پترولوژی

زمین‏‌شیمی و خاستگاه زمین‌ساختی توده‏‏‌‏‌های گابرویی جنوب رامسر، باختر استان مازندران: شاهدی بر ماگماتیسم جزیره‏‌های اقیانوسی

وحید رضانیای کماچالی؛ مژگان صلواتی؛ علی مقیمی کندلوس

دوره 13، شماره 2 ، مرداد 1401، صفحه 1-30

https://doi.org/10.22108/ijp.2022.129642.1240

چکیده

گابرو‏‌های تود‏‌ه‌ای منطقة بررسی‏‌شده به‏‌صورت چند تودة کوچک و درون سنگ‏‏‌‏‌های ژوراسیک در بخش‌های جنوبی شهرستان رامسر و در امتداد جادة جواهرده رخنمون دارند. گابرو‏‌های بررسی‏‌شده ... بیشتر گابرو‏‌های تود‏‌ه‌ای منطقة بررسی‏‌شده به‏‌صورت چند تودة کوچک و درون سنگ‏‏‌‏‌های ژوراسیک در بخش‌های جنوبی شهرستان رامسر و در امتداد جادة جواهرده رخنمون دارند. گابرو‏‌های بررسی‏‌شده در نمونة دستی سنگ‏‌‏‌هایی به رنگ سبز تیره تا سیاه‌رنگی هستند. برپایة بررسی‏‌های سنگ‏‌نگاری، پلاژیوکلاز و کلینوپیروکسن± الیوین از کانی‏‌‏‌های اصلی این سنگ‌ها هستند. بافت‌های شاخص آنها ساب‌افیتیک و اینترگرانولار هستند. ویژگی‏‌های زمین‏‌شیمیایی گابرو‏‌های جنوب رامسر نشان‏‌دهندة سرشت توله‏‌ایتی آنهاست. نمونه‏‏‌های بررسی‏‌شده روی نمودار‏‌های عنکبوتی بهنجارشده به ترکیب کندریت، گوشتة اولیه و مورب عادی از عنصرهای خاکی کمیاب سبک غنی‏‏‌شدگی دارند و روندی مشابه با روند بازالت جزیره‌های اقیانوسی (OIB) نشان می‏‌دهند. روی نمودار بهنجارشده به ترکیب گوشتة اولیه از عنصرهای Th، Nb، Zr و Rb آنومالی منفی نشان می‏‌دهند. این نمونه‏‏‌ها از ذوب‏‌بخشی10-20 درصدی اسپینل لرزولیت گارنت‌دار در ژرفای 80 تا 100 کیلومتری پدید آمده‏‌اند. برپایة نمودارهای زمین‌ساختی، این گابروهای از نوع گابروهای توله‌ایتی جزیره‌های اقیانوسی (OIT) به‌شمار می‌روند. الگوی تکتونوماگمایی پیشنهادی (الگوی پشته- فرورانش) نشان‏‌دهندة پیدایش گابرو‏‌های بررسی‏‌شده در بخش مرکزی یک تنورة اقیانوسی در محیط فرافرورانشی نئوتتیسی است. برپایة این الگو، فرورانش پشتة میان‌اقیانوسی جوان (اقیانوس جنوب دریای خزر به‌سوی جنوب) به زیر پوستة قاره‏‌ای، پیدایش پنجرة سنگ‏‌کره‏‌ای و نفوذ مذاب‏‌های داغ سست‏‌کره‏‌ای به شکل تنورة اقیانوسی را به‌دنبال داشته است.

سنگ‌زایی اسکارن‏‌های بارور وابسته به مجموعة گرانیتو‏‌ییدی سنقر (شمال پهنة سنندج- سیرجان، ایران)

فروغ معظمی گودرزی؛ رضا زارعی سهامیه؛ حسن زمانیان؛ احمد احمدی خلجی؛ شهریار محمودی

دوره 13، شماره 2 ، مرداد 1401، صفحه 31-64

https://doi.org/10.22108/ijp.2021.125518.1208

چکیده

نهشتة آهن‌دار گلالی از نهشته‏‌های اسکارنی تیپیک است که در بخش شمال‌باختری پهنة دگرگونی سنندج- سیرجان، ‌شمال‌خاوری سنقر جای گرفته است. ‌کانی‌سازی در نهشتة گلالی با مجموعه سنگ‏‌های آذرین درونی ... بیشتر نهشتة آهن‌دار گلالی از نهشته‏‌های اسکارنی تیپیک است که در بخش شمال‌باختری پهنة دگرگونی سنندج- سیرجان، ‌شمال‌خاوری سنقر جای گرفته است. ‌کانی‌سازی در نهشتة گلالی با مجموعه سنگ‏‌های آذرین درونی سنقر (ژوراسیک میانی) ارتباط دارد و رگة فلزی بیشتر در سری سنقر (تریاس- ژوراسیک) جای گرفته ‏‌است. برپایة ویژگی‌های ‌زمین‌شیمیایی و کانی‌شناسی، ‏‌سه فاز اصلی در مجموعة آذرین درونی سنقر شناسایی می‌شود: (1) گرانیت (لوکوکراتیک)؛ (2) مونزونیت تا دیوریت (مزوکراتیک)؛ (3) گابرو. در نهشتة گلالی، هر دو اگزواسکارن و اندواسکارن در امتداد مجاورت گرانیتو‏‌ییدها و سنگ میزبان کربناته دیده می‌شوند. مشاهدات صحرایی و داده‏‌های سنگ کل به‌دست‌آمده برای توده‏‌های ‌شمال‌خاوری سنقر نشان‌دهندة ارتباط کانسارهای منطقه با موقیت زمین‌ساختی و سرشت سنگ‌زایی سنگ‏‌های آذرین درونی منطقه هستند. ویژگی‏‌های صحرایی و نیز چندین ویژگی سنگ‌نگاری و ‌زمین‌شیمیایی عبارتند از حضور کانی‏‌های پلاژیوکلاز کلسیک، هورنبلند منیزیم‌دار، متاآلومینوس (ضریب اشباعی آلومین (ASI<1)، غنی‏‌شدگی از عنصرهای LREE و تهی‏‌شدگی از عنصرهای HREE و در نهایت ویژگی‌های ‌زمین‌شیمیایی آنها در نمودار Sc دربرابر Rb و Zr دربرابر Rb/Sr. این ویژگی‌ها نشان می‌دهند فاز مزوکراتیک واحد 1 گرانیتو‏‌ییدها با سرشت اکسیداسیون بالا و کمتر تحول‌یافته، حاصل مخلوطی از اجزای جدایش‌یافته از گوشته و پوستة قاره‌ای نسبتاً بالغ، در پی فرورانش پوستة اقیانوسی نئوتتیس به زیر پوستة قاره‌ای سنندج- سیرجان بوده است. همچنین، ‌از دیدگاه ترکیبی همانند ترکیب میانگین گرانیتو‏‌ییدهای اسکارنی جهانی Fe- Cu- Au است و پتانسیل کانی‌سازی بالایی برای پدیدآوردن نهشته‏‌های اسکارنی Fe-Cu-Au دارد. در حالی که فاز لوکوکراتیک نوع A بخش 2 سرشت آلکالن، پتاسیم بالا، نسبت بالای Ga/Al، غنی‏‌شدگی از عنصرهای HFSE (مانند Ta، Nb، Ga، Zr و Pb) و تهی‏‌شدگی از Eu و عنصرهای سازگار مانند Cr در الگوی توزیع عنصرهای خاکی کمیاب نشان می‌دهد. ازاین‌ر‌و، این فاز سرشت A-type از یک خاستگاه هیبریدی و در یک جایگاه پس از برخورد دارد و از بخش‌های گوشته‌ای و پوسته‌ای که در پی درهم آمیختن با پوستة بالاییِ آلایش‌یافته پدید آمده است. این بخش تقریباً احیایی و بسیار تحول‌یافته است و همانند ترکیب میانگین گرانیتو‏‌ییدهای اسکارنی جهانی Fe-Cu-Au، استعداد بالایی برای ‌کانی‌سازی‏‌های Mo، Sn و W دارد.

ماگماتیسم شمال‌باختری تاکستان: محصول ریزش کالدرایی نامتقارن

بتول نعمتی؛ علی اصغر سپاهی گرو؛ عباس آسیابانها

دوره 13، شماره 2 ، مرداد 1401، صفحه 65-90

https://doi.org/10.22108/ijp.2022.130237.1249

چکیده

منطقة مورد بررسی در شمال‌باختری تاکستان و بخشی از کمان ماگمایی البرز و در البرز باختری جای دارد. در این منطقه سنگ‌های گرانیتوییدی مانند آلکالی‏‌گرانیت، گرانیت، کوارتز مونزونیت، کوارتز مونزودیوریت ... بیشتر منطقة مورد بررسی در شمال‌باختری تاکستان و بخشی از کمان ماگمایی البرز و در البرز باختری جای دارد. در این منطقه سنگ‌های گرانیتوییدی مانند آلکالی‏‌گرانیت، گرانیت، کوارتز مونزونیت، کوارتز مونزودیوریت و مونزودیوریت و نیز سنگ‏‌های آتشفشانی مانند بازالت، آندزیت بازالتی، آندزیت، داسیت و ریولیت و واحدهای آذرآواری شامل توف، آگلومرا، ایگنمبریت رخنمون دارند. وجود ایگنمبریت و گنبدهای داسیتی و ریولیتی با آرایش نیمه‌حلقوی در خاور توده‏‌های آذرین درونی، نشان‌دهندة پیدایش کالدرای نامتقارن دریچه‏‌ای در منطقه است. رخداد کالدرا در منطقه گواهی بر زمین‌ساخت کششی در منطقه است. با توجه به گسترش کمابیش کم ایگنمبریت‏‌ها، احتمالاً ابعاد کالدرا کوچک بوده است. ماگمای سازندة سنگ‏‌های منطقه سرشت کالک‌آلکالن و کالک‌آلکالن پتاسیم بالا دارد. آلکالی گرانیت‏‌هایِ منطقه از نوع A و زیرردة A2 و مونزودیوریت‏‌ها از نوع I هستند. برپایة نمودارهای زمین‌شیمیایی عنصرهای کمیاب، سنگ‏‌های این منطقه خاستگاه‌های مختلفی دارند؛ به‌گونه‌ای‏‌که نمونه‏‌های فلسیک بیشتر پیامد ذوب پوسته‏‌ هستند. نمونه‏‌های بازیک نیز خاستگاه گوشته‏‌ای دارند؛ اما دچار آلایش با سازندگان پوسته‏‌ای شده‏‌اند. بر همین اساس، دو گروه سنگی در منطقه وجود دارد. گروه نخست در پی فرورانش و ذوب گوشته و گروه دوم به‌دنبال ذوب پوسته همراه با بقایای حاصل از استخراج سنگ‏‌های گروه نخست پدید آمده‌اند. محیط زمین‏‌ساختی گروه نخست کمان‏‌های آتشفشانیِ نوع قاره‏‌ای است که در مناطق حاشیة قاره و در پی فرورانش پدید آمده‏‌اند و محیط زمین‏‌ساختی گروه دوم پس از برخورد و پس از کوهزایی است.

تنوع زمین‌شیمیایی سنگ‌های آتشفشانی ائوسن منطقة کهک (جنوب قم): شاهدی بر شرایط مختلف ذوب گوشته در کمان ماگمایی ارومیه-‌دختر

مرتضی دلاوری؛ علیرضا دامغانی

دوره 13، شماره 2 ، مرداد 1401، صفحه 91-120

https://doi.org/10.22108/ijp.2022.132106.1261

چکیده

منطقة کهک (جنوب قم) بخشی از کمان ماگمایی ارومیه‌-دختر است. واحدهای آتشفشانی ائوسن میانی- بالایی، دربردارندة حجم چشمگیری بازالت هستند. این سنگ‌ها سرشت کالک‌آلکالن دارند و شواهد زمین‌شیمیایی آنها، مانند ... بیشتر منطقة کهک (جنوب قم) بخشی از کمان ماگمایی ارومیه‌-دختر است. واحدهای آتشفشانی ائوسن میانی- بالایی، دربردارندة حجم چشمگیری بازالت هستند. این سنگ‌ها سرشت کالک‌آلکالن دارند و شواهد زمین‌شیمیایی آنها، مانند آنومالی مثبت عنصرهای ناسازگار متحرک (مانند Rb، K و Ba) و تهی‌شدگی نسبی عنصرهای ناسازگار نامتحرک (مانند Zr، Ti، Nb و Ta) نشان‌دهندة ماگماتیسم فرافرورانشی در یک محیط حاشیة فعال قاره‌ای است (48/0- 16/0Ta/Yb=). برپایة پراکندگی نمونه‌ها در نمودارهای تغییرات، تنوع تمرکز عنصرهای کمیاب (4/10-5/2LaN/YbN=؛ 29-211Ba/Nb=) و شکل متمایز الگوی بهنجارشدة عنصرهای خاکی کمیاب و نمودارهای عنکبوتی، نمونه‌ها در چند گروه جدا از هم دسته‌بندی می‌شوند که گمان نمی‌رود از طریق فرایندهای تحولی ماگما با یکدیگر رابطه زایشی داشته باشند. از سوی دیگر، تمرکز عنصرهای کمیاب (2/0-58/0Nb/La=) نشان‌دهندة خاستگاه‌گرفتن مذاب از گوشتة سنگ‌کره‌ای و دگرسان‌شدة زیرقاره‌ای است که در رخسارة اسپینل- گارنت لرزولیتی دچار درجات متفاوتِ ذوب‌بخشی از کمتر از 10 تا نزدیک به 20 درصد شده است. برپایة یافته‌های این پژوهش، تغییر شرایط خاستگاه گوشته‌ای مذاب از دلایل اصلی تنوع زمین‌شیمیایی در ماگماتیسم ائوسن منطقة کهک است. افزون‌بر این، پیشنهاد می‌شود در محدودة زمانی ائوسن، فعل و انفعال فرایندهای گوناگون، مانند به عقب برگشتن تختة فرورندة نئوتتیس، صعود گوشته سست‌کره‌ای و آشفتگی دمایی گوشتة سنگ‌کره‌ای دگرسان از عوامل اصلی ماگماتیسم گسترده ائوسن در ایران مرکزی و نیز کمان ارومیه-دختر بوده‌اند.

تعیین شرایط دمایی، وضعیت سولفیداسیون و سازوکار تشکیل طلا در کانسار چندفلزی آتش‌انبار (جنوب قزوین)، برپایة شواهد کانه‏‌زایی، دگرسانی و شیمی کانه‏‌ها

