نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری، گروه زمین‌شناسی معدنی و آب، دانشکده علوم‌زمین، دانشگاه شهیدبهشتی، تهران، ایران
2 استاد، گروه زمین‌شناسی معدنی و آب، دانشکده علوم‌زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
3 دانشیار، گروه زمین‌شناسی معدنی و آب، دانشکده علوم‌زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
چکیده
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
The Kahdelan area in the SW of Sarab is situated in the northern part of the Urumieh–Dokhtar geotectonic zone and Tarom-Hashtjin metallogenic zone. Some of the most important porphyry Cu ± Mo ± Au mineralizations in Iran occur along the NW–SE trending Urumieh–Dokhtar volcano-plutonic belt, lying between the Sanandaj–Sirjan zone and Central Iran. The Urumieh–Dokhtar magmatic arc, extends over a strike length of about 2000 km from northwest to southeast and is characterized by subduction-related calc-alkaline rocks. Due to extensive Tertiary magmatism and extensive alterations, this zone is one of the remarkable Cu-bearing regions in Iran. Therefore, many studies, regarding different aspects of the area, have been carried out by the Geological Survey of Iran as well as some private companies. Differentiating fertile and barren intrusive bodies could be important factors in reducing exploration expenses, and it is possible to identify susceptible areas by using geochemical data. Thus, the main purpose of the present study is to evaluate the granitoid rocks of the Kahdelan area as the possible potential for Cu-mineralization based on mineralogical and geochemical evidence.
Regional Geology
The main intrusions of the Kahdelan area are Oligocene granitoid bodies composed of syenite, quartz syenite, and monzosyenite with light color and granular texture. Syenites are the most dominant plutonic rocks and quartz-syenites are the main host of Cu-mineralization. These intrusive bodies intruded the Upper Eocene pyroclastic and volcanic rocks which gave rise to alteration and mineralization occurrences in the area. Volcanic rocks are composed of basalt, basaltic-andesite, andesite, and trachyte mainly with porphyritic texture.
Materials and Methods
The present study evaluates the copper mineralization potential of the Kahdelan area for the first time. The represented information can be divided into three parts: 1) ore mineralogy and mineralogy of the Kahdelan’s rocks; 2) the investigating data related to I-type and magnetite series, and 3) the relationship between the obtained mineralogical and geochemical data with Cu-mineralization in the area to compare with porphyry copper deposits along the Urumieh–Dokhtar magmatic arc.
Results and Discussion
The dominant alteration zones in the area under study are argillic, phyllic, carbonatization, silicification, and hematitization. The primary ore minerals are magnetite, chalcopyrite, and bornite which are generally replaced by secondary minerals including chalcocite, covellite, and malachite. The ore textures are predominantly disseminated, open space-filling, replacement, and brecciated. Gangues (carbonate and quartz minerals) textures are crystalline, open space-filling, cementation of brecciated zones, and colloform.
The volcanic rocks of the Kahdelan area are calk-alkaline to shoshonitic and the granitoids are shoshonitic affinity and I-Type nature (magnetite series). In the area of study, sinking solutions washed away most of the pyrites and left behind empty pyrite molds and iron oxides and hydroxides along with different amounts of malachite and neotocite. As the chondrite-normalized REE diagrams display the studied granitoids are enriched in LREEs and fairly depleted in LREEs relative to HREEs The enrichment of LILE elements and depletion of HFSE elements are features similar to those of the fertile granitoids. The rate of decline of the slope in the diagram is similar to that of the copper porphyry deposits also slightly negative Eu anomalies of these granitoids are similar to fertile granitoids (Karimpour et al., 2021). The (La/Yb)n and Eu/Eu* are used in evaluating the oxidation state and investigating the depth changes of parent magma of granitoids. The (La/Yb)n anomalies vary from 4.05-23.17, and Eu/Eu* anomalies vary from 0.32-2.65 with an average of 0.8 that are different from copper porphyry deposits.
Based on spider diagrams, the depletion of titanium could be related to the low oxygen fugacity in subduction zones. The Pb and U enrichment point to the role of the earth’s crust in the petrogenesis of these rocks. P depletion could be the consequence of apatite crystallization from the parent magma.
Based on the relationship between geochemical data as well as mineralization, three diagrams have been used to distinguish fertile granitoids. The Eu/Eu* versus (La/Yb)n diagram (Karimpour et al., 2021) shows that Kahdelan’s granitoids have a reduced nature. The SiO2-K2O diagram (Peccerillo and Taylor, 1976) points out that the intrusive and the volcanic rocks of Kahdalan are characterized by the much less SiO2 amount compared to fertile granitoids in SNJMB (Saveh-Nain-Jiroft Magmatic Belt) (Karimpour et al., 2021). On A/NK versus A/CNK diagram (Meinert, 1995) the granitoids under study are close to fertile copper porphyry deposits.
Conclusion
On the basis of mineralogical and geochemical data, Kahdelan’s intrusive rocks are I-type and magnetite series. The tectonomagmatic setting of the rocks under study lies within Volcanic Arc Granites (VAG), active continental margins, and arc systems. On A/NK versus A/CNK diagram, these granitoids are close to fertile copper porphyry deposits. Quartz syenites are the main mineralization hosts. Based on geochemical data, the average Cu content is 3492.76 ppm in a total of 170 samples collected all over the area and up to 230534 ppm Cu in mineralized Quartz syenites veinlets. Mineralogical, geochemical, and alteration data in combination with fertile–barren discrimination diagrams indicate that the granitoids of the Kahdelan area can be evaluated as the possible potential for Cu mineralization.
Acknowledgments
This research was supported by Iran Minerals Production and Supply Co (IMPASCO). Our grateful thanks are also extended to the Iran Mineral Processing Research Center laboratories (IMPRC) chief and technicians who provide analytical data for this research. Finally, the authors also would like to thank the Editor-in-Chief and the insightful comments offered by anonymous reviewers for the critical and constructive comments which significantly contributed to the improvement of the manuscript.
