35، مقدارهای میانگین تا کم از عنصر Ni برابربا 1/15-9/1 ppm و میانگین نسبت Nb/Ta برابربا 3/13 همگی نشاندهندة آمیختگی ماگمای جداشده از گوشته با ماگمای پدیدآمده از ذوب پوسته است (جدول 1).
افزونبراین، در واحد مونزوگرانیت، میزان بسیار بالای نسبت 87Sr/86Sr اولیه برابربا 94476/0 و 879276/0 و مقدارهای منفی εNd برابربا 71/6- و 61/6- (جدول 2)، از نوع S، میزان بالای سیلیس برابربا 2/79- 9/75 درصدوزنی، مقدارهای کم عدد منیزیم (42-5/14) و میانگین نسبت Nb/Ta برابربا 11 همگی نشاندهندة جداشدن این واحد سنگی از مذابی پوستهای است (جدول1).
تونالیت- ترنجمیت- گرانودیوریتها (TTGs)
در ارتباط با سازوکار پیدایش و سنگزایی تونالیت– ترنجمیت- گرانودیوریتها (TTGs) دو دیدگاه کلی پیشنهاد شده است: (1) ذوببخشی پوستة اقیانوسی فروراندهشده در مرزی همگرا با مقدارهای بالای عدد منیزیم Mg#، Cr و Ni (Smithies et al., 2003; Kamber et al., 2002; Foley et al., 2002; Drummond and Defand, 1990; Martin, 1986, 1999) بهواسطة تبادل میان مذاب جداشده از صفحه فرورانده با گوة گوشتهای در هنگام بالاآمدن (Rapp et al., 1999)؛ (2) ذوببخشی پوستة مافیک ضخیمشده و یا بازالتهای زیرصفحهای با مقدارهای کم عدد منیزیم، Cr و Ni (Smithies et al., 2009; Condie, 2005; Petford and Atherton, 1996; Atherton and Petford, 1993). به باور de Almeida و همکاران (2011)، گرانیتهای (TTG) به سه گروه ردهبندی میشوند: گروه نخست با نسبتهای La/Yb، Sr/Y و Nb/Ta بالا، از ماگمایی در شرایط فشار بالا (>1.5 GPa) و در حضور آمفیبول و گارنت در ناحیه خاستگاه، پدید آمدهاند. گروه دوم با نسبتهای La/Yb، Sr/Y و Nb/Ta میانگین، از ماگمایی در شرایط فشار میانگین (1-1.5 GPa)، اما از خاستگاهی در محدوده پایداری گارنت جدا شدهاند. گروه سوم با نسبتهای La/Yb، Sr/Y و Nb/Ta کم، از ماگمایی در شرایط فشار کم (نزدیک به یک GPa) از خاستگاهی آمفیبولیتی با حضور پلاژیوکلاز در ناحیه خاستگاه، جدا شدهاند. گروه نخست و دوم گرانیتهای (TTG) هستند که الگوهای REE جدایشیافته، با مقدارهای Sr و Eu بالا دارند و نشاندهندة ذوب در حضور آمفیبول و گارنت (HREE و Y بالا) هستند؛ یا اینکه تکامل ماگما با جدایش بلوری گارنت و آمفیبول کنترل میشود. دربرابر آنها، دسته سوم گرانیتهای (TTG) الگوهای REE کمتر جدایشیافته با مقدارهای HREE و Y بالا و مقدارهای Sr، Eu کم دارند.