ابراهیم طالع فاضل؛ نرگس اعلایی مقتدر؛ عباس اروجی

دوره 13، شماره 2 ، مرداد 1401، صفحه 121-150

https://doi.org/10.22108/ijp.2020.124097.1194

چکیده

کانسار چندفلزی آتش‌انبار با ذخیرة احتمالی 2 میلیون تن (شامل مجموعه عنصرهای فلزات پایه و طلا) و میزان متوسط طلا 13/2 گرم در تن (ppm)، در بخش شمالی پهنة ماگمایی ارومیه- دختر، متعلق به ماگماتیسم آتشفشانی- نفوذی ... بیشتر کانسار چندفلزی آتش‌انبار با ذخیرة احتمالی 2 میلیون تن (شامل مجموعه عنصرهای فلزات پایه و طلا) و میزان متوسط طلا 13/2 گرم در تن (ppm)، در بخش شمالی پهنة ماگمایی ارومیه- دختر، متعلق به ماگماتیسم آتشفشانی- نفوذی بستان‏‌آباد- انارک قرار گرفته است. در این کانسار، رگه‏‌‏‌های چندفلزی طلادار با سرشت اپی‏‌ژنتیک، درازای نزدیک به 5 تا 80 متر، پهنای 5/0 تا 6 متر و ژرفای حداکثری 45 متر در سنگ میزبان داسیت‏‌های پورفیری ائوسن میانی (واحد Eord) روی داده‏‌اند. کانه‏‌زایی با بافت و ساخت‌های رگه- رگچه‌ای، پوسته‏‌ای، قلوه‏‌ای‌‏‌شکل، برشی و افشان در سه مرحله پیش از کانه‌زایی (حضور پیریت‏‌های افشان)، کانه‏‌زایی اصلی (شامل کالکوپیریت رگه‏‌ای (II-A)، رگة کوارتز- سولفید برشی (II-B) و رگة باریت- سولفید (II-C)) و پس از کانه‌زایی (شامل رگة کربنات تأخیری (III-A) و برون‏‌زاد (III-B)) رخ‏‌داده است. دگرسانی‏‌ آرژیلیک (مجموعه کائولینیت- ایلیت± دیکیت) به‏‌همراه دگرسانی سیلیسی (مجموعة کوارتز± ژاسپر)، اصلی‏‌ترین دگرسانی‏‌های منطقه را دربر می‏‌گیرند. در کانسار آتش‌انبار، طلا به‏‌صورت ذرات آزاد (Au0) در میزبان کالکوپیریت و نامریی (Au+) در ترکیب کانه‏‌های اسفالریت و پیریت وجود دارد. همچنین، با توجه به نسبت Co/Ni (گسترة 2/1 تا 45)، پیریت‏‌های افشان پیش از کانه‏‌زایی سرشت ولکانوژنیک دارند و پیریت‏‌های دارای منطقه‏‌بندی خاستگاه گرمابی دارند. با توجه به تغییرات غلظت Cd (میانگین: ppm 4657) و نسبت Zn/Cd (میانگین: 6/188) در ترکیب اسفالریت‏‌ها، کانه‏‌زایی در سامانه گرمابی دما متوسط- بالا (دمای 200 تا 250 درجة سانتیگراد) قرار گرفت. همچنین، برپایة محتوای %FeS mol در اسفالریت‏‌ها (گسترة 11/0 تا 0/4) تغییرات LogfS2 درآنها از 10- تا 14- به‌دست آمد که با وضعیت سولفیداسیون بالا تا متوسط برای این کانسار همخوانی دارد. با توجه به همراهی پاراژنتیک طلا با کانه‌های پیریت و اسفالریت، عدم رخداد کانی‌های اکسیدی، دمای ‌متوسط سیال‌کانه‌ساز، pH نزدیک به خنثی تا اسیدی (وجود دگرسانی‌ آرژیلیک± سریسیت) و اکتیویته بالای گوگرد (log aS2)، کمپلکس‌های بی‌سولفیدی -Au(HS)2 در انحلال‏‌پذیری طلا و انتقال آن نقش داشته‏‌اند. برپایة شواهد، افزایش logfO2 محیط فعالیت – S2را کاهش داده و طلا در رگة برشی کوارتز- سولفید از طریق ناپایداری کمپلکس‏‌های بی‏‌سولفیدی طلا ته‏‌نشست کرده است.

سنگ‌زایی و جایگاه زمین‌ساختی توده‏‌های آذرین درونی متاآلومین غنی از پتاسیم آفتابرو-قلیچ‏‌‌کندی (جنوب بویین‏‌‌زهرا): شواهدی از داده‏‌‌های ایزوتوپی Sr-Nd

حسن گوهری؛ محمد حسن کریم پور؛ هوشنگ اسدی هارونی؛ سید احمد مظاهری؛ خوزه فرانسیسکو سانتوز؛ تونی برن تامسن

دوره 13، شماره 2 ، مرداد 1401، صفحه 151-176

https://doi.org/10.22108/ijp.2022.131652.1259

چکیده

توده‏‌های آذرین درونی آفتابرو و قلیچ‏‌‌کندی در 40 کیلومتری جنوب‏‌باختری بویین‏‌‌زهرا از توابع استان قزوین جای دارند و در کمان ماگمایی ارومیه- دختر از پهنة ساختاری ایران مرکزی رخنمون پیدا کرده‌اند. ... بیشتر توده‏‌های آذرین درونی آفتابرو و قلیچ‏‌‌کندی در 40 کیلومتری جنوب‏‌باختری بویین‏‌‌زهرا از توابع استان قزوین جای دارند و در کمان ماگمایی ارومیه- دختر از پهنة ساختاری ایران مرکزی رخنمون پیدا کرده‌اند. این توده‏‌‌های متآلومین ترکیب حد واسط با سرشت کالک‌آلکالن پتاسیم بالا تا شوشونیتی نشان می‌دهند. این سنگ‌ها بیشتر از جنس کوارتز-مونزونیت هستند و در سنگ‏‌‌های آتشفشانی و آذرآواری ائوسن تزریق شده‏‌‌اند. برپایة داده‏‌های زمین‏‌شیمیایی، غنی‏‌شدگی از عنصرهای LREE نسبت به HREE و LILE نسبت به HFSE و کاهش شدید مقدار Nb، Ti و P و افزایش Pb نشانة پیدایش ماگما در پهنه فرورانشی حاشیة قاره‏‌‌ای است. در نمونه‏‌‌های منطقة آفتابرو مقدار εNd برابربا 1/4+ تا 3/2+ و نسبت ایزوتوپی 87Sr/86Sr برابربا 7047/0 تا 7051/0 است؛ اما در نمونه‏‌‌های قلیچ‏‌‌کندی مقدار εNd (2/1- تا 2/3-) کمتر و نسبت ایزوتوپی87Sr/86Sr برابربا 7061/0 تا 7063/0 است. سن مدل (TDM2) برای تودة آذرین درونی آفتابرو برابربا 492/0 تا 635/0 میلیارد سال پیش است؛ اما برای قلیچ‏‌‌کندی برابربا 919/0 تا 07/1میلیارد سال پیش است. داده‏‌‌های زمین‏‌‌شیمیایی تودة آذرین درونی آفتابرو به‌خوبی گویای خاستگاه گوشته‏‌‌ای متاثر از سیال‌های رهاشده از صفحة فرورانشی هستند؛ ‌اما این داده‌ها برای تودة آذرین درونی قلیج‏‌‌کندی نشان‌دهندة اختلاط هیپربولیک یک قطب ماگمای مافیک جدایش‏‌یافته از گوشته با یک قطب فلسیک و یا هضم سنگ‏‌‌های پوستة قاره‏‌‌ای نوپروتروزوییک در جایگاه فرورانشی هستند.

ویژگی های آتشفشان شناسی و ژئوشیمیایی محصولات آخرین فوران سبلان، شمال غرب ایران

رضا فهیم گیلانی؛ سید جمال شیخ ذکریایی؛ علی درویش زاده؛ منصور وثوقی عابدینی

دوره 10، شماره 1 ، خرداد 1398، ، صفحه 125-146

https://doi.org/10.22108/ijp.2019.115533.1119

چکیده

آتشفشان سبلان در شمال غرب ایران و در 25 کیلومتری جنوب مشکین شهر در زون ساختاری البرز غربی- آذربایجان قرار دارد. سنگ های تشکیل دهنده سبلان و دامنه های شرقی و شمالی آن با حجم قابل توجهی از نهشته های پیروکلاستیک ... بیشتر

مطالعه پترولوژیکی و ایزوتوپی سنگ‌های بازالت‌های برزند و مقایسه آن با سنگ‌های بازالت‌های پشتاسر در جنوب شهرستان گرمی

محمد مبشرگرمی؛ رضا زارعی سهامیه؛ مهراج آقازاده؛ احمد احمدی خلجی؛ غلامرضا احمدزاده؛ پترس لی راکس

دوره 10، شماره 1 ، خرداد 1398، ، صفحه 23-52

https://doi.org/10.22108/ijp.2018.110094.1079

چکیده

بازالت‌های برزند (ادامه بازالت‌های کوسملین در ایران) با روند موازی نسبت به بازالت‌های پشتاسر از لحاظ استراتیگرافی سن قدیمی‌تری دارند. این بازالت‌ها با ساخت منشوری بیشتر دارای ترکیب موژه-آریت بوده ... بیشتر بازالت‌های برزند (ادامه بازالت‌های کوسملین در ایران) با روند موازی نسبت به بازالت‌های پشتاسر از لحاظ استراتیگرافی سن قدیمی‌تری دارند. این بازالت‌ها با ساخت منشوری بیشتر دارای ترکیب موژه-آریت بوده و بافت هیالومیکرولیتی پورفیریتیک و گلومروپورفیریتیک نشان می‌دهند. کانی‌های اصلی آن پلاژیوکلازهای غنی از کلسیم و کلینوپیروکسن‌های دیوپسیدی و مقادیری کانی‌های اپک به همراه میکرولیت‌های سانیدین، آمفیبول پارگازیتی، بیوتیت و لویسیت می‌باشند. لویسیت‌ها عموماً به آنالسیم تبدیل شده‌اند. ماگمای مولد این سنگ‌ها دارای سرشت پتاسیک و شوشونیتی است. در نمودارهای چند عنصری، فروافتادگی‌های عناصر Ti, Ta و Nb و غنی‌شدگی شاخص عناصر LILE و LREE وابستگی ماگمای مولد این سنگ‌ها را با محیط‌های وابسته به فرورانش نشان می‌دهد. بر اساس نسبت‌های ایزوتوپی رادیوژنیک، گوشته منشأ سنگ‌های بازالتی برزند در حدود 8/0 تا 9/0 میلیارد سال پیش از یک گوشته بارور اولیه جدا شده است. بر اساس نسبت‌های 87Sr/86Sr اولیه 0004/0±70499/0 و 143Nd/144Nd اولیه 0004/0±5127/0 سن 7/1±39 تا 5/1±41 میلیون سال برای نمونه‌ها تخمین زده شده است. شواهد ژئوشیمیایی نشانگر ذوب بخشی حدود 5 درصدی اسپینل گارنت لرزولیت فلوگوپیت دار برای منشأ سنگ‌های بازالتی برزند و بیش از 5% برای بازالت‌های پشتاسر است که از غنی شدگی منشأ طی متاسوماتیسم فرورانشی و رسوبات توربیدیتی تأثیر پذیرفته است. بازالت‌های منطقه برزند دارای ویژگی‌های مشترک با بازالت‌های جوان‌تر پشتاسر بوده و نشانگر تشکیل در محیط کمان عادی بعد از برخورد هستند.

پیدایش و شیمی‌‌کانی‌های سولفیدی و اکسیدی برون‌زاد در کانسار پلی‌متال ماهور غرب نهبندان

محمد بومری؛ حبیب بیابانگرد؛ کازو ناکاشیما؛ مرتضی اسفرم

دوره 4، شماره 14 ، تیر 1392، ، صفحه 17-30

چکیده

کانسار پلی‌متال ماهور در 130 کیلومتری غرب نهبندان در حاشیه شرقی بلوک لوت واقع شده است. کانه‌زایی برون‌زاد در امتداد شمالی-جنوبی در سنگ‌های آتشفشانی ترشیاری دگرسان شده دیده می‌شود. کانی‌های برون‌زاد ... بیشتر

رفتار عناصر اصلی و کمیاب کانی تورمالین در پگماتیت‌های منگاوی و گنجنامه (استان همدان)

احمد احمدی خلجی؛ زهرا طهماسبی؛ فرهاد زال؛ زهرا شعبانی

دوره 7، شماره 27 ، مهر 1395، ، صفحه 1-24

https://doi.org/10.22108/ijp.2016.21015

چکیده

پگماتیت‌های منگاوی (جنوب‌خاوری همدان) و گنجنامه (جنوب‌باختری همدان) بخشی از تودة گرانیتوییدی الوند در پهنه سنندج-سیرجان هستند. ترکیب تورمالین‌ها در منطقه منگاوی شورل و در منطقه گنجنامه شورل-فویتیت ... بیشتر پگماتیت‌های منگاوی (جنوب‌خاوری همدان) و گنجنامه (جنوب‌باختری همدان) بخشی از تودة گرانیتوییدی الوند در پهنه سنندج-سیرجان هستند. ترکیب تورمالین‌ها در منطقه منگاوی شورل و در منطقه گنجنامه شورل-فویتیت است. در تورمالین‌های گنجنامه، مقدار Al و به تناسب با آن، مقدار جایگاه خالی X بیشتر از منطقه منگاوی است؛ اما در کل، جانشینی‌های اصلی در هر دو نوع تورمالین از انواع پروتون‌زایی و افزایش آلومینیم و جانشینی‌هایی است که در آنها افزایش Al و جایگاه خالی X و کاهش Fe روی‌می‌دهد. جانشینی نوع اول به پیدایش اولنیت منجر شده و دومی موجب پیدایش فویتیت و تورمالین‌های حاوی آلومینیم و جایگاه خالی X شده‌ است. نبود ترکیب دراویت و وجود Fe# بیش از 8/0 در همه نمونه‌های آنالیزشده نشان‌دهنده ماگمایی‌بودن تورمالین در این پگماتیت‌هاست. افزون بر این، وجود جانشینی‌هایی از نوع جایگاه خالی X و Na+Al (سازندگان اولنیت) را می‌توان نشان‌دهنده ماگمایی‌بودن تورمالین دانست؛ زیراکه عناصر مورد نیاز تورمالین (بور، آهن، سدیم و آلومینیم) از خود سیال ماگمایی تامین‌شده‌است. مقدار HREE‌ها در تورمالین‌های منگاوی به‌علت همراهی با گارنت بسیار کم است؛ اما تورمالین‌های گنجنامه در نبود گارنت دارای مقدار بالایی از این عناصر هستند. ازاین‌رو، اگرچه تورمالین‌ها دارای جانشینی‌های گسترده‌ای هستند؛ اما تمایل چندانی به جذب عناصر ‌خاکی نادر ندارند. کانی‌های همایندِ (پاراژنز) تورمالین بیشترین ﺗﺄثیر را در کنترل مقدار عناصر ‌خاکی نادر آن دارند.

زمین‌شیمی و سنگ‌زایی منشورهای بازالتی جنوب شهرستان گرمی (استان اردبیل)

محمد مبشرگرمی؛ احمد جهانگیری

دوره 8، شماره 31 ، آذر 1396، ، صفحه 165-188

https://doi.org/10.22108/ijp.2017.81974.0

چکیده

مجموعه سنگ‏‌های آتشفشانی مافیک ائوسن جنوب‏‌خاوری شهرستان گرمی بیشتر به‌صورت منشورهای بازالتی دیده می‏‌شوند. این منشورها از سنگ‏‌های مافیکِ آلکالی‌الیوین‌بازالت ساخته شده‌اند و با ستبرای ... بیشتر

سنگ‌شناسی و محیط تکتونوماگمایی گرانیتویید ذرتی، جنوب‌باختری بیرجند (خاور بلوک لوت)

عباداله طولابی نژاد؛ احمد احمدی خلجی؛ محمد ابراهیمی؛ حبیب بیابانگرد؛ رسول اسمعیلی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 01 مرداد 1401