کلیدواژه‌ها [English]
مقدمه
در پایان دهة 70، با مشاهدة فعالیتهای گستردة ماگمایی ترشیاری و دگرسانیهای گسترده در ناحیة آذربایجان، سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی و دیگر شرکتهای دولتی و خصوصی پژوهشهای اکتشافی بسیاری در این مناطق انجام دادند. منطقة سراب و پیرامون آن از مناطقی است که در آن پژوهشهای اکتشافی بسیاری انجام شده است. محدودة کهدلان از محدودههای مورد توجه از دیدگاه کانیسازی مس و طلا به‌شمار می‌رود (Lotfi et al., 1978; Babakhani, 1981; Asadian et al., 1993; Mehrnia, 2004; Shahriyar, 2005; Maghsoudi et al., 2005; Mohammadi and Mehrpartou, 2008; Merikhi-Shahrivar, 2008; Maghsoudi, 2011; Maghsoudi et al., 2012a, 2012b; Pour Mohammad Gholi Farzaneh, 2016). شناسایی توده‌های آذرین درونی بارور و نابارور عامل مهمی در کاهش هزینههای اکتشافی است و با استفاده از فاکتورهای زمینشیمیایی در شناسایی این تودهها، مناطق مستعد برای تمرکز فعالیتهای اکتشافی شناسایی می‌شوند. در این نوشتار، برای نخستینبار با بهکارگیری داده‌های زمینشیمیایی، توان کانهزایی محدودة کهدلان ارزیابی می‌شود.
جایگاه زمین‌شناسی
محدودة کهدلان در جنوبباختری شهرستان سراب در استان آذربایجان شرقی، شمالباختری ایران جای دارد. این محدوده بخشی از شمال پهنة ماگمایی ارومیه- دختر و در کمربند فلززایی تارم - هشتجین به‌شمار می‌رود (شکل 1- A).
محدودة کهدلان بخشی از محور فلززایی اهر یا اهر - جلفا شمرده می‌شود که از نظر فعالیت ماگمایی، کانهزایی و شدت دگرسانی با بخش‌های دیگر آذربایجان تفاوت دارد (Ghorbani, 2002). این محور فلززایی از پرمایهترین پهنه‌های فلززایی ایران بوده و از دیدگاه فعالیت ماگمایی قابلمقایسه با منطقة کرمان است. محور فلززایی اهر - جلفا، پس از پهنة کرمان، مستعدترین منطقة کانیسازی مس و مولیبدن پورفیری در ایران است. در این محور دگرسانی چشمگیر به‌صورت یک دگرسانی گسترده یا دگرسانی ناحیهای نابارور است؛ اما دگرسانیهای موضعی در محدودههایی که ماگماتیسم فاز C فعالبوده است، دیده می‌شوند که این دگرسانیهای موضعی عموماً بارور هستند و با دگرسانی گسترده تفاوت دارند (Ghorbani, 2007). این پهنه از جنوب و جنوبباختری به گسل تبریز - سلطانیه، از خاور به گسل اردبیل - میانه و از شمالخاوری به فروافتادگی نزدیک گسل خاوری - باختری مغان محدود می‌شود و ادامة آن در شمال به پهنة فلززایی قفقاز کوچک میرسد (شکل 1- A، برگرفته از Richards and Sholeh (2016)).
در محدودة کهدلان، سنگهای آذرین درونی الیگوسن به‌صورت استوکهای پراکنده با نفوذ در سنگهای آتشفشانی در رخداد دگرسانی و رخدادهای کانیسازی منطقه مؤثر هستند (شکل 1- B) (Arabshahi et al, 2015). این سنگهای آذرین درونی با رنگ روشن و بافت گرانولار به‌صورت تدریجی با یکدیگر جایگزین می‌شوند. در بیشتر موارد، سینیتها در همبری با سنگهای آتشفشانی هستند (شکل 1- B) و کوارتز سینیتها میزبان کانهزایی واقع شده‌اند.
روش انجام پژوهش
در این پژوهش، شمار 263 نمونه در دو بازدید صحرایی از محدوده برداشت شد. از میان آنها، 44 مقطع نازک برای بررسیهای سنگنگاری، 10 مقطع صیقلی برای بررسیهای کانهنگاری و 2 مقطع نازک - صیقلی برای بررسیهای پاراژنزی و بررسی ارتباط کانهزایی با سنگ میزبان تهیه شد. شناسایی سنگ‌ها و کانیها برپایة منابعی مانند همام (Homam, 2005) و اشتریکایزن (Streckeisen, 1976, 1978) انجام شد. نام اختصاری کانیها از ویتنی و ایوانز (Whitney and Evans, 2010) برگرفته شده‌اند.
برای اندازه‌گیری میزان اکسید عنصرهای اصلی و تجزیة سنگ کل، 16 نمونه با کمترین دگرسانی به روش فلورسانس پرتو ایکس[1] (XRF به روش پرس، شامل 11 نمونه سنگ آتشفشانی (جدول 1) و 5 نمونه سنگ درونی (جدول 2)) برگزیده شدند. برای اندازه‌گیری فراوانی عنصرهای فرعی، کمیاب و خاکی نادر در توده‌های آذرین درونی، 69 نمونه از سنگهای آذرین درونی به روش طیفسنج جرمی پلاسمای جفتشده القایی[2] (ICP-MS) (پیوست 1) در مرکز تحقیقات فرآوری مواد معدنی ایران تجزیة شیمیایی شدند. برای جایگزینکردن داده‌های سنسورد[3] حاصل از تجزیة نمونهها، ضریب 4/3 آستانة آشکارسازیِ دستگاه اندازه‌گیری به‌کار برده شد (Hosseini et al., 2015). داده‌های اصلاح‌شده در برنامة Excel ترکیب و اصلاح شدند. سپس نمودارها در نرمافزار GCDkit رسم شدند (پیوست 1).
شکل 1. A) پهنه‌های زمینساختی اصلی ایران و کشورهای همسایه (Richards and Sholeh, 2016) و ایالتهای ماگمایی مزوزوییک پسین و سنوزوییک به‌همراه محدودههای افیولیتی، نهشتههای پورفیری، اپیترمال و کارلین؛ B) پراکندگی واحدهای سنگی گوناگون در نقشة 1:9000 کهدلان (Arabshahi et al, 2015، با تغییرات).
Figure 1. A) The main structural units of Iran and adjacent countries (Richards and Sholeh, 2016), and the magmatic states of late Mesozoic and Cenozoic along with epithermal, Carlin, and porphyry Copper deposits; B) Various rock units on the 1:9000 geological map of Kahdelan (modified from Arabshahi et al, 2015).
جدول 1. داده‌های تجزیۀ سنگهای آتشفشانی کهدلان به روش XRF (اکسیدهای اصلی برپایة درصدوزنی؛ LOI (میزان مواد فرار) برپایة درصد).