برپایة مقدارهای کم عدد منیزیم (6/11- 9/2)، Cr (ppm 46-20)، Ni (ppm 4/2-1( (جدول 1)، جایگاه نمونههای تونالیت در نمودارهای SiO2 دربرابر Ni (شکل 11- A)، Yb دربرابر La/Yb، Sr/Y دربرابر La/Yb، La/Yb دربرابر Nb/Yb (شکلهای 11- B، 11- C و 11- D) و الگوهای عنصرهای خاکی کمیاب (REE) کمتر جدایشیافته و دربرابر مقدارهای HREE بالا و آنومالی منفی Eu (شکل 9- F)، نمونههای (TTG) بررسیشده در دسته سوم با مقدارهای La/Yb کم جای گرفتهاند که از ذوب پوسته مافیک ضخیمشده یا بازالتهای زیرصفحهای در ژرفا و فشار کم با حضور پلاژیوکلاز در ناحیه خاستگاه پدید آمدهاند. رویدادهای گرمایی، برای نمونه، شکستن ورقة فرورونده (Break off) و بالاآمدگی گوشته سستکرهای یا پلومی گوشتهای ماگمایی را پدید خواهد آورد که گرمای لازم برای ذوب پوسته آمفیبولیتی آرکئن و پیدایش ماگمای تونالیتی را فراهم کرده است.
شکل 11- A) نمودار SiO2 دربرابر Ni (Wang et al., 2006) برای شناسایی خاستگاه نمونههای تونالیت کمپلکس سورسات؛ B، C و D) نمودار Yb دربرابر La/Yb، نمودار Sr/Y دربرابر La/Yb و نمودار Nb/Yb دربرابر La/Yb (de Almeida et al., 2011) برای ردهبندی تونالیت- ترنجمیت- گرانودیوریتهای منطقه (TTG) (نمادها همانند شکل 8(
نتیجهگیری
کمپلکس سورسات در شمالباختری پهنه ساختاری سنندج– سیرجان جای دارد و دربردارندة گرانیتوییدهایی با ترکیب هورنبلندگابرو، کوارتزدیوریت، مونزودیوریت (با سن 2/7 ±59 میلیون سال پیش)، گرانودیوریت (با سن 20/74 میلیون سال پیش)، مونزوگرانیت دگرریخت و نادگرریخت (با سن 6±543 و 537±8 میلیون سال پیش) و تونالیت (لوکوگرانیت همتیپ دوران) است. برپایة نمودارهای زمینشیمیایی، گرانیتوییدهای تودههای خانقلی و ترکهدره از نوع I با سرشت متاآلومین و کالکآلکالن هستند. این سنگها در محدودة کمان ماگمایی (VAG) و مرز فعال قارهای از ماگمایی پدید آمدهاند که از گوشتهای که دچار فرایندهای هضم و آلایش پوستهای شده جدا شدهاند. تودههای پیچاقچی، شمالخاوری خانقلی و حمزهقاسم، همراه با انکلاو مافیک ریزدانه، از نوع I با سرشت متاآلومین تا پرآلومین و کالکآلکالن هستند. این سنگها در محدوده کمان ماگمایی (VAG) در مرز فعال قارهای و در پی فرایند آمیختگی ماگمای جداشده از گوشته با مذاب پدیدآمده از ذوب پوسته پدید آمدهاند. برپایة نمودارهای زمینشیمیایی، مونزوگرانیتهای دگرریخت و نادگرریخت قرهزاغ و اوچدره، از نوع S با سرشت پرآلومین و کالکآلکالن هستند. این سنگها در پی ضخیمشدگی و کوتاهشدگی ناشی از برخورد و ذوب متاپلیتها پدید آمدهاند. دستة تونالیتها از نوع I با سرشت کالکآلکالن و پرآلومین و پیامد ذوب پوستة آمفیبولیتی هستند. پیدایش این سنگها نشانة ذوب پوسته مافیک ضخیمشده یا بازالتهای زیرصفحهای در ژرفا و فشار کم با حضور پلاژیوکلاز در ناحیه خاستگاه پیدایش است. پس در کل، در کمپلکس سورسات، تودههای مونزودیوریت (خانقلی، ترکهدره)، گرانودیوریت (پیچاقچی، حمزهقاسم و شمالخاوری خانقلی) در ارتباط با فرورانش اقیانوسی نئوتتیس و نمونههای تونالیت (باختر پیچاقچی و شمال کمپلکس سورسات) و مونزوگرانیت (اوچدره و قرهزاغ) در ارتباط با فرورانش و بستهشدن اقیانوس پروتوتتیس میان ایران مرکزی و صفحه عربی هستند.
)