https://doi.org/10.22108/ijp.2021.125463.1207

چکیده

تودة گرانیتوییدی ذرتی در حاشیة خاوری بلوک لوت برونزد دارد. این توده شامل تونالیت بیوتیت‌دار و سینوگرانیت- آلکالی‌فلدسپار گرانیت به‌همراه گرانودیوریت‌های پورفیروییدی بیوتیت و تورمالین‌دار، گرانیت، ... بیشتر تودة گرانیتوییدی ذرتی در حاشیة خاوری بلوک لوت برونزد دارد. این توده شامل تونالیت بیوتیت‌دار و سینوگرانیت- آلکالی‌فلدسپار گرانیت به‌همراه گرانودیوریت‌های پورفیروییدی بیوتیت و تورمالین‌دار، گرانیت، انکلاوهای آذرین و رسوبی دگرگون‌شده، رگه‌ها و دایک‌های فلسیک است. کوارتز، پلاژیوکلاز، میکروکلین، ارتوز، بیوتیت، مسکوویت و تورمالین از کانی‌های سازندة این توده هستند. این تودة آذرین درونی از نوع کالک‌آلکالن پتاسیم بالا، پرآلومینوس و از گرانیت‌های نوع S است. نمودارهای عنصرهای فرعی و خاکی کمیاب دست‌کم دو روند را نشان می‌دهند که احتمالاً نشان‌دهندة خاستگاه متفاوتی برای واحدهای سنگی مختلف این توده است. سنگ‌های سازندة این گرانیتویید از عنصرهایی مانند Rb، Th، U، K و Pb غنی‌شدگی و از عنصرهایی مانند Nb، Sr، P، Ti و Zr تهی‌شدگی نشان می‌دهند. این ویژگی‌ها از نشانه‌های دخالت پوسته در پیدایش ماگماهای پهنه‌های برخوردی به‌شمار می‌روند. واحدهای گرانودیوریت پورفیروییدی تورمالین‌دار و سینوگرانیت تا آلکالی‌فلدسپار گرانیت از ذوب سنگ مادری متاپلیتی و غنی از رس با خاستگاه پوستة بالایی و بی دخالت گوشته به کمک آبزدایی مسکوویت و در یک کمان برخوردی پدید آمده‌اند. واحدهای گرانودیوریت پورفیروییدی بیوتیت‌دار به‌همراه گرانیت، تونالیت بیوتیت‌دار و انکلاوهای آن پیامد ذوب سنگ مادری متاگری‌وکی و فقیر از رس با خاستگاه پوستة بالایی و بی دخالت گوشته به کمک آبزدایی بیوتیت و محیط زمین‌ساختیِ به‌ترتیب برخوردی و پسابرخوردی بوده‌اند. نمودارهای تعیین فشار و دما نشان‌دهندة فشار آب 5≥ کیلوبار و دمای 650 تا 700 درجة سانتیگراد برای گرانودیوریت‌های پورفیروییدی بیوتیت و تورمالین‌دار و سینوگرانیت تا آلکالی‌فلدسپار گرانیت و دمای 775 درجة سانتیگراد برای گرانیت، تونالیت‌های بیوتیت‌دار و انکلاوهای آن هستند.

شواهدی برای فرایند آمیختگی/اختلاط ماگمایی در توده‌های نفوذی قروه (کردستان): با تاکید بر شاخص‌های بافتی و ژئوشیمیایی

سیده اعظم موسوی؛ اشرف ترکیان

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 24 اردیبهشت 1401

https://doi.org/10.22108/ijp.2022.130372.1251

چکیده

توده‌های نفوذی مورد بررسی در شمال پهنه‌ی سنندج-سیرجان و در استان کردستان برونزد دارند. در این مجموعه میزبان‌ توده-های گرانیتی، گرانودیوریت و مونزونیت بوده و انکلاوهای موجود در آنها نیز ترکیب دیوریتی ... بیشتر توده‌های نفوذی مورد بررسی در شمال پهنه‌ی سنندج-سیرجان و در استان کردستان برونزد دارند. در این مجموعه میزبان‌ توده-های گرانیتی، گرانودیوریت و مونزونیت بوده و انکلاوهای موجود در آنها نیز ترکیب دیوریتی و گابرویی دارند. انکلاوها با اشکال گردشده و بیضوی در سنگ‌های میزبان پراکنده هستند، عموماً مرز ناگهانی با سنگ میزبان داشته و از مجموعه کانی‌های آذرین تشکیل شده‌اند. حضور انکلاوهای ریز دانه مافیک همراه با شواهدی از وجود بافت‌های ناتعادلی مانند فلدسپار با بافت‌های پوئی-کیلیتیک، حضور انبوهه‌های مافیک و آپاتیت‌های سوزنی، بلورهای پلاژیوکلاز کوچک مجزا در پلاژیوکلازهای بزرگ یا حضور دو نسل پلاژیوکلاز، حالت منطقه‌بندی و حاشیه انحلالی در پلاژیوکلاز همگی آمیختگی ماگمایی را تأیید می‌کنند. مطالعات صحرایی، سنگ‌شناسی و ژئوشیمیایی نشان می‌دهند که ماگمای سازنده این مجموعه از نوعI ، متاآلومین و در سری کالک‌آلکالن قرار دارند. با توجه به غنی‌شدگی انکلاوها ازCr, Ni ,Co وHREE منشا انکلاوها گلبول‌هایی از ماگماهای مافیک است. همچنین محتوای نسبتاً بالایMg# در انکلاوها (62/0-52/0) نسبت به سنگ میزبان (48/0-34/0Mg#=)، منبع ماگماهای گوشته‌ایی را محتمل‌تر می‌کند. علاوه بر ویژگی‌های ژئوشیمیایی یاد شده انکلاوها نسبت به سنگ‌های میزبان‌ از LREE و LILE تهی شده و از تیتانیوم غنی شده هستند، لذا به نظر می‌رسد از دو ماگمای مختلف منشا گرفته و صرفاً به سبب فرایند آمیختگی /اختلاط ماگمایی در کنار یکدیگر قرار گرفته باشند.

مشاهده مقاله

تحول سیالات کانه‌ساز در کانسار طلای داشکسن، شمال‌خاور قروه، باختر ایران، براساس ترکیب شیمیایی تورمالین و داده‌های سیالات درگیر

محمد مرادی؛ زهرا اعلمی‌نیا؛ ابراهیم طالع فاضل؛ مهین منصوری اصفهانی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 10 خرداد 1401

https://doi.org/10.22108/ijp.2022.132378.1265

چکیده

کانسار طلای داشکسن با ذخیره‌ اکسیدی 52 میلیون تن و عیار‌ متوسط 77/1 گرم بر تن طلا، در میزبان داسیت/ریوداسیت پورفیری و برش‌های داسیتی میوسن میانی، در باختر ایران شکل گرفته است. تورمالین در کانسار داشکسن ... بیشتر کانسار طلای داشکسن با ذخیره‌ اکسیدی 52 میلیون تن و عیار‌ متوسط 77/1 گرم بر تن طلا، در میزبان داسیت/ریوداسیت پورفیری و برش‌های داسیتی میوسن میانی، در باختر ایران شکل گرفته است. تورمالین در کانسار داشکسن با بافت‌های افشان، رگه/رگچه و برشی رخ داده و در مطالعات پتروگرافی به شکل‌های سوزنی (نوع اول)، شعاعی (نوع دوم) و تیغه‌ای کشیده (نوع سوم)، مشاهده می‌شود. ترکیب شیمیایی سه نوع تورمالین بر روی نمودارهای مختلف بیانگر آن است که می‌توانند نماینده ماهیت و تحولات سیال کانه‌ساز باشند. بر اساس تجزیه‌های ریزکاوالکترونی، تورمالین‌های‌ نوع اول و سوم دارای ترکیب دراویت و نوع دوم دراویت متمایل به شورل هستند.تورمالین‌های نوع سوم برخلاف تورمالین‌های دو نوع دیگر، منطقه‌بندی ضعیفی نشان می‌دهند و مقادیر بالاتری از عناصر Na، K، Feو Mg و مقادیر کمتری از Ca دارند. روی نمودار سه‌تایی Fetot-Ca-Mg در جایگاه متاپسامیت و متاپلیت‌های فقیر از کلسیم و سنگ‌های کوارتز-تورمالینی قرار می‌گیرند. نسبت بالاتر Fe/(Fe+Mg) در انواع یک و دو، بیانگر خاستگاه ماگمایی-گرمابی آنهاست در حالیکه این نسبت‌ در تورمالین‌های نوع سوم متفاوت است و به سمت شرایط گرمابی تمایل دارد. مطالعات سیالات درگیر بر روی رگه‌‌های کوارتز-تورمالین-پیریت، گویای شوری بین 9/15 تا 8/16 درصد وزنی معادل نمک و دمای همگن‌شدن بین 185 تا 254 درجه سانتیگراد است. شواهد این پژوهش نشان می‌دهد که رگه کوارتز-تورمالین-پیریت در کانسار داشکسن موثر از وجود یک سامانه گسلی و ناشی از تغییرات فیزیکوشیمیایی سیال کانه‌ساز در شرایط فشارزدایی و احتمالاً ترکیب با آب‌های جوی کم عمق شکل گرفته است.