Table 1. Analytical data of volcanic rocks from Kahdalan by the XRF method (major elements oxides in weight percent; LOI (Loss on Ignition) in percentage).
|
Petrography |
Basalt |
Basaltic andesite |
Trachyte |
||||||||
|
Sample No. |
R.97 |
R.103 |
R.122 |
R.105 |
R.113 |
R.89 |
R.95 |
R.125 |
R.143 |
R.126 |
R.134 |
|
SiO2 |
48.74 |
50.86 |
51.08 |
51.1 |
51.44 |
53.46 |
54.35 |
53.27 |
54.51 |
55.09 |
56 |
|
Al2O3 |
17.72 |
14.94 |
15.32 |
15.9 |
16.24 |
14.11 |
15.57 |
18.14 |
19.1 |
18.55 |
19.16 |
|
CaO |
6.61 |
7.83 |
7.66 |
7.06 |
6.81 |
6.03 |
5.54 |
4.35 |
2.95 |
3.6 |
2.64 |
|
MgO |
5.39 |
5.62 |
5.22 |
6.12 |
4.79 |
5.47 |
4.86 |
1.44 |
2.28 |
1.65 |
1.71 |
|
TiO2 |
1.18 |
1.08 |
0.91 |
0.9 |
0.92 |
0.91 |
0.86 |
0.78 |
0.76 |
0.78 |
0.8 |
|
F2O3 |
11.33 |
10.28 |
9 |
8.84 |
9.91 |
10.93 |
8.44 |
5.78 |
5.37 |
6.06 |
4.93 |
|
MnO |
0.22 |
0.2 |
0.075 |
0.075 |
0.075 |
0.075 |
0.075 |
0.075 |
0.075 |
0.075 |
0.075 |
|
SO3 |
0.075 |
0.075 |
0.075 |
0.075 |
0.075 |
0.075 |
0.075 |
0.075 |
0.075 |
0.075 |
0.075 |
|
P2O5 |
0.44 |
0.33 |
0.26 |
0.56 |
0.57 |
0.44 |
0.28 |
0.49 |
0.59 |
0.5 |
0.56 |
|
Na2O |
3.37 |
1.9 |
2.18 |
2.33 |
2.31 |
1.66 |
2.3 |
3.98 |
4.04 |
4.1 |
4.17 |
|
K2O |
1.52 |
2.12 |
2.1 |
3.29 |
3.1 |
3.93 |
2.49 |
5.16 |
6.19 |
5.21 |
5.27 |
|
SrO |
0.12 |
0.1 |
0.23 |
0.13 |
0.12 |
0.13 |
0.11 |
0.17 |
0.15 |
0.19 |
0.13 |
|
CuO |
0.075 |
0.075 |
0.075 |
0.075 |
0.075 |
0.075 |
0.075 |
0.075 |
0.075 |
0.075 |
0.075 |
|
LOI |
3.17 |
4.53 |
5.77 |
3.59 |
3.59 |
2.77 |
5.1 |
6.25 |
3.86 |
4.06 |
4.44 |
جدول 2. داده‌های تجزیۀ سنگهای آذرین درونی کهدلان به روش XRF (اکسیدهای اصلی برپایة درصدوزنی؛ LOI (میزان مواد فرار) برپایة درصد).
Table 2. Analytical data of plutonic rocks from Kahdalan by the XRF method (major elements oxides in weight percent; LOI (Loss on Ignition) in percentage).
|
Petrography |
Syenite |
Quartz Syenite |
|||
|
Sample No. |
TR.24 |
R.119 |
TR.41 |
TR.10 |
R.129 |
|
SiO2 |
53.89 |
54.9 |
57.79 |
55.53 |
57.1 |
|
Al2O3 |
20.12 |
19.05 |
17.9 |
17.91 |
19.19 |
|
CaO |
4.28 |
3.35 |
3.71 |
4.75 |
3.45 |
|
MgO |
1.65 |
2.86 |
0.8 |
1.38 |
0.8 |
|
TiO2 |
0.58 |
0.54 |
0.79 |
0.64 |
0.8 |
|
F2O3 |
5.3 |
4.98 |
4.08 |
4.18 |
3.82 |
|
MnO |
0.075 |
0.075 |
0.075 |
0.075 |
0.075 |
|
SO3 |
0.075 |
0.075 |
0.075 |
0.075 |
0.075 |
|
P2O5 |
0.72 |
0.63 |
0.57 |
0.62 |
0.72 |
|
Na2O |
3.82 |
2.67 |
2.83 |
2.64 |
2.48 |
|
K2O |
6.24 |
6.53 |
8.16 |
7.69 |
7.35 |
|
SrO |
0.21 |
0.16 |
0.1 |
0.1 |
0.06 |
|
CuO |
0.075 |
0.075 |
0.075 |
0.075 |
0.4 |
|
LOI |
3 |
4.13 |
3.05 |
4.37 |
3.65 |
|
A/NK* |
14.34 |
12.55 |
14.7 |
15.08 |
13.28 |
|
A/CNK** |
1.40 |
1.51 |
1.21 |
1.18 |
1.44 |
اندیس شاند یا اندیس اشباع آلومینیم برپایة نسبت‌های مولی:
* A/NK: Al2O3 / (Na2O + K2O)
**A/CNK: Al2O3 / (CaO + Na2O + K2O)
سنگنگاری
پس از بررسیهای صحرایی، میکروسکوپی و زمینشیمیایی، سنگهای آتشفشانی محدودة کهدلان، بازالت، آندزی‌بازالت، آندزیت و تراکیت و سنگهای درونی، کوارتز سینیت، سینیت و مونزوسینیت نامگذاری شدند.
بازالت
در صحرا و نمونة دستی، بازالتهای محدودة کهدلان به رنگ خاکستری تیره (شکلهای 2- B و 2- A) تا سیاه، پورفیریتیک و اندکی وزیکولار دیده می‌شوند و دگرسانی آنها از بسیاری از سنگهای این محدوده کمتر است. این سنگ‌ها رگچههای دگرسانی کوارتز، سریسیت و کربنات دارند. در بررسیهای میکروسکوپی، بافت اصلی بازالتها، پورفیریتیک (شکل 2- C) تا میکروکریستالین است. پلاژیوکلاز با ماکل پلی‌سینتتیک و کمی سریسیتیشده (نزدیک به 60 درصدحجمی)، الیوینهای عمدتاً بیشکل و گاه نیمهشکلدار با حاشیه ایدنگزیتی شده (نزدیک به 15 درصدحجمی) و پیروکسنهای گاه اورالیتیشده (نزدیک به 10 درصدحجمی) از فنوکریستهای اصلی (شکل 2- C) این سنگ‌ها به‌شمار می‌روند. از کانیهای فرعی می‌توان کانیهای کدر (کمتر از 10 درصدحجمی)، آلکالیفلدسپار (کمتر از 5 درصدحجمی) (با حاشیة اکسید آهن) و همچنین، بیوتیتهای پراکنده (کمتر از 1 درصدحجمی) در زمینة ویتروفیری (شکل 2- C) را نام برد.
شکل 2. A) نمایی از بازالتهای محدودة کهدلان در صحرا؛ B) بازالت کهدلان در در نمونة دستی؛ C) بافت پورفیریتیک در زمینة ویتروفیری در بازالت کهدلان در تصویر میکروسکوپی.
Figure 2. A) A field view of basalts from the Kahdelan area; B) Kahdelan basalt in hand specimen; C) the porphyritic texture and vitrophyric groundmass in the Kahdelan basalt in the Photomicrograph image.
آندزی‌بازالت
آندزیبازالتهای کهدلان در صحرا و نمونة دستی، ظاهری وزیکولار و پورفیریتیک (تا 60 درصدحجمی فنوکریستهای تیره) نشان می‌دهند (شکلهای 3- A و 3- B) و نمای نادگرسان تا با دگرسانی بالا همراه با رگچههای فراوان کلسیتی نشان می‌دهند. در بررسیهای میکروسکوپی، بافت‌های پورفیریتیک و پویی‌کیلیتیک (شکلهای 3- C و 3- D) و اینترسرتال (شکل 3- C) دیده می‌شوند. بافت کرونا بافت فرعی در برخی نمونههای آندزیبازالتی است (شکل 3- D). پلاژیوکلاز (بیشتر آنها درشت‌بلور، با بافت غربالی، خردشده و ماکل پلی‌سینتتیک هستند) (نزدیک به 65 درصدحجمی)، کلینوپیروکسن (نزدیک به 15 درصدحجمی) و بیوتیت (نزدیک به 10 درصدحجمی) از کانیهای اصلی سازندة این سنگ‌ها هستند. الیوینهای بیشکل (گاه در حال ایدنگزیتی‌شدن) (کمتر از 5 درصدحجمی) و کانیهای کدر به شکلهای گوناگون (شکلدار و بیشکل و در حال اکسیدشدن) (کمتر از 5 درصدحجمی) از کانیهای فرعی این سنگ‌ها به‌شمار می‌روند. زمینة آندزیبازالتها ویتروفیری (شکل 3- C) و میکرولیتی (شکل 3- D) است.
آندزیت
آندزیتهای کهدلان در صحرا و نمونة دستی (شکلهای 4- A و 4- B)، تیره رنگ، پورفیریتیک و وزیکولار هستند و نمای نادگرسان تا با دگرسانی بالا و رگچههای کلسیت و گاه سیلیس دارند. در بررسیهای میکروسکوپی، پلاژیوکلازهای دگرسان‌شده یا با ماکل پلی‌سینتتیک (نزدیک به 70 درصدحجمی) به‌همراه پیروکسنهای بسیار خردشده (نزدیک به 20 درصدحجمی) در زمینة میکرولیتی (شکل 4- C) از فنوکریستهای اصلی آنها به‌شمار می‌روند. بافت آندزیتها، پورفیریتیک و پویکیلیتیک (شکل 4- C) و کانیهای فرعی شامل الیوین با حاشیه ایندنگزیتیشده (کمتر از 5 درصدحجمی) و همچنین، کانیهای کدر شکلدار تا بیشکل پراکنده (کمتر از 5 درصدحجمی) در زمینة میکرولیتی (شکل 4- C) دیده می‌شوند.
تراکیت
تراکیتهای کهدلان در صحرا و نمونة دستی عموماً ظاهری محکم دارند و با ظاهری وزیکولار، گاه با رگه و رگچههای ظریف کلسیت دیده می‌شوند (شکلهای 5- A و 5- B). بیشتر تراکیتهای دیدهشده در اطراف توده‌های آذرین درونی سینیت تا کوارتز سینیت و همچنین، در کنار آندزیت و بازالتها دیده شدند. در بررسیهای میکروسکوپی، آلکالیفلدسپار (نزدیک به 60 درصدحجمی)، پلاژیوکلاز در شکلهای گوناگون مانند غربالی، دگرسان‌شده و با درز و شکاف فراوان و کلسیتیشده (نزدیک به 10 درصدحجمی)، بیوتیت (نزدیک به 10 درصدحجمی) از کانیهای اصلی سازندة تراکیتها هستند. کانیهای کدر (حداکثر تا 10 درصدحجمی)، اپیدوت (حداکثر تا 5 درصدحجمی) و آمفیبول (حداکثر تا 5 درصدحجمی) نیز از کانیهای فرعی آنها به‌شمار می‌روند. بافت تراکیتها پورفیری و تراکیتی در زمینه‌ای از میکرولیتهای آلکالیفلدسپار است. این تراکیتها دگرسانیهای کلسیتی و سریسیتی نشان می‌دهند (شکلهای 5- C و 5- D).
شکل 3. A) نمایی از آندزی‌بازالت محدودة کهدلان در صحرا؛ B) در نمونة دستی با ظاهر پورفیریتیک و وزیکولار؛ C) تصویر میکروسکوپی از فنوکریست درشت الیوین در تماس با پیروکسن که با بافت پویی‌کیلیتیک (دایرة قرمز) (با حضور بیوتیت، پلاژیوکلاز و کانی کدر)، پورفیریتیک و اینترسرتال در نمونة آندزی‌بازالت کهدلان؛ D) فنوکریستهای پلاژیوکلاز و پیروکسن با حاشیة دگرسان‌شده به‌صورت بافت کرونا (دایرة قرمز)، پویی‌کیلیتیک (با حضور کلریت و کانیهای کدر شکلدار و نیمهشکلدار) و پورفیریتیک در زمینه‌ای میکرولیتی.
Figure 3. A) A field view of Kahdelan basaltic andesite; A) A hand specimen of basaltic andesites from Kahdelan with porphyritic and vesicular appearance; C) Photomicrograph of a coarse olivine phenocryst in contact with a pyroxene with poikilitic texture (the red circle) (characterized by the presence of biotite, plagioclase, and opaque mineral), besides porphyritic and intersertal textures in a basaltic andesite sample; D) Plagioclase and pyroxene phenocrysts with altered margins as corona (red circle) and poikilitic (with the presence of chlorite and euhedral and subhedral opaque minerals) and porphyritic texture in a microlithic groundmass.
شکل 4. A) نمایی از آندزیتهای محدودة کهدلان در صحرا؛ B) در نمونة دستی؛ C) بافت پورفیریتیک و پویکیلیتیک در زمینه‌ای میکرولیتی.
Figure 4. A) A field view of Kahdelan andesite; B) A hand specimen of Kahdelan andesites; C) Photomicrograph of Kahdelan andesite sample with porphyritic and poikilitic textures in a microlithic groundmass.