مشاهده مقاله

پتروژنز و تعیین سن توده‌های نفوذی دوران و شاه بلاغی: شاهدی بر ماگماتیسم گرانیتی سدیک و سیلیس بالای بعد از برخوردی پرکامبرین پایانی

زهرا بدرزاده؛ مهراج آقازاده

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 22 مرداد 1401

https://doi.org/10.22108/ijp.2022.132527.1268

چکیده

توده‌های نفوذی دوران و شاه‎بلاغی در زون ایران‎مرکزی و در غرب و جنوب‏غرب زنجان رخنمون دارند و شامل پالس‎های نفوذی میکاگرانیت، گرانیت‎پورفیری و گرانیت صورتی به همراه انکلاوها و دایک‏های بازیک ... بیشتر توده‌های نفوذی دوران و شاه‎بلاغی در زون ایران‎مرکزی و در غرب و جنوب‏غرب زنجان رخنمون دارند و شامل پالس‎های نفوذی میکاگرانیت، گرانیت‎پورفیری و گرانیت صورتی به همراه انکلاوها و دایک‏های بازیک هستند. بر اساس تعیین سن U-Pb بر روی بلورهای زیرکن، توده گرانیت‎پورفیری 567 میلیون سال قبل و توده گرانیتی صورتی در 538 میلیون سال قبل جایگزین شده‎اند. توده‌های گرانیتی دارای میزان سیلیس بسیار بالا (SiO2>78%wt) و میزان اکسیدهای TiO2, Fe2O3, MgO, CaO, P2O5 بسیار پایین می‎باشند. توده‎های گرانیت‎پورفیری و میکاگرانیت دارای Na2O بالا و آلبیت‎گرانیت هستند و گرانیت صورتی نسبت K2O/Na2O حدود 1 را دارد. توده‎های گرانیتی مورد مطالعه از نوع متاآلومین تا پرآلومین ضعیف و میزان ACNKکمتر از 1/1 می باشد. در دیاگرام‎های عنکبوتی و عناصر نادر خاکی، توده گرانیت پورفیری از HREE و HFSE غنی شدگی و از LREE و LILE تهی شدگی و میکاگرانیت‏ها از LILE تهی‎شدگی و از HFSE و LREE غنی‎شدگی نشان می‎دهند و نمونه‎های گرانیت صورتی و سنگ‎های بازیک از LREE و LILE غنی‎شدگی و از HFSE تهی‎شدگی نشان می‎دهند. توده‎های گرانیتی مورد مطالعه ویژگی‎های گرانیت‎های نوع I تفریق‎یافته را نشان می‎دهند. ماهیت سدیک توده های گرانیت پورفیری و میکا گرانیت اولیه بوده و این توده‏ها از ذوب بخشی پوسته قدیمی با ترکیب پلیت فلسیک ایجاد شده‏اند. سنگ‎های بازیک از ماگمای مشتق‏شده از گوشته متاسوماتیسم‎شده توسط سیالات فرورانشی ایجاد شده‏اند. توده‎های گرانیتی مورد مطالعه از ذوب بخشی منابع مختلف پوسته‎ای در محیط کششی بعد از برخوردی و در حین صعود گوشته و افزایش گرادیان زمین‎گرمایی تشکیل شده‎اند.

مشاهده مقاله

ژئوشیمی سنگ کل و شیمی کانیهای سنگ‌های آذرین نفوذی حد واسط ضلع شمالی رودخانه شاهرود حوالی زردکوه در استان گیلان (ایران)

مجتبی بهاج روی؛ سعید تاکی؛ محسن مؤذن؛ علیرضا گنجی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 13 شهریور 1401

https://doi.org/10.22108/ijp.2022.132420.1267

چکیده

محدوده‌ی مورد مطالعه در ناحیه زردکوه در شمال ایران قرار داشته و جزئی از رشته کوه البرز می‌باشد. واحدهای سنگی رخنمون یافته در منطقه مورد مطالعه غالباً شامل سنگ‌های آتشفشانی ائوسن (گدازه و سنگهای آذرآواری ... بیشتر محدوده‌ی مورد مطالعه در ناحیه زردکوه در شمال ایران قرار داشته و جزئی از رشته کوه البرز می‌باشد. واحدهای سنگی رخنمون یافته در منطقه مورد مطالعه غالباً شامل سنگ‌های آتشفشانی ائوسن (گدازه و سنگهای آذرآواری متعلق به سازند کرج) می‌باشد که بطور محلی توسط توده‌های آذرین نفوذی قطع شده‌اند. از آنجائیکه این توده‌های آذرین نفوذی توالی فاز ۱ و ۲ پالئوژن با سن ائوسن میانی- الیگوسن زیرین را قطع کرده‌اند بنابراین سن آن‌ها مربوط به بعد از الیگوسن زیرین است. از لحاظ سنگ‌شناسی توده‌های ذکر شده از نوع میکرودیوریت، مونزونیت و مونزودیوریت می‌باشند. میکرودیوریت و مونزونیت‌ها غالباً دارای بافت پورفیروئید با خمیره نسبتا˝ دانه ریزند و مونزودیوریت‌ها دارای بافت گرانولار و اینترگرانولار می‌باشند. نتایج حاصل از ترمومتری و ترموبارومتری کانیها نشان میدهد که دمای تشکیل کلینوپیروکسن‌ها در توده‌های آذرین نفوذی ضلع شمالی رودخانه شاهرود ۱۱4۰ تا ۱۲1۰ درجه سانتی‌گراد، بیوتیت‌ها ۷۵۰ تا ۸۰۰ درجه سلسیوس و فشار تبلور کلینوپیروکسن‌ها غالبا بین ۶ تا ۸ کیلوبار بوده است. بر اساس ترکیب شیمیائی سنگ کل و شیمی کلینوپیروکسن‌ها و بیوتیت‌ها، ماهیت این نفوذی‌ها کالک‌آلکالن پتاسیم بالا تا شوشونیتی است و از لحاظ جایگاه زمین‌ساختی در قلمرو زون‌های فرورانش حاشیه فعال قاره‌ای قرار می‌گیرند. براساس نمودار تغییرات نسبت‌های عناصر کمیاب Sm/Yb در مقابل La/Yb ماگمای مادر سنگ‌های منطقه از یک منبع پریدوتیتی گارنت‌ و اسپینل‌دار (گارنت- اسپینل پریدوتیت) موجود در اعماق 100 تا 110 کیلومتری نشأت گرفته‌اند که دچار 10 تا ۲۰ درصد ذوب بخشی گشته‌اند.

مشاهده مقاله

ویژگی‌های هندسی، سنگ‌نگاری، زمین شیمی و جایگاه تکتونیکی منشورهای آندزیتی معدن سنگ لاشه گورید، غرب شهرستان سربیشه(خراسان جنوبی)

سید سعید محمدی؛ ملیحه نخعی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 02 مهر 1401

https://doi.org/10.22108/ijp.2022.133573.1277

چکیده

در معدن سنگ لاشه گورید در فاصله 5 کیلومتری غرب شهرستان سربیشه (استان خراسان جنوبی)، رخنمون‌هایی از گدازه‌-های آندزیتی با ساختار ستونی وجود دارد که از نظر تقسیمات زمین‌شناسی در بخش شرقی بلوک لوت قرار ... بیشتر در معدن سنگ لاشه گورید در فاصله 5 کیلومتری غرب شهرستان سربیشه (استان خراسان جنوبی)، رخنمون‌هایی از گدازه‌-های آندزیتی با ساختار ستونی وجود دارد که از نظر تقسیمات زمین‌شناسی در بخش شرقی بلوک لوت قرار گرفته‌اند. کانی-های سازنده گدازه‌ها شامل پلاژیوکلاز فراوان، پیروکسن و گاهی کانی کدر هستند. بررسی ویژگی‌های هندسی درزه‌های ستونی در معدن گورید نشان داد که ستون‌ها مخلوطی از چندوجهی‌های 4، 5، 6 و 7 وجهی بوده و در رده نامنظم قرار می-گیرند. بر مبنای اندازه‌گیری‌های انجام‌شده در سه بلوک مجزا (هر یک به مساحت حدود یک متر مربع) از ستون‌های آندزیتی معدن گورید، میانگین شاخص شش ضلعی 83/0 بدست آمد. میزان کل عناصر نادر خاکی در گدازه‌های ستونی معدن گورید 36/185 تا ppm23/204 بوده و الگوی یکنواخت با غنی‌شدگی LREE نسبت به HREE شبیه مجموعه‌های کالک-آلکالن با 76/9-26/8N=(La/Yb)، 85/7-76/6N=(Ce/Yb) و آنومالی منفی ضعیفEu (میانگین 89/0Eu/Eu*=) نشان می‌دهند. غنی‌شدگی LREE نسبت به HREE به همراه غنی شدگی در LILE (به استثنای Ba) و تهی‌شدگی HFSE (Nb، Ti و P) در گدازه‌های بررسی‌شده، بیانگر ماگماتیسم کمان‌ آتشفشانی حاشیه فعال قاره است. نسبت Sm/Yb در نمونه‌های آندزیتی گورید کمتر از 5/2 (میانگین 86/1) است که بیانگر نبود یا وجود مقدار کمی گارنت در خاستگاه است. نسبت پایینDy/Yb (78/1 تا 32/2) در این سنگ‌ها، خاستگاه اسپینل لرزولیتی آن‌ها را تأیید می‌نماید. با بهره‌گیری از نسبت‌های N(La/Yb) (LREE/HREE) و N(Gd/Yb) (MREE/HREE) نیز مشخص شد که نمونه‌ها در قلمرو پایداری اسپینل و در مجاورت منحنی ذوب اسپینل لرزولیت با حدود 90 درصد اسپینل واقع شده‌اند.