شکل 5. A) نمایی از تراکیتهای محدودة کهدلان در صحرا؛ B) در نمونة دستی با بافت وزیکولار؛ C) آلکالیفلدسپار به همراه کانیهای کدر و بیوتیتهای ریزدانه و پراکنده، یک رگچة کلسیتی و یک رگچة سریسیتی در تراکیت؛ D) آمفیبول دگرسان‌شده در تراکیت کهدلان (Vug: حفره).
Figure 5. A,) A field view of Kahdelan trachyte; B) A hand specimen of Kahdelan trachyte with vesicular appearance; C) Photomicrograph of Kahdelan trachyte sample with opaque minerals, fine-grained and scattered biotites, a calcite veinlet, and a sericite veinlet; D) An altered amphibole in the Kahdelan trachyte.
کوارتز سینیت
کوارتز سینیتهای کهدلان، در صحرا و نمونة دستی به رنگ روشن با کانیهای کدر فراوان دیده می‌شوند و شدت دگرسانی در آنها از کم تا بسیار در نوسان است. همچنین، آثار اکسیدهای آهن مانند هماتیت و گوتیت و آثار فراوانی از نئوتسایت در سطح آنها دیده می‌شوند. رگچههای اکسید آهن در صحرا و نمونة دستی و مقاطع نازک بهخوبی دیده می‌شوند. در نمونة R.129، رگچة کانهدار با کانههای ثانویه مس در همراهی با رگة کلسیت و باریت دیده می‌شود (شکلهای 6- A و 6- B).
|
A |
شکل 6. A) نمای سینیت و کوارتز سینیت؛ (B) کوارتز سینیت با کانهزایی مس (نمونة شمارة R.129)؛ (C) سینیت با کلسیت و باریت (نمونة شمارة R.130) (Brt: باریت؛ Cal: کلسیت).
Figure 6. A) A field view of Kahdelan syenites and quartz syenites; B) Quartz syenites with mineralization (Sample R.129); C) Syenite with calcite and barite and without mineralization (Sample R.130).
در بررسیهای میکروسکوپی، آلکالیفلدسپارهای سالم تا دگرسان‌شده (نزدیک به 70 درصدحجمی) و کوارتزهای پلیکریستالین (بهخصوص در حاشیة رگچهها) تا بلوری (نزدیک به 20 تا 30 درصدحجمی) از کانیهای اصلیِ سازندة کوارتز سینیتها هستند. در برخی نمونهها، کانیهای کدر (نزدیک به 10 درصدحجمی) با حاشیه اکسید آهن و بیوتیت (کمتر از 1 درصدحجمی) از کانیهای فرعی به‌شمار می‌روند. بافت‌های گرانولار، گلومروپورفیری، رگچههای برشی همراه با کانیهای کدر و رگه- رگچهای به‌همراه بلورهای کلسیت و باریت از بافت‌های کوارتز سینیتها هستند. دگرسانی کربناتی به‌صورت رگچههای کلسیتی و کمتر به‌صورت کربناتیشدن به‌همراه دگرسانی سیلیسیشدن از دگرسانیهای غالب در کوارتز سینیتها به‌شمار می‌روند. اکسیدآهن در همة کوارتز سینیتها به‌صورت فراگیر دیده می‌شود (شکلهای 7- A و 7- B).
شکل 7. مقطع نازک از کوارتز سینیت. A) رگة کانهدار به‌همراه کلسیت در بالای رگه و بلورهای ریز کوارتز در پایین رگه؛ B) بلورهای کشیدة آلکالی فلدسپار، کوارتز، کانیهای پراکندة کدر و اکسید آهن در کوارتز سینیت.
Figure 7. Photomicrographs of quartz syenite. A) A mineralized vein, calcite upon the vein, and fine grained quartz beneath the vein; B) Alkali feldspar, quartz, opaque minerals, and iron oxide in the quartz syenite.
برپایة بررسیهای مقاطع صیقلی و نازک-صیقلی، کانههای اولیة اصلی در محدودة کهدلان شامل کالکوپیریت، بورنیت و مگنتیت و کانههای ثانویه شامل کالکوسیت، کوولیت، مالاکیت و هماتیت هستند که به‌صورت بخشی تا کامل جانشین کانههای اولیه شده‌اند (شکلهای 8- A و 8- B). بخش عمدة مگنتیتها مارتیتی شده‌اند (شکل 8- C) هستند. از بافت‌های رایج در بخش‌های کانهدار می‌توان پراکندهدانه و افشان، پرکنندة فضای خالی، جانشینی و برشی را نام برد.
کانهزایی مس دیدهشده در محدودة کهدلان، در کوارتز سینیتها و همچنین، تراکیتهای اطراف آنها رخداده است و در رگچههای کانهدار کوارتز سینیتها، تا حداکثر 230534 ppm (برابربا 05/23درصدحجمی) مس نیز مشاهده شد. در این کوارتز سینیتها غنیشدگی رخدادهاست که عمدهترین پیامد هوازدگی به‌شمار می‌رود و به‌علت نفوذ آبهای جوی پایینرو درون واحدهای آذرین کانهدار تا سطح آب زیرزمینی رخ می‌دهد (Robb, 2005). غنیشدگی سولفیدی سوپرژن نقش مهمی در اقتصادی‌شدن کانسارهای مس پورفیری دارد و می‌تواند عیار و تناژ قابلقبولی را فراهم کند (Titley, 1982).
واکنش میان مس در محلولهای سوپرژن فرورو با سولفیدها باعث تهنشست کالکوسیت می‌شود و در ادامه کالکوسیت نیز با کوولیت جایگزین می‌شود. در محدودة کهدلان، این محلولهای فرورو بخش عمدة پیریتها را شسته‌اند و اکسید و هیدروکسیدهای آهن را به‌همراه مقادیر متفاوت مالاکیت و نئوتسایت برجای گذاشتهاند. باتوجهبه شواهدی مانند مارتیتی‌شدن، حضور هماتیت (شکل 8- C) و سولفات (شکل 6- C) و نبود پیروتیت، این توده‌های آذرین درونی از تیپ I هستند (Shahabpour, 2008).
سینیت
توده‌های سینیتی محدودة کهدلان در صحرا و نمونة دستی، با رنگ روشن (شکلهای 9- A و 6- C) و بلورهای درشت آلکالیفلدسپار و همچنین، دانههای کدر ریز و پراکنده دیده می‌شوند (شکل 9- B). در بررسیهای میکروسکوپی کانی اصلی سینیتها آلکالیفلدسپار با ماکل کارلسباد (نزدیک به 90 درصدحجمی) است (شکل 9- C). کانیهای فرعی شامل کانیهای کدر شکلدار تا بیشکل با آثار اکسید آهن (نزدیک به 5 درصدحجمی)، کوارتز (کمتر از 1 درصدحجمی) و مقدارهای اندکی از پلاژیوکلاز یا قالبهای بجامانده‌ای از پلاژیوکلاز و مقدارهای اندکی از بیوتیت و کلریت (روی‌هم‌رفته کمتر از 5 درصدحجمی) نیز دیده شدند. در سینیتها می‌توان دگرسانی کربناتی را شناسایی کرد.