مشاهده مقاله

سن سنجی U-Pb زیرکن، ژئوشیمی و زمین‌شناسی گرانیتوئیدهای نیمه‌عمیق ابوذر، جنوب قوچان (شمال شرق ایران)

رضا ارجمندزاده؛ علیرضا الماسی؛ قاسم نباتیان؛ چیولی لی؛ سکینه نوریان؛ تیمور جعفری

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 02 مهر 1401

https://doi.org/10.22108/ijp.2022.132228.1263

چکیده

گرانیتوئیدهای نیمه‌عمیق ابوذر به‌عنوان بخشی از کمان ماگمایی شمال نوار افیولیتی سبزوار، در فاصله 82 کیلومتری شمال شرق سبزوار قرار دارند. این واحدها به‌صورت دایک و استوک با بافت چیره پورفیری در توالی ... بیشتر

مشاهده مقاله

زمین شناسی، کانه زایی و ژئوشیمی ماده معدنی و توده های نفوذی محدوده شمال بهاریه، شرق کاشمر، شمال شرق ایران

Fatemeh Najmi؛ آزاده ملکزاده شفارودی؛ محمد حسن کریم پور

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 06 مهر 1401

https://doi.org/10.22108/ijp.2022.132381.1266

چکیده

محدوده اکتشافی شمال بهاریه واقع در بخش مرکزی پهنه ماگمایی خواف-کاشمر-بردسکن (KKBMB) و شرق شهرستان کاشمر در استان خراسان رضوی است. این محدوده شامل رخنمون‌هایی از‌ واحدهای آذرآواری و آتشفشانی است که توده‌های ... بیشتر محدوده اکتشافی شمال بهاریه واقع در بخش مرکزی پهنه ماگمایی خواف-کاشمر-بردسکن (KKBMB) و شرق شهرستان کاشمر در استان خراسان رضوی است. این محدوده شامل رخنمون‌هایی از‌ واحدهای آذرآواری و آتشفشانی است که توده‌های عمیق (سینوگرانیت، گرانودیوریت) و نیمه‌عمیق (مونزودیوریت، کوارتز مونزونیت و دیوریت پورفیری) در آنها نفوذ کرده است. توده‌های نفوذی موجود غنی‌شدگی در عنصرهای LREE وLILE مانند Kو Ba و کاهیدگی در عنصرهای HREEو HFSE شامل NbوTi نشان می‌دهند که از ‌ویژگی‌های ماگماهای تشکیل شده در پهنه فرورانش است. ناهنجاری کمی منفی Eu (89/0-66/0=Eu/Eu*) نشان‌دهنده‌ی حضور پلاژیوکلاز در خاستگاه سنگ و کاهیدگی Nb بیانگر آلایش کمی اندک ماگما با پوسته قاره‌ای است. خاستگاه ماگمای تشکیل‌دهنده‌ی این توده‌ها، ذوب بخشی درجه پایین اسپینل لرزولیت گوشته متاسوماتیزه است که در عمق حدود 65 کیلومتر تشکیل شده‌اند. کانه‌زایی به صورت رگه-رگچه‌ای با روند NW-SE و NE-SW در راستای گسل‌ها رخ داده است. دگرسانی‌های پروپیلیتیک، سیلیسی، سریسیتی و آرژیلیک در محدوده گسترش داشته و زون‌های پروپیلیتیک و سیلیسی به صورت هاله‌ای در حاشیه رگه-رگچه‌ها حضور دارند. کانه‌های هیپوژن شامل پیریت، کالکوپیریت و اسپکیولاریت بوده و کالکوسیت، مالاکیت، آزوریت، گوتیت و اکسیدهای آهن کانی‌های سوپرژن هستند. دو نوع رگه-رگچه در محدوده قابل تفکیک است: 1) کوارتز+کالکوپیریت+اسپکیولاریت و 2) رگه-رگچه‌های غنی از اسپکیولاریت. مقادیر قابل توجهی از عنصرهای مس (حداکثر 2 درصد)، سرب (حداکثر 61/0 درصد) و روی (حداکثر 2/0 درصد) در رگه-رگچه‌های حاوی کوارتز+کالکوپیریت+اسپکیولاریت وجود دارد. محدوده شمال بهاریه بر پایه شواهدی چون کنترل ساختاری سیستم کانه‌زایی، نوع دگرسانی‌ها، ترکیب کانی‌شناسی ماده معدنی، شکل کانه‌زایی و ناهنجاری‌ ژئوشیمیایی احتمالاً مشابه کانسارهای تیپ IOCG است.

مشاهده مقاله

منشاء هیالو آندزیتهای پلیوسن دهج واقع در شمال غرب استان کرمان؛ با تکیه بر نسبتهای ایزوتوپی Sr و Nd

سید ضیاء حسینی؛ هادی شهریاری

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 01 آبان 1401

https://doi.org/10.22108/ijp.2022.133764.1280

چکیده

چکیده سنگ‌های هیالو آندزیتی پلیوسن دهج در شمال غربی استان کرمان در مجموعه ماگمایی ارومیه-دختر برونزد دارند. این سنگها از درشت بلورهای میکروسکوپی پلاژیوکلاز و هورنبلند در قالب بافتهای هیالوپیلیتی و ... بیشتر

مشاهده مقاله

بررسی خاستگاه تکتنوماگمایی تورمالین‌ در دایک های فلسیک کمپلکس دگرگونی ده‌سلم، شرق بلوک لوت

الهام بهرام نژاد؛ ساسان باقری؛ شمس الدین دامنی گل؛ مرضیه عارف نژاد

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 01 آبان 1401

https://doi.org/10.22108/ijp.2022.133545.1276

چکیده

کمپلکس دگرگونی ده‌سلم با مجموعه‌ای متنوع از سنگ‌های دگرگونی و تا حدودی ماگمایی در حاشیه شرقی بلوک لوت رخنمون دارد. تصور بر آن است که این کمپلکس به عنوان یکی از قدیمی‌ترین مجموعه‌های سنگی لوت پذیرای ... بیشتر کمپلکس دگرگونی ده‌سلم با مجموعه‌ای متنوع از سنگ‌های دگرگونی و تا حدودی ماگمایی در حاشیه شرقی بلوک لوت رخنمون دارد. تصور بر آن است که این کمپلکس به عنوان یکی از قدیمی‌ترین مجموعه‌های سنگی لوت پذیرای حوادث تکتونیکی متعددی بوده است. پیچیدگی‌های ساختاری و سنگ‌شناسی این کمپلکس به گونه‌ای نیست که بتوان صرفا با مطالعه شواهد بافتی و عناصر دگرشکلی تاریخچه تحولات دگرگونی– ماگمایی همگام با تکتونیک منطقه را بازسازی نمود. از جمله این حوادث در منطقه، رخداد نفوذ گروهی از دایک‌های فلسیک با راستای متوسط NE -SW بوده است. مطالعات میکروسکوپی این دایک‌ها حاکی از وجود کانی-های کوارتز، پتاسیم فلدسپار، پلاژیوکلاز، تورمالین و موسکوویت می‌باشد. آنالیزهای شیمیایی به شیوه ریز کاو الکترونی نشان می-دهد تورمالین‌های موجود در این دایک‌ها در گروه تورمالین‌های قلیایی قرار می‌گیرند و از لحاظ ترکیبی جزء انواع غنی از Fe و از نوع شورلیت می باشند. مقادیر بالای نسبت Fe/(Fe + Mg) و همچنین عدم وجود منطقه‌بندی شیمیایی نشان می‌دهد که تورمالین‌های مورد مطالعه احتمالا دارای خاستگاه ماگمایی هستند. تشکیل این دایک‌ها که از لحاظ خاستگاه تورمالین در گستره گرانیت‌های فقیر از Li قرار می‌گیرند در نتیجه یک حادثه ماگمایی تأخیری همزمان با تکتونیک کششی به وقوع پیوسته است. از آنجاییکه این دایک‌ها تورق اصلی سنگ‌های دگرگونی منطقه را قطع نموده‌اند پس از حادثه عمومی میگماتیتی‌شدن و احتمالا همزمان با بالا آمدن کمپلکس دگرگونی ده‌سلم رخ داده‌اند.