شکل 8. نمایی از مقاطع صیقلی کوارتز سینیت. A) کالکوپیریت و بورنیت که توسط کالکوسیت جانشین شده‌اند؛ B) کالکوسیت، بورنیت و کوولیت؛ C) مارتیتی‌شدن مگنتیت در کوارتز سینیت.
Figure 8. Photomicrograph of polished sections of quartz syenite; A) Chalcopyrite and bornite replaced by chalcocite; B) Chalcocite, bornite, and covellite; C) Martitization of magnetite in quartz syenite.
شکل 9. A) نمایی از سینیتهای شمال محدودة کهدلان با ظاهری محکم و صخرهساز؛ B) بلورهای آلکالیفلدسپار در نمونة دستی سینیت؛ C) بلورهای آلکالیفلدسپار دگرسان‌شده به‌همراه آثار اکسید آهن.
Figure 9. A) Field outcrop of syenites from the Kahdelan with blocky appearance; B) Alkali feldspar in the hand specimen of a syenite; C) Altered alkali feldspar crystals with iron oxide.
مونزوسینیت
مونزوسینیتهای کهدلان، در صحرا و نمونة دستی، با رنگ خاکستری (شکلهای 10- A و 10- B) به‌همراه کانیهای کدر، آثار اکسیدهای آهن و تجمعات آلکالیفلدسپار (شکل 10- B) شناسایی می‌شوند. در بررسیهای میکروسکوپی کانیهای اصلی مونزوسینیتهای کهدلان شامل آلکالیفلدسپار (با اندازه‌های گوناگون تا نزدیک به 65 درصدحجمی)، پلاژیوکلازهای دگرسان‌شده با ماکل پلی‌سینتتیک یا ظاهر غربالی (نزدیک به 10 درصدحجمی) و بیوتیت (نزدیک به 10درصدحجمی)، است. کانیهای فرعی مونزوسینیتها شامل کانیهای کدر نیمهشکلدار (نزدیک به 5 درصدحجمی)، پیروکسنهای ریز و پراکنده (کمتر از 5 درصدحجمی)، اپیدوت، بیوتیت و آمفیبول (روی‌هم‌رفته کمتر از 5 درصدحجمی) هستند. بافت این سنگ‌ها گلومروپورفیری و پویی‌کیلیتیک است (شکل 10- C). دگرسانیهای مونزوسینیتها شامل سریسیتی و کلسیتی هستند که بهویژه در پیرامون کانیهای کدر دیده می‌شوند.
شکل 10. A) نمایی از مونزوسینیتهای محدودة مورد بررسی در صحرا. B) آثار اکسیدهای آهن در سطح شکستهشدۀ یک مونزوسینیت؛ C) بلور آمفیبول در بین آلکالیفلدسپارهای درشت و دگرسان‌شده، بیوتیت و کانیهای کدر.
Figure 10. A) Field outcrop of monzosyenite from the study area. B) Iron oxide traces on the broken surface of a monzosyenite; C) Amphibole crystal among coarse and altered alkali feldspars, biotite, and opaque minerals.
بحث
الف) زمینشیمی سنگ کل (عنصرهای اصلی و فرعی)
برپایة داده‌های بهدست آمده از تجزیة اکسیدهای اصلی و فرعی سنگهای آتشفشانی کهدلان به روش XRF، مقدار SiO2 در این سنگ‌ها برابربا 48 تا 56 درصدوزنی است (جدول 1). برای نامگذاری این سنگ‌ها از نمودار پیشنهادی میدلموست (Middlemost, 1994) بهرهگرفتهشد. این نمودار برپایة مجموع آلکالی در برابر سیلیس طراحی شده است. در این نمودار، سنگهای آتشفشانی کهدلان در محدودة بازالت تا تراکیبازالت، آندزی‌بازالت و تراکیت تا تفریفنولیت جای میگیرند (شکل 11- A). در نمودار SiO2 در برابر K2O که پسریلو و تیلر (Peccerillo and Taylor, 1976) آن را پیشنهاد کرده‌اند، سنگهای آتشفشانی محدودة کهدلان، پتاسیم کمابیش بالایی نشان می‌دهند و در محدودة سریهای کالکآلکالن پتاسیم بالا تا شوشونیتی جای میگیرند (شکل 11- B).
داده‌های بهدستآمده از تجزیة اکسیدهای اصلی و فرعی سنگهای درونی کهدلان برپایة روش XRF، مقدار SiO2 را 53 تا 57 درصدوزنی نشان می‌دهد (جدول 2). برای نامگذاری این سنگ‌ها از نمودار پیشنهادی کاکس و همکاران (Cox et al., 1979) بهره گرفته شد که با بهکارگیری نسبت SiO2 در برابر مجموع Na2O +K2O طراحی شدهاست و برپایة این نمودار، سنگهای درونی کهدلان در محدودة سینیت جانمایی شدند (شکل 12).
شکل 11. نمودارهای اکسیدهای اصلی برای نامگذاری و تعیین سریهای ماگمایی سنگهای آذرین بیرونی کهدلان. A) نمودار TAS (Middlemost, 1994)؛ B) نمودار SiO2-K2O (Peccerillo and Tylor, 1976).
Figure 11. Major elements oxides diagrams for naming and determining magmatic series of the volcanic rocks of Kahdelan. A) TAS diagram (Middlemost, 1994); B) SiO2-K2O diagram (Peccerillo and Tylor, 1976).
شکل 12. نمودار اکسیدهای اصلی سنگهای درونی کهدلان در نمودار SiO2 در برابر مجموع Na2O +K2O (Cox et al., 1979).
Figure 12. Major elements oxides diagram of plutonic rocks from Kahdelan in total alkalis versus SiO2 diagram (Cox et al., 1979).
ب) زمینشیمی عنصرهای کمیاب و خاکی نادر
گرانیتوییدها برپایة ویژگیهای زمینشیمیایی به دو دستة ایلمنیتی (در محیطهای کششی) و مگنتیتی (در محیطهای فشارشی) (Ishihara, 1981) و همچنین، تیپ I و تیپ S (White and Chappell, 1977) دستهبندی می‌شوند که ماگماهای تیپ I با سرشت کالکآلکالن، توان کانهزایی بالایی برای فلزات پایه و سری مگنتیتی، توان کانهزایی سولفیدی دارند (Shahabpour, 2008; Pirajno, 2009). در این بخش با کمک فاکتورهای زمینشیمیایی، توان کانهزایی مس در ارتباط با توده‌های آذرین درونی محدودة کهدلان ارزیابی می‌شود.
برپایة تجزیة زمینشیمیایی عنصرهای فرعی، کمیاب و خاکی نادر توده‌های آذرین درونی (پیوست 1)، محیط زمینساختی این سنگ‌ها، در نمودار سه‌تایی Hf-Rb/30-3Ta (شکل 13- A) در سیستمهای کمانی و سیستمهای فرورانش[4] جای میگیرند که نشاندهندة گرانیتهای نوع I است (Karimpour, 2009). در نمودار دو‌تایی Y+Nb دربرابر Rb برای تعیین موقعیت زمینساختی (شکل 13- B)، بیشتر نمونهها در محدودة گرانیتوییدهای پهنة آتشفشانی (VAG) جای میگیرند که نشاندهندة پهنة فرورانش و گرانیتوییدهای نوع I با طبیعت متاآلومین و کالکآلکالن است (Karimpour, 2009). در نمودار تعیین موقعیت زمینساختی Ta دربرابر Th (شکل 13- C)، بیشتر نمونهها در حاشیههای فعال قارهای جای گرفتهاند. با توجه به هدم مشاهدة لویسیت، می‌توان گفت این سنگ‌ها حاصل فرورانش جزیرههای کمانی هستند (Middlemost, 1985).
برپایة شواهد موجود، پلوتونیسم در این محدوده به‌صورت کمانی و مرتبط با کمانهای پسابرخوردی بوده است. به باور قربانی (Ghorbani, 2007)، سینیتهای معمولی بزقوش نشاندهندة خمشدن پلوم گوشتهای و فوران سنگهای آلکالن هستند. به باور قربانی و رسولی (Ghorbani and Rasouli, 2012) سنگهای با پتاسیم بالا حاصل ذوب‌بخشی سنگهای غنی از پتاسیم و دیگر عنصرهای ناسازگار هستند. همچنین، در برخی بخش‌های گوشته تمرکز اندکی از عنصرهای ناسازگار دیده می‌شود؛ اما درهرحال نقش سنگ مادر سازندة این سنگ‌ها نیز اهمیت دارد.
شکل 13. تعیین موقعیت زمینساختی پیدایش سنگهای آذرین درونی کهدلان. A) نمودار سه‌تایی Hf-Rb/30-3Ta (عنصرها برپایة ppm) (Harris et al., 1986)؛ B) نمودار Y+Nb دربرابر Rb (عنصرها برپایة ppm) (Pearce et al., 1984)؛ C) نمودار Ta دربرابر Th (عنصرها برپایة ppm) (Gorton and Schandl, 2002).
Figure 13. Tectonomagmatic setting of the Kahdelan plutonic rocks. A) Hf-Rb/30-3Ta ternary diagram (in ppm) (Harris et al., 1986); B) Y+Nb versus Rb diagram (in ppm) (Pearce et al., 1984); C) Ta versus Th diagram (in ppm) (Gorton and Schandl, 2002).
الگوی پراکندگی عنصرهای فرعی و کمیاب که نسبت به گوشته اولیه بهنجار شده‌اند (McDonough and Sun, 1995)، در شکل 14- A دیده می‌شود. تهیشدگی تیتانیم به دلیل پایین بودن فوگاسیتة اکسیژن در پهنه‌های فرورانش دیده می‌شود. غنیشدگی Pb به همراه U، می‌تواند نشاندهندة نقش پوسته در پتروژنز این سنگ‌ها باشد (Ghorbani and Rasouli, 2012). تهیشدگی P می‌تواند پیامد تبلور آپاتیت از ماگمای مادر باشد (Pearce and Parkinson, 1993).
شکل 14. A) نمودار عنکبوتی بهنجارشده به ترکیب گوشتة اولیه (McDonough and Sun, 1995)؛ B) نمودار عنصرهای کمیاب خاکی بهنجارشده به ترکیب کندریت (Boynton, 1984).
Figure 14. A) Primitive mantle-normalized spider diagram (McDonough and Sun, 1995); B) Chondrite-normalized rare earth elements diagram (Boynton, 1984).
در شکل 14- B، الگوی پراکندگی عنصرهای خاکی نادر آورده شده است. غنیشدگی در LREE که با شیب بسیار به HREE میرسد چه‌بسا گویای ذوب‌بخشی اندک یا جدایش کانیهای HREEدار در مراحل نخست تبلور ماگما، وجود کانیهای اسپینل، گارنت یا هورنبلند در سنگ خاستگاه (Rollinson, 1993) و یا آلایش ماگما با مواد پوسته ای است (Almeida et al., 2007). آنومالی منفی Eu نشاندهندة حذف مقادیری از Eu2+ از نمونهها و نشاندهندة احیایی‌بودن ماگما است. سرعت افت شیب نمودار و نزدیک‌تربودن عنصرهای LREE و دوربودن عنصرهای HREE به یکدیگر همانند کانسارهای مس پورفیری پهنة ماگمایی ساوه – نایین – جیرفت (Karimpour et al., 2021) هستند.
ازآنجایی‌که سیستمهای مس پورفیری در پی تزریق ماگماهای اکسیدانِ غنی از گوگرد و فلز ر خ می‌دهند (Sillitoe, 2010)، نسبت‌های Eu/Eu* و (La/Yb)n (پیوست 1) به‌کار برده شدند. این مقدارها در ارزیابی احیایی یا اکسیدان‌بودن ماگمای سازندة گرانیتوییدها و بررسی نسبت حدودی تغییر ژرفا کاربرد دارند (شکل 15).
برپایة بررسیهای زمینشیمیایی، نسبت Eu/Eu* در کانسارهای مس پورفیری پهنة ماگمایی ساوه- نایین- جیرفت (Karimpour et al., 2021) از 82/0 تا 3/1 (میانگین: 2/1) است که برپایة داده‌های زراسوندی و همکاران (Zarasvandi et al., 2015) این محدوده از کانسارهای بارور پهنة ارومیه- دختر، با نسبت Eu/Eu* برابر با 45/0 تا 67/1 است. نسبت Eu/Eu* در توده‌های نابارور مقداری از 43/0 تا 1 (میانگین: 65/0) را نشان می‌دهد. در محدودة کهدلان این نسبت برابربا 32/0 تا 65/2 با میانگین 8/0 است که محدودهای وسیعتر و بالاتر از کانسارهای مس پورفیری پهنة ماگمایی ساوه- نایین- جیرفت و ارومیه- دختر را نشان می‌دهد و به توده‌های نابارور نزدیکتر است.