مشاهده مقاله

ارزیابی پتانسیل کانه‌زایی مس بر اساس شواهد کانی‌شناسی و ژئوشیمیایی در محدودۀ کهدلان، آذربایجان شرقی، شمال‌غرب ایران

ریحانه لطفی؛ محمد یزدی؛ ایرج رسا؛ منصور قربانی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 02 آذر 1401

https://doi.org/10.22108/ijp.2022.133870.1282

چکیده

محدودۀ کهدلان در جنوب غرب سراب، استان آذربایجان شرقی در شمال غرب ایران قرار دارد. این محدوده از نظر زمین ساختی در بخش شمالی زون ارومیه دختر و در زون متالوژنی تارم - هشتجین واقع شده است. در محدودۀ کهدلان ... بیشتر محدودۀ کهدلان در جنوب غرب سراب، استان آذربایجان شرقی در شمال غرب ایران قرار دارد. این محدوده از نظر زمین ساختی در بخش شمالی زون ارومیه دختر و در زون متالوژنی تارم - هشتجین واقع شده است. در محدودۀ کهدلان توده‌های گرانیتوئیدی الیگوسن متشکل از سینیت، کوارتزسینیت و مونزوسینیت به درون واحدهای آتش‌فشانی عموماً شامل پیروکلاستیک‌ها و ولکانیک‌های ائوسن بالایی (بازالت، آندزی‌بازالت، آندزیت و تراکیت با بافت غالب پورفیریتیک) نفوذ کرده‌اند. بر اساس شواهد ژئوشیمیایی، سرشت این سنگ‌های آتش‌فشانی، کالک‌آلکالن پتاسیم بالا تا شوشونیتی است. سرشت توده‌های نفوذی محدوده نیز، شوشونیتی و از نوع I (مگنتیتی) می‌باشد. نمودارهای عنکبوتی بهنجارشده نسبت به کندریت، غنی‌شدگی شدید LREE نسبت به HREE را در این گرانیتوئیدها نشان می‌دهند. سنگ های درونی کهدلان، با نسبت (La/Yb)n بین 4.05 الی 17.23 و نسبت Eu/Eu* بین 0.32 الی 2.65 و میانگین 0.8 محدوده ای متفاوت از کانسارهای مس پورفیری نشان می دهد. محیط زمین‌ساختی این توده‌های نفوذی در محدودۀ مرزهای قاره‌ای فعال واقع می‌شود. دگرسانی های کربناتی‌شدن، سیلیسی‌شدن و هماتیتی‌شدن بصورت فراگیر در سنگ های محدوده مشاهده می شود. کوارتزسینیت میزبان اصلی کانه‌زایی مس است و کانه های فلزی اولیه شامل کالکوپیریت و بورنیت می باشند که عموماً توسط کانی‌های ثانویۀ مس مانند کالکوسیت، کوولیت و مالاکیت جانشین شده اند. بافت‌های پراکنده‌دانه، پرکننده فضای خالی، جانشینی و برشی از بافت‌های رایج در کانه‌زایی می‌باشند. شواهد اولیۀ کانی شناسی و ژئوشیمی نشان می‌دهد که حضور کانی‌سازی مس در محدوده کهدلان محتمل است.

مشاهده مقاله

سنگ‌نگاری، زمین‌شیمی و الگوی تکتونوماگمایی توده‌های آذرین موجود در شیست‌های گرگان در منطقه جنوب بهشهر، شرق مازندران

سینا مرادحسینی؛ شهریار محمودی؛ اصغر دولتی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 02 آذر 1401

https://doi.org/10.22108/ijp.2022.134253.1284

چکیده

توده‌های آذرین مورد مطالعه در جنوب بهشهر در شرق استان مازندران واقع شده است و بخشی از پهنه زمین‌ساختی البرز میانی-شرقی است. سنگ‌های آذرین این محدوده بر اساس مطالعات پتروگرافی و داده‌های زمین‌شیمیایی، ... بیشتر توده‌های آذرین مورد مطالعه در جنوب بهشهر در شرق استان مازندران واقع شده است و بخشی از پهنه زمین‌ساختی البرز میانی-شرقی است. سنگ‌های آذرین این محدوده بر اساس مطالعات پتروگرافی و داده‌های زمین‌شیمیایی، گابرو، مونزوگابرو و سینوگابرو بوده که معادل درونی بازالت و بازالت‌های ساب‌الکالن هستند. نمونه‌های مورد بررسی متحمل درجات پایین دگرگونی شده‌اند. پتروگرافی متاگابروهای نشان می‌دهد که سنگ حاوی کانی‌های اصلی پیروکسن، پلاژیوکلاز، آمفیبول و فلدسپار آلکالن، کانی‌های فرعی هورنبلند، آپاتیت، تیتانیت،گارنت، زنوتیوم و ترمولیت-اکتینولیت و کانی‌های ثانویه کلسیت و سرسیت است. بافت غالب این سنگ‌ها از نوع نماتوبلاستیک، گرانوبلاستیک تا پورفیروبلاستیک و پویی‌کلیتیک است. غنی شدگی LREE نسبت به HREE و همچنین غنی شدگی LILES نسبت به HFSES حاکی از آلایش ماگمای اولیه این سنگ‌ها با پوسته قاره‌ای و درجات پایین ذوب‌بخشی در منشاء است. سنگ مادر دگرگونی در نمونه‌های مورد بررسی در محدوده کالک‌آلکالن و آلکالن قرار می‌گیرد، بنابراین دو سناریوی مختلف از دیدگاه جایگاه تکتونیکی در موقعیت‌های ماگماتیسم درون صفحه‌ای قاره‌ای و ماگماتیسم قوس حاشیه قاره‌ای مرتبط با زون‌های فروانشی را برای تاریخچه زمین‌شناسی توده‌های نفوذی دگرگون شده در منطقه بهشهر و شرق مازندران قابل تصور کرده است. داده‌های جمع‌آوری شده در این پژوهش نشان می‌دهد، این ماگمای اولیه حاصل از گوه فرورانشی است که شدیداً توسط سیالات عمیق پوسته‌ای متحول شده است.

مشاهده مقاله

تعداد دوره‌ها	13
تعداد شماره‌ها	50
تعداد مقالات	426
تعداد نویسندگان	647
تعداد مشاهده مقاله	279,578
تعداد دریافت فایل اصل مقاله	256,327
نسبت مشاهده بر مقاله	656.29
نسبت دریافت فایل بر مقاله	601.71
-----------------------------------------
تعداد مقالات ارسال شده	727
تعداد مقالات رد شده	242
درصد عدم پذیرش	33
تعداد مقالات پذیرفته شده	414
درصد پذیرش	57
زمان پذیرش (روز)	329
تعداد پایگاه های نمایه شده	12
تعداد داوران	265

دوره 13 (1401)

دوره 12 (1400)

دوره 11 (1399)

دوره 10 (1398)

دوره 9 (1397)

دوره 8 (1396)

دوره 7 (1395)

دوره 6 (1394)

دوره 5 (1393)

دوره 4 (1392)

دوره 3 (1391)

دوره 2 (1390)

دوره 1 (1389)

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

بانک ها و نمایه نامه ها

ابر واژگان