نسبت (La/Yb)n در کانسارهای مس پورفیری پهنة ماگمایی ساوه- نایین- جیرفت برابربا 15 تا 38 و در توده‌های نابارور برابربا 2 تا 14 (و اغلب زیر 10) است (Karimpour et al., 2021). این نسبت برای سنگهای آذرین درونی کهدلان، برابربا 05/4 تا 17/23 (میانگین: 42/18) است.
برپایة نمودار Eu/Eu* دربرابر (La/Yb)n (شکل 15) نمونهها بیشتر در بخش احیایی و بدون کانهزایی جای میگیرند. ژرفای ماگما در توده‌های آذرین درونی کهدلان بین مناطق نابارور و بارور است؛ اما تراکم نمونهها در بخش احیایی با ژرفای متوسط (منطبق با آنومالی منفی Eu2+ در نمودار عنکبوتی‌شکل؛ شکلهای 14- A و 14- B) بیشتر است.
شکل 15. نمودار Eu/Eu* در برابر (La/Yb)n برای تفکیک شرایط اکسایش در سنگهای درونی کهدلان (Karimpour et al., 2021).
Figure 15. Eu/Eu* versus (La/Yb)n diagram, demonstrating the oxidation state of plutonic rocks of Kahdelan (Karimpour et al., 2021).
در نمودار SiO2-K2O (Peccerillo and Tylor, 1976)، سنگهای آذرین درونی و آتشفشانی کهدلان در منطقه کالکآلکالن پتاسیم بالا تا شوشونیتی جای میگیرند (شکل 16) و با گرانیتوییدهای بارور میوسن متفاوت هستند. تفاوت اصلی در نمونههای محدودة کهدلان و کانسارهای مس پهنة ماگمایی ساوه – نایین- جیرفت (Karimpour et al., 2021)، بالابودن آلکالینیتة سنگهای آذرین درونی و کم‌بودن SiO2 در سنگهای کهدلان است که برابربا 48 تا 57 درصدوزنی است و به‌روشنی از کانسارهای مس کمتر است.
برپایه نمودار نسبت‌های مولی A/CNK در برابر A/NK (Shand, 1943) که نشاندهندة وضعیت اشباعشدگی آلومین است (شکل 17؛ جدول 2) سنگهای درونی کهدلان در محدودة متاآلومین تا پرآلومین جای میگیرند. ادغام این نمودار با محدودههای کانسارهای فلزی گوناگون (Meinert, 1995; Omidianfar et al., 2020) نشان می‌دهد در کهدلان احتمال رخداد کانیزایی مس وجود دارد.
شکل 16. نمودار SiO2-K2O (Peccerillo and Tylor, 1976) برای سنگهای آذرین درونی و آتشفشانی در کهدلان در مقایسه با کانسارهای نابارور و بارور پهنة ماگمایی ساوه- نایین- جیرفت (SNJMB) (Karimpour et al., 2021).
Figure 16. SiO2-K2O diagram (Peccerillo and Tylor, 1976) for plutonic and volcanic rocks from Kahdelan in comparison with porphyry-bearing and barren granitoids in SNJMB (Saveh-Naein-Jiroft Magmatic Belt) (Karimpour et al., 2021).
شکل 17. تعیین وضعیت اشباعشدگی آلومین در سنگهای درونی کهدلان در نمودار A/CNK دربرابر A/NK (Shand, 1943) (محدودههای کانسارهای فلزی برگرفته از: Meinert (1995); Omidianfar et al. (2020)).
Figure 17. Determination of alumina saturation state in the plutonic rocks of Kahdalan in A/CNK versus A/NK diagram (Shand, 1943) (ranges of metal ore deposits from: Meinert (1995); Omidianfar et al. (2020)).
برداشت
گرانیتوییدهای محدودة کهدلان با ترکیب کوارتز سینیت، سینیت و مونزوسینیت و سرشت کالکآلکالن پتاسیم بالا تا شوشونیتی، درون سنگهای آتشفشانی با ترکیب بازالت، آندزی‌بازالت، آندزیت و تراکیت نفوذ کرده‌اند و رخداد دگرسانیهای شدید و گسترده‌ای را در این محدوده در پی داشتهاند. کوارتز سینیتها میزبان اصلی کانهزایی هستند و دچار غنیشدگی سوپرژن شده‌اند که با حضور قالب پیریتهای شسته‌شده و حضور وسیع انواع اکسیدهای آهن تأیید می‌شود. در بررسیهای کانهنگاری، بخش بزرگی از کانههای اولیة اصلی شامل کالکوپیریت و بورنیت، با کانیهای ثانویه مس شامل کالکوسیت، کوولیت و مالاکیت جانشین شده‌اند و مگنتیتها نیز در حال مارتیتی‌شدن هستند.
نمودار مقادیر Eu/Eu* دربرابر (La/Yb)n نشاندهندة احیایی‌بودن و دیگر شواهد موجود، گویای طبیعت I و مگنتیتی‌بودن این گرانیتوییدها است. شواهدی مانند وجود استوکهای کوچک، همراهی توده‌های پلوتونیک محدوده با سنگهای آذرین، تنوع ترکیب سنگهای محدوده، حضور بسیار بیشتر مگنتیت در مقایسه با دیگر کانیهای تیرة اکسیدی، حضور هماتیت و سولفات، مارتیتی‌شدن مگنتیتها به‌همراه عدم حضور پیروتیت و زیرکن و عدم همراهی با سنگهای دگرگونی ناحیهای گواهی بر این ادعا هستند. همچنین، نمودارهای موقعیت زمینساختی، گویای گرانیتوییدهای سیستمهای کمانی و سیستمهای فرورانش حاشیهقاره هستند که از شواهد تیپ I هستند.
ویژگی یادشده همراه با بررسیهای صحرایی، بررسی نمودارهای مرتبط با باروری توده‌های آذرین درونی و همچنین، عیار مس در رگچهها که تا 230534 ppm میرسد، گویای حضور احتمالی کانیسازی مس در این منطقه هستند. ازاینرو، بررسی توان کانهزایی در این گرانیتوییدها اهمیت ویژهای دارد.
سپاسگزاری
نگارندگان این مقاله از مدیریت بخش اکتشاف شرکت تهیه و تولید مواد معدنی کشور و مدیریت آزمایشگاههای مرکز تحقیقات فرآوری مواد معدنی ایران برای فراهمکردن تجزیة شیمی نمونهها صمیمانه سپاسگزاری میکنند.
[1] X-Ray Fluorescence
[2] Inductively Coupled Plasma Mass Spectrometry
[3] Censored data
[4] Arc systems
